Czorno polywka 

   W czornej polywce pływały łazanki, kónski suszónych owoców i miynsa. Ta polywka miała kolor ciymny, czorny, lebo brónzowy. Smak miała słodko – kwaśny, a wóniała suszónymi owocami. Warziło sie jóm ze świyżej czyrwiónej s babucia, s gynsi, lebo s kaczycy. Była lekko kwaśno, s kónskami miynsa i s kluskami. Hań downij eszcze za Starej Polski czornóm polywke sie dowało synkowi, kiery pytoł Ojców dziołuchy, coby mu jóm dali, a óni ji mu nie chcieli dać. 

   Czornóm polywke sie warziło na kupa sposobów. Jedyn recepis je taki: Do garca pokroć miynso w poski, do tego wciepać uwarzóne kluski s pszynnej mółki, lebo łazanki. Jak kiery mo rod to se może dać aji suszónych śliwek uwarzónych s makiym. W inkszym recepisie pisze, że sie do nij dowało suszóne śliwki, zakwaszało sie jóm sokiym s wiśni i dowało prziprawy. Hanysi mianowali czornóm polywke szwarc, a na Cieszyńskim sie jóm mianowało czerninóm. Gaździnki u nas dycki chowały cosi s gowiedzi – kury, kaczyce, gynsi, aji jak w chałupie była wielkucno familija i była biyda. Jak kole chałupy były jaki rzyki, lebo stawy, to ty gynsi i kaczyce sie miały kaj toplać. Ludzie na Cieszyńskij Ziymi byli dycki szporobliwi, tóż nic sie nie śmiało smarnować. Gowiydź sie zabijało gor na Świyntego Marcina. Na Ślónsku sie dycki piykło Marcińskóm Gynś, ale nie każdy jóm mioł każdy rok, tóż ci biydniejsi dowali miynso do szklónek, jak sie stopiło umaste. Potym na Świyntego Marcina warziło sie czornóm polywke s kónskami miynsa i s duszónymi powidłami. Eszcze inkszy recepis na czornóm polywke na Cieszyńskim był taki: trzeja uwarzić kojści, do tego wciepać suszóne gruszki a śliwki, kiere sie przedtym moczały. Potym eszcze trzeja wciepać do tego nugle. Uwarzić to na miynkko i wsuć kapke cukru. Rosmiyszać mółke s czyrwiónóm i wloć to do wody s warzónych kojści. Potym to trzeja uwarzić i wsuć kapeczke soli. Dzisio się czornóm polywke eszcze ledzy kany warzi, a gor jak kiery mo agroturystyke. Idzie jóm sjejść na muzykach lebo na festynach, nó abo jak przidzie chłapiec do Ojców od dziołuchy, a ci mu jóm nie chcóm dać… 

Rosół z nuglami

   Rosół s nuglami to je polywka, kieróm gaździnki warziły na Cieszyńskim ku obiedzie. Na rosole dycki musiały pływać oka, ale jak była biyda, to nie pływały - yny ledzy kany. Nugle jednako sie dowało do niego dycki – wiyncyj, lebo miyni jako kiery mioł rod i esi mioł. Do rosołu sie dowało eszcze marekwie i pokrote zielóne pietruzieli. Ta Polywka miała kolor żółty, abo złoty, nugle były żółte - zoleżało wiela sie dało do nich wajec, marekwia czyrwióno, a pietruzieli zielóne. Rósół musioł być masny, bo sie go warziło s miynsa, czasym był kapke słodkawy, a wónioł pietruzielim i miynsym. Rosół sie warziło w całej Polsce, to była tako polywka, kieróm umiała uwarzić każdo gaździno. Kiejsi eszcze za Starej Polski jedli jóm wielcy panowie i biydni kumornicy, jak yny mieli kónszczyczek miynsa. Rosoły jodoł aji król Stanisław August, a bogocze jodali rosoły dycki na piyrsze dani.

   Na Cieszyńskij Ziymi rosół to była polywka miynsno, a warziło sie go gor przi niedzieli. S poczóntku sie do niego dowało ziymnioki, abo kasze, a potym dziepro nieskorzi sie go jadło s nuglami. Od piyrszej wojny ta Polywka sie mianowała gor w Istebnej – nuglowo. Jadło sie jóm s kaszóm, abo ze ziymiokami, a dziepro potym s nuglami. Dycki przi niedzieli sie jadło rosół s nuglami, ale aji przes tydziyń. Nugle sie robiło s wody, mónki i s wajec. Trzeja było ciasto dobrze roskulać kulokiym, coby było ciynki, a potym sie go dowało kapke uschnónć, baji na legier, abo na stół. Potym sie go kroło na poski, ty poski sie sfijało i kroło nożym na nitki. Ponikiere gaździny dowały pore posków na siebie, a potym dziepro kroły. Nieskorzi były uż maszynki do krocio posków, kiere sie kupowało w magacynie – dowało sie do nich posek, a wylazowały nitki. Ty nitki trzeja było potym posuszyć, coby stwierdły i warziło sie jich we wodzie do polywki. Rosół s nuglami na Cieszyńskim sie dowało dycki na wiesielu. To było piyrsze jodło, kiere sie nosiło na stoły. Jodało sie go w paradnych talyrzach, kiere stoły w odmaryji za szkłym. Dzisio na Cieszyńskim przi niedzieli gaździnki warzóm rosół s nuglami, bo niedzielny obiod bes tej polywki to ni ma przeca obiod.  

Wodziónka

   Wodziónka to je tako polywka, kieróm się robiło s pokrotego chleba w kostki, s pokrotego, ściśniónego knoblocha, szmolcu i s masła. To wszecko sie eszcze zalywało wrzawóm wodóm. Wodziónka mo kolor jasny, je gynsto (zoleży wiela się do chleba) a pływajóm w nij koński chleba. Wónio knoblochym i mo smak jako chlyb. Wodziónke sie na Cieszyńskim warziło cały rok. Jodało sie jóm na śniodani, na obiod i aji na wieczerze. Recepisy na tóm polywke były rostomajte, a taki nejbarży ajnfachowy je taki: suchy, pokroty chlyb zaloć na talyrzu wrzawóm, posolónóm wodóm s rosetrzitym knoblochym, cebulom, dać do tego szpyrki, szmolcu, lebo masła. Czasym się do tego eszcze dowało śmietónke.

   Jak słyszym o wodziónce, to widzym starzika jak kraje knobloch i mojóm starke, bo to dycki radzi jodowali. Ale kiejsi była aji wiynkszo biyda, tóż ludzie szporowali i jedli taki ajnfachowe, łacne jodło. Do wodziónki szło wciepać koński chleba aji jak uż były suche – nic sie u nas na Cieszyńskij Ziymi nie śmiało smarnować. Tóm polywke sie jodało gor we Wielkim Pojście. Jak sie cosi zabiło, lebo sebrało s pola to to musiało potym styknónć na długi czas dlo całej familije. Jodało sie trzi razy za dziyń, ale trzeja sie było najejść gor rano, baji jak sie szło do pola, bo na polu sie było czasym do wieczora. Gaździnki, kiere ni miały moc czasu warziły czysto wodziónke, bo sie jóm robiło ros, dwa, trzi. Dziosio sie eszcze ledzy kany warzi wodziónke, a to je prowdziwy rarytas. Wiynksi gospodarze jodali na śniodani kawe s chlebym, a komornicy i biydniejsi gospodorze robili se jodło s tego, co mieli pod rynkóm. Polywki sie jodało u bogatszych siedloków s talyrzi, a biedniejsi jodali s jednej miski, ale jodła, kiere sie warziło na Wilije to wszyscy mógli jejść s jednej miski, aji bogocze. Hań downij sie jodało polywki każdego dnia. Prawiło sie aji: co rano, to aji w połednie. Rostomajte polywki to były ajntopfy, bo sie jich robiło wartko, a wszecko sie miyszało i warziło. Starzi ludzie na Cieszyńskim, kierzi eszcze pamiyntajóm biyde jedzóm taki ajntopfy i polywki, bo prawióm, że jim to jakosi lepszy szmakuje. Wodziónke się jadło we Wielkim Poście, w Adwyncie i we Strzode Popielcowym. S wodziónki se ludzie aji robili błozna prawili tak: 

Ach! Wodziónko, ty moja polywko s chleba!
Czy mi do szczynścio cosi wiyncyj trzeja?
Przes cały żywot jym cie na śniodani,(…)
Jym cie uż, jym cie, niebo w gymbie czujym,
I sie uż dzisioj fest s tego radujym,
Że jak Pón Boczek do mi zdrowe spani,
To wodziónke też sjym jutro na śniodani!.

Moczki   

   Cieszyński moczki sie robiło gor s krzónu, cebuli, abo s grzibów. Sóm gynste, skapujóm s łyżki, a po wyrchu pływajóm kónski krzónu, cebuli, abo grzibów. Ku obiedzie sie jodało tak dwie, trzi łyżki moczki. Kolor zoleży od tego, s czego sie jich robiło. Moczka krzónowo mo kolor bioły, grzibowo – brónzowy, a s cebule – złoty. Szmak moczek tez zoleży od tego s czego sóm srobióne. Krzónowo – mo ostry szmak a wónio krzónym, grzibowo – przeogrómnie pieknie wónio grzibami, a mo łagodny szmak, cebulowo – mo szmak cebuli a wónio cebulóm, szmak mo słodkawy, a kapke pikantny. Moczke sie jodało dycki ku obiedzie a ku inkszym jodłóm – bo wszecko lepszy szmakuje s moczkóm, lepszy to wónio, a aji lepszy wyglóndo. Bes moczki jodło ni ma ganc fertig. Słowo sos - moczka je s łacińskigo salsus – posolóny, prziprawióny, pikantny. 

   Nejstarsze moczki były  ajnfachowe, a robiło sie jich s oliwy, octu, wina, a s zielin. Loło sie nimi gor miynso. Od patnostego wieku do moczek sie zaczło dować nowe rzeczy – bo sie zaczło odkrywać fórt nowe kultury, tóż sie aji prziwożało nowe zieliny, owoce, a zielyniny. Do moczek  gaździny zaczły wciepować czili, papryke, rostomajte zieliny, korzynie, pomidory a inksze. Tradycyjno kuchyń Cieszyńskij Ziymi je bogato w szmaki, wónio rostomajtymi jodłami, s kierych nejwiyncyj sie warziło moczek. Moczki krzónowo, cebulowo a grzibowo to sóm moczki ciepłe, kiere sie robiło s buliónu, abo s wody. Dowo sie jich do ziymnioków a do miynsa. Recepis na nich je taki – s fetu a s mółki srobić biołóm zasmożke, dać krzón, rosfyrtać rosołym, lebo wodóm a dać warzić. Dać sok s cytrónu, sól a cukier. Jak uż moczka je gotowo to wloć do nij śmietónke, a do lepszego szmaku dać żółtko. Ochłódzónóm moczkóm idzie poloć rostomajte miynsa a ryby. Moczka grzibowo – grziby porzóndnie opucować a umyć pod wodóm, potym zaloć wrzawóm wodóm a kapke powarzić. S masła a s mółki srobić biołóm zasmożke, zaloć wodóm, lebo rosołym a wsuć sól a pieprz do szmaku. Do tej moczki trzeja potrzić grziby przes sito. Moczke dzierżeć pod pokrywkóm, coby fórt fajnie wóniała. Jy sie jóm gor s miynsym. Moczka cebulowo – do rosgrzotego fetu w róndelku wsuć pokrotóm drobniusińko cebule, a podsmażić jóm na złoty kolor. Dać mółke a srobić takóm jasno – żółtóm zasmożke, zaloć wodóm a dać powarzić. Potym potrzić przes sito, wsuć sól, cukier a ocet. Moczka by miała być jako szkło. Przed jedzynim wmiyszać do moczki masło. Moczke cebulowóm sie jy s warzónym miynsym. Inkszy recepis na cebulowóm moczke je taki – wielkucnóm cebule sie podsmażiło na maśle na brónzowy kolor, zaloło sie zimnóm wodóm, a uwarziło. Potym sie to wycisło przes sito, dało sie cukier, a ocet a jodało ze ziymniokami. Na Cieszyńskij Ziymi moczki sie jodało aji na wiesielu. Jodało sie baji ziymnioki polote moczkóm s krzónu, a warzóne miynso s moczkóm grzibowóm. Recepisy na moczki majóm dali gaździny w szuflodach w kuchyni, a aji w restauracyjach. Moczki rade warzóm, bo to je ajnfachowe jodło, majóm przeogrómnie fajny szmak, a pieknie wóniajóm.