Pore powiadań o tym, jako ludzie kiejsi balandrowali...
Pochowani Barbory
U nas na dziedzinie jak uż przeszoł miynsopust, to razym ś nim przeszły wiesiela, bale i inksze balandrowani i wygupiani. Na Ślónsku się to mianowało kóńczyny. Kiejsi Hań downij nasi Starzicy i Ojcowie nie odprowiali miynsopustu, jako terazy. Przeogromnie radzi tańcowali, tóż poradzili tańcować w ostatki wszecki trzi dni. Muzyka po aryndach jak zaczła źnieć w niedziele po Wielkij, tóż grała do pyndziałku do rana. A we wtorek uż zajś zaczła grać, hned po obiedzie, ale yny do dziesióntej godziny wieczór. Jak muzyka przestała grać, to uż każdy wiedzioł, że sie zacznie ceremónia s pochowanim Barbory i że uż się zaczyno Popielec. W postrzodku zoli się postawiło dwa stołki, na nich się dało bas, przykryło się go płachtóm, kieróm sie pojczało od aryndziorza, a jedyn muzykant oblyk na siebie babskóm suknie, drugi mu jóm zawiónzoł kole karku, coby wyglóndoł jak farorz w sutannie. Dwa młodsi muzykancio obrócili swoji lonty na rymby, przecióngli se jich przes pleca, bo mieli być jak ministrancio. Jedyn dzierżoł w rynce miske s piwym, a drugi gałónzke a stanyli se po strónie tego, co mioł grać panoczka, każdy ś nich musioł być słuszny i zamyślóny. Naszli się aji tacy, co zaczli niby płakać, brali sznuptychle i ucierali se oczy. Potym jedyn wzioń od ministranta gałónzke, namoczył jóm w laworku s piwym, obeszoł pore razy bas, pokropiuł go, szal przi tymu rzóndziuł pod nosym cosi, co żodyn ani nie rozumioł. Robił to na schwol, bo kiejsi się ros stało, że tyn co mamroł powiedzioł cosi po łacinie, a na drugi dziyń zaros go farorz zawołoł na fare i mu prawiuł kozani, że tak się nie robi i że to je grzych. Farorz móg mu srobić taki kozani, bo tyn chłop robiuł w arcybiskupskich fabrykach. Potym uż jodyn raczy nie rzóndziuł po łacinie, bo sie ludzie boli. Potym tyn, co rzóndziuł eszcze ros pokropiuł bas s piwym, podeszoł s ministrantami do basa s piwym i zaczón rzóndzić: „Moji mili kamraci, podziwejcie się na niego, eszcze niedowno sie szkroboł pod brzuchym,a terazy tukej leży nimocny, my go bydymy zajś walić, coby nas roswesieluł.” Potym obeszoł s ministrantami pore razy bas, porzóndnie go pokropiuł piwym. Stanył se eszcze ros przi niymu i cicho przerzóndziuł: „Basie, szykowny żeś był, wiesioło żejś nóm tańcowoł, spocznij se na chwile, dojść my sie nabalandrowali, świecko sława – polno trowa! Wszyjscy, co przi tym obrzóndzie byli prawili amyn. Potym aryndziorz prziniós flaszke gorzołki i czynstowoł wszeckich. Jak dopili, tóż prziniós nowóm flaszke, a wtenczas uż wszyscy byli wiesieli i robili błozna i srande. Muzykancio też dostali swój dzioł, a wiela razy się tak stało, że balandrowali do biołego rana. Potym uż szli prosto s aryndy do kojścioła na Popielec.
Jak sie kiesi na dziedzinie balandrowało
Nejszumniejsze i nejhyrniejsze bywowały w naszej dziedzinie bale rolniczy i fojermóński. Byli tu siedlocy na wielkich gruntach, bogaci jako mało kany, a jak sie eszcze ze sómsiednich dziedzin bachrocze sjechali, to sie było czymu dziwować. Na taki bal lecy kogo nie pytali, bo by im parade psuł. Dziedziński biydacz, kiery nigdy nie była syto widoku siedloczych zwyków i szumności, sie spod okiyn yny prziglóndała. Aryndziorz, jedyn s wiynkszych siedloków, dboł jak sie patrzi o to, coby był zol szumnie przistrojóny jedlowymi wiyńcami i papierowymi rużami. W oknach musiały być zawieszóne bieluśki firanki, a zelówka dobrze do bieluśka wymyto i dobrze posuto drobno posiekanym mydłym. Aryndziorz posganioł jedzyni i napitek, kaj co nejlepszego móg dostać, coby mioł co, za drogi pinióndze, balownikóm przedłożyć. Było przi tym mocka gónu, ani kole wiesielo, bo choć sie kołoczy nie piykło, były za to pełne ziymnioczane kosze kreplików. O warzónce ze skurzicóm i o rostomajtych fajnych rozolkach ani nie spóminóm. Na taki bal nie rosnoszoł zaproszyń byle gdo, ale ordynanc gminny, kiery też był krawcym. Siedloczkóm szywowoł szykowne suknie i żywotki, a na balu dzierżoł porzóndek. Bal sie zaczynoł o szóstej wieczór. Nejlepsi muzykanci s okolicy przigrowali. Co hyrniejsi gazdowie piyrsi nie lecieli, bo to nie pasowało, a prziszli s cerami i gaździnkami dycki kapke nieskorzi – iści, że sie dlo nich nejlepsze miejsce w izbeczkach czy w zolu