Pore opowiadań o hań downych zwykach
i o tym, jako ludzie kiejsi balandrowali...
Moji downe wilije
Zakiyl eszcze żyli moji starzicy, kierzi s nami gospodarzili na chałupie za miastym, każdo wilija Godnich Świónt była dlo nas pamiyntnym dniym w roku. Joch była wtynczas dzieckiym, alech tyn dziyń godnie przeżywała. Nasza chałupa była pełno życio, roboty i fórt kogosi w rodzinie przibywało, abo i ubywało. Pamiyntóm ty mroźne zimy i wielkucne śniegi. Od naszej chałupy ku ceście musiało sie odsypować śniyg łopaciskami, coby my nie wpadali w zomiynty. Uż przed wilijóm nasza chałupa była do jmyntu wysprzóntano. Drzewiane meble, dwiyrze i dłażki były do czysta wydrzite kartaczami. W oknach wisiały biołe, wyskróbióne gardiny, a wszyndzi wóniało pieczónym ciastym i żywicznym smrekiym, co go nasz Tatulek s pola przismyczyli i postawili w krziżoku we wielkij izbie, kany my wieczerzali. Strómek my szumnie ustroili banieczkami, barewnymi lańcuchami, światełkami i rachetlami. Mamulka zajś na rosłożónym w izbie stole, przikrytym biołym wybiglowanym serwetym, położyła świycznik, kole niego zajś opłatki, miód i orzechy. Na stole w koszyczku leżały też dycki nejlepsze czyrwióne jabuszka s naszej zogrody. Na wieczerze my dycki jodali rybióm polywke i smażónego karpa s jarzinowym sałotym. Bywały też kompoty s pieczek, sztrucle i kołocz s tejym. Kiej moja Stareczka, pieknie obleczóno do nowych szot i wyczepióno, prziniósła i położyła na stole Biblije, Dómbrówke i kancynoły na śpiywani, to my wiedzieli, że uż je wszycko narychtowane, coby siadać ku wieczerzi. To znaczyło, że krowy były uż wydojóne, mlyko było ocedzóne do warzynio i do schłódzynio w glinianych śmietnikach. Wieczerza przi zapolónych świyczkach sie zaczynała dycki głośnym rzykaniym naszego Starzika, kiery też czytoł nóm wersy s Biblije o narodzyniu Pana Jezusa w Betlejem. Nasze śpiywani kolynd i pieśniczek godowych s kancynoła zaczynała dycki naszo Stareczka radosnóm pieśniczkóm: Czas radości, wesołości nastał światu temu. Potym my sie łómali opłatkym i jedyn drugimu my skłodali życzynia. Po wieczerzi zajś nasz Tatulek ze Starzikym obabulili sie w gunioki i baranice, i dycki szli do chlywa i szopki s opłatkym ku krowiczkóm i gowiydzi, coby też i bydlóntka wiedziały, że sóm Gody. My, dziecka też dycki były na to ciekawe, ale Mama i Starzikowie nie chcieli nas tam puszczać, bo, jak pamiyntóm, na polu było dycki pełno śniega. Był też aji mróz, a s chałupy do chlywa był kónszczek cesty, a też godnio chwila mijała, nim sie Tatulkowie wracali spadki do izby, nieros i we fujawicy. Tu zajś, w przestrónnej i ciepłej izbie, czakały na nas narychtowane pod strómkym podarki, bawidełka, a potym nejlepsze, bo moc ciekawe ksiónżeczki, o kierych sie od downa yny słyszało. Czasy sie smiyniły przeogrómnie. Tamci ludzie sie potracili i poumiyrali. Tej starej chałupy, kiero była naszym gniozdym, też uż dzisio ni ma, ale po tych downych naszych wilijach zustały nóm nejmilsze i serdeczne spóminki.
Jako my hań downij ochodzili Gody
W grudniu my sie dycki rychtowali na Gody. Nejprzód było Świyntej Barbary, potym Mikołoj, Paniynki Maryji, każdy dziyń my chodzili na roraty, aż do Wilije. Potym były Gody Świyntego Sczepóna i Świyntego Jóna. We Wilije w każdej chałupie było wiesioło i kupa rejwachu, bo każdy cosi robiuł. Baby i dziołuchy piykły kołocze, wszecko ukludzały i robiły porzóndek. Rychtowały tez wieczerze. S każdego jedzynio musiało być po kapce, co sie przes cały rok na polu urodziło. Na stół sie dowało polywke s grochu, bryje s chlebym, kapuste ze ziymiokami, kasze s masłym i s miodym, abo krupice, opłatki s miodym, kapołke ze ziymiokami, jabka, orzechy, kołocze i cosi ku zapiciu, coby w karku nie szkrobało. Psy, kocury, kónie, dostowały we Wilije cosi lepszego do sjedzynio. Jak sie uż zećmiło, to sie siadowało ku stole. Wszyjscy w chałupie musieli siednónć – dziecka, służba, dziywki i pachołki. Kiery prziszoł ku stole nieskoro, tego móg Pón Bóczek pokorać i całe Gody, abo cały rok sie mu nie darziło. Przed jedzynim, wszecy, wiela ich było klynkali i rzykali „Ojczy Nasz…”, „Wierzym…”, a „Anioł Pański…”. Gazda dycki zaczynoł, a potym wszyjscy za nim na głos, wiela ich było. Po rzykaniu, wszyjscy siedli za stołym, na kierym uż był obrus. Tyn obrus był na stole przes całe Gody, nic sie ś niego nie strzepowało. Potym po Godach sie go brało i wszecki okruszki sie suło pod strómki w zogrodzie, coby lepszy rodziły na rok. Każdymu sie dowało jabka, trzeja było jabko roskroć, a jak było chrobacze to znaczyło, że tyn, co go roskroł bydzie nimocny, jak było zgniłe to znaczyło śmierć. S orzechami też tak było, jak był kiery chrobaczy – to znaczyło chorobe, a jak prózny to śmierć. Dziołuchy na wydaniu, jak roskroły jabko to wylazowały na pole i dziwały sie, esi ni ma po blisku jakigo chłopa. Jakby jakigo uwidziały, to tak jak sie mianowoł, tak sie bydzie mianowoł jejich galan. Podle tego wiedziały aji czym bydzie. Miyńsze dziecka loły ołów i ciepały starymi bótkami. Jak sie bótek obróciuł szpicym ku dwiyrzóm, to znaczyło, że to dziecko póndzie do roku do świata. Esi sie prziszwyndoł we Wilije do kokosi żebrok, to dostoł wszecko tak, jako i inksi aji spani w legierze. Jak baby piykły kołocze, a ukludzały wszecko w chałupie, to nie szło ś nimi ani przerzóndzić. Chłopi we Wilije mieli yny jednóm robote – narychtowaćdrzewa do pieca, a potym sie kansik stracić, coby nie zawadzać. Tóż se możecie pomyśleć, że sie dóma moc nie pokazowali, hned rano narychtowali drzewa, a nie czakali coby jich baby przeganiały. Wytracili sie s chałupy, bes śniodanio, prosto do aryndy. Na wilije dycki był wielki post, ani dziecka nie śmiały jejść, a za to jim obiecywali, że widzóm złotego babućka. Aryndator naloł wilijowego sztamperla i eszcze cosi ku tymu, ale chłopi se dowali pozór, coby prziść przed wieczerzóm ku chałupie. Stało sie też kiejsi, że baji kierysi chłop prziszoł do chałupy, jako złoty babuciek, ale ni ma sie co dziwić – cały dziyń o głodzie, chytnie sie jednóm półke, a potym drugóm, a na głodno to je eszcze silniejsze. Dziecka szły rano do przocieli, wszyjscy robili se ś nich błozna i posyłali ich po suche ryby. Przociele sie śmioli, ale dowali dzieckóm miasto ryb jakisi dobroci – suszone śliwki, abo pieczoki. Przes dziyń dziecka stawiały strómek, a hań downij nie było strómków yny gałónzke smreka powieszóne u powału. Piyrszy strómek na dziedzinie stawiały i Strojiły dziecka s całej dziedziny, a starzi sie szli na niego podziwać. Po Wiliji zajś sie rzykało, a potym wszecy szli spać, bo o pół sztwortej rano trzeja było stować i ijść na jutrznie. Na jutrzni śpiywali śpiywocy, a grali muzykancio. Wachtorz trómbiuł na rogu, a śpiywoł: „Wybiła dwanosto godzina, chwol każdy duch Gospodzina.” Kojściół był cały oświetlóny, śpiywali, grali na bymbnach i wszyjscy byli obleczóni od świynta. Na jutrzni było przeszumnie, starzi i młodzi sie nieros pobeczeli, potym eszcze długo ludzie wyrzóndzali na dziedzinie, jako było na jutrzni. Po jutrzni starzi zustali w kojściele na drugij mszy, a młodzi szli do chałupy na śniodani, a o dziesióntej szli zajś na wielkóm. Po Wielkij i po obiedzie było klynkani i rzykani, a potym sie szło do chałupy, bo w tyn dziyń sie nie balandrowało i aji wszecki aryndy były pozawiyrane. Na drugi dziyń na Świyntego Szczepóna, dziecka i starzi chodzili ze szczyńsciym, a przi tymu aji kolyndowali. Za to Kolyndowali dycki cosi dostowali – poczynstne, sztamper warzónki, kołocz, abo jakisi ciastka. Śpiywali se tak:
1. Winszujym Wóm na Szczepóna, na Jóna, młodziyńczy dziyń,
dej Wóm Pón Bóg dobry dziyń.
2. Winszujym Wóm piekne Gody, cobyjście nie pili piwa ani wody,
yny same wino, coby sie Wóm na polu rodziło:
pszyniczka, jarka, jynczmiyń, poganka, ziymioki, reż, kapusta też.
3. Za tyn mój winszunek dejcie kónszczek babucia,
coby sie moja duszyczka, s waszóm dostała do nieba.
Nieskorzi wieczór sie dycki chodziło śpiywać. Dziecka i starzi śpiywali pod oknami kolyndy.
Jako my sie rychtowali na Wilije
Na piekne to były kiejsi Gody i Wilija. Wiycie, jak sie uż też ta zima sbliżała, to my jako dziecka ni mógli sie tych godów doczkać, a nejbarży Wilije. A zima przichodziła dojść wczas. Pamiyntóm, jak żech była takóm dziołuszkóm, jako baji wy, to uż aji w listopadzie, abo na poczóntku grudnia nawaliło śniega po kolana. Mrozy czasym chyciły taki, że aji móg se człowiek uszy abo nos odmrozić, jak se ich dobrze nie obabuloł. Pore dni przed Wilijóm sie dycki zabijało babucia, bo na Gody musiały być jelita i wieprzowina na obiod. Przi zabijaczce było też uciechy aż hej. Człowiek był ciekawy wszyjstkigo, jako tyn masorz tego kormika guszył i zarżinoł, a potym oporzóndzoł, jako bachora szlamowoł, płókoł, coby były czyste strzewa na jelita. W jednym garcu sie warziła kasza, a w drugim pluca, serce, nyrki i inksze miynsa. Potym sie to mleło, miyszało pospołu s kaszóm i krwióm s tej świnie i to sie nazywało gardawa. Tóm gardawóm sie filowało ty strzewa i tak sie robiło jelita. Choć roboty przi tym było co niemiara, a babraniny też moc, strasznie my radzi w tym pómogali a czasym my aji zawadzali, ale dlo dziecek to było cosikej nowego, bo sie to roz w roku yny robiło. A przi tym pojadło sie też dobrze. Potym sie miynso i szpyrki zasoliło na korycie, a po Nowym Roku sie wyndziło, coby zajś były szónki na Wielkanoc. Jak uż tak było ze dwa dni przed Wilijóm, Tatulek kupowali we folwarku karpy s pogórskich stawów. Ryby dzierżało sie aż do Wilije we wodzie, w laworze, coby sie eszcze s tego glónu stawowego wypłókały. Rano we Wilije Tacik ryby zabiuł, a Mamulka wypitwała i pokroła na koński do smażynio. Pore dni przed Wilijóm Tatulek przyniyśli