dycki nóndzie. Muzykancio, też wystrojóni, zaczynali bal pumałym walcerym, a potym grali na przemiane: walcery, polki, szpacyrpolki, szołtyszki, a baji mazurki. A wszyjstko pieknie, statecznie, hyrnie, po siedlocku. Jednako ukorónowaniym wszyjstkich balowych tańców był sarocz, kierejo sie tańczyło kole, abo po północy. Kiej sie roslygła przigrywka do sarocza, sbiyrały sie pory szpacyrkym dokoła zolu, aż ich podle uznanio prowodyra było dojść. S biydniejszych chłapców by sie żodyn nie opowożył cijść ze swojóm taniecznicóm miyndzy nich. Ci nejczynścij szli wtynczas na pole i wystowali przed gospodóm, aż sie tyn taniec skóńczół. Zebrani do sarocza na chwilke szpacyrowali dokoła, aż piyrszy taniecznik podniós rynke. Wtynczas pory stanyły i ustawiły sie szyrokim szpalyrym tak, coby miyndzy nimi jedna pora mógła tańcować. Muzykancio sie wtynczas s ostra wziyni grać. Taniec zaczynoł piyrszy taniecznik s ostatnióm taniecznicóm, a ostatni s piyrszóm i na smiane ros jedni, ros drudzy swojóm figure drobnymi kroczkami odtańcowali. Tych figur było moc. Dłógo trwoł taki taniec, ale tym, co go tańcowali, sie nie sprzikrzuł, ani tym, co sie im prziglóndali. Dziołuchy były wszyjstki w sukniach. Żodno swojana nie nosiła pańskigo stroju, tóż sie miyniły wszelijakimi farbami fortuchów, przeposek, bandli, szumnie wyszywanych żywotków, strzybnymi i złotymi szpyndlikami, lańcuszkami, hoczkami abo pasami s lańcuszków i rozetek. Było sie czymu dziwać, bo aji gymbulki dziołuch były szwarne a wiesiołe – uradowane, aż uciecha! Taniecznicy też jim urodóm i hyróm nie ustympowali. A jak sie dziołuchóm w tańcu zalycali, jak jim prziszeptowali, jak głowami ciepali, a rynkami prziklaskowali, to uż ni ma ku opowiedzyniu – to trzeja było widzieć!...
O strzylaniu s bicza
Żónaci nie strzylali, yny pachołcy. Nejwiynkszy tyn biczownik w Jaworzince był na Maciejce, mianowoł sie Wawrzacz Michoł. Jo go pamiyntóm eszcze za chłapca. Strzyloł też stary Czepczor. Jak strzeluł tyn pachołek s Maciejki, to sie to niósło ze trzi kilometry. Jego Matke to uż ros dopoliło to jego strzylani i jak oroł, schowała mu bicz pod skibe. Jo zaczón strzylać, jak żech mioł siedymnoście roków. Wtynczas to umioł lecy kiery pachołek. Na wiosne, jak sie jechało orać, strzeluł jedyn na Maciejce, drugi na Kikuli i tak sie jedyn drugimu odzywoł. Jakech to poczuwoł, toch porwoł jaki porwóz i teżech lecioł strzylać. Rano sie strzeliło przi wyjyżdżaniu. To było o siódmej. Potym zajś przi oraniu sie strzeliło pore razy. W połednie a wieczór uż ni. Mie sie nejlepi strzylowało we Wielkim Potoku, abo na Stecówce. W lesie to echo barży odbijało. Ty porwozy na bicze kryncowoł Kawulok a Zapasiyk. Mie też taki porwóz ukryncił. Robiło sie to ze lnu, s kóndziele. To musiało być dłógi dobrze ze trzi metry, a sbiygłe ku kóńcu. Oprócz tego było ze sztwierć metra sznóry s konopio a na kóńcu kónsek skurzanego rzymiynio. Nie śmi być taki bicz moc lahki. Jak był moc lahki, to sie robiło wynzły. A jak sie na biczysko ucinało patyk w lesie, musioł być taki, coby sie troszke wygiboł.
O muzykantach
Kiejsi były u nas aryndy: na Czerhli u Jośka, na Gróniu u Czepczora, a potym na Krziżowej. Była też u Bestwiny, w Czadeczce i przi kónzumie. To tam mioł Żid nojynte – arynde i obchod. Jak my jechali na Bystrzice, to my do niego wlazowali. Taki kluki, jako terazy, do aryndy nie chodziły. Pachołek musioł mieć oto z dewatnoście, ze dwacet roków. Chodzilimy do aryndy w soboty, bawili sie. Tyn kupiuł sztwiertke, tyn, a karty grali. Aryndziorz prawi: „Co, bydziecie w karty grać? – Zagrejcie se na pukiewkiym”. To sie tak biło na dupe. Jak tyn, co był bity, zgodnył, gdo bił, to lygoł drugi, a jak ni – to był bity fórt, aż zgodnył. Ros było wiesieli. Muzyka była w gospodzie, kaj je teraz klub „Ruchu”. I pożrali sie dwo gazdowie. Tyn jedyn polecioł dó chałupy, zawachowoł na tego drugigo i jak tyn wyszeł ze siyni do podsiynio, przewaluł go nożym. Potym zaniós tyn nóż ku krziżu. Chycili go i dwacet roków siedzioł na Mirowie. To je po czeskij strónie. Dwacet roków za to dostoł. Jak prziszoł spadki, pożroł sie z Byrtusym. Jedyn drugimu nadoł do żebroków. Byrtus prawi: „Ty eszcze do mie przidziesz po żebrach”. A tyn szoł i zapoluł mu chałupe. Jak uż ta chałupa gorała, to ji bróniuł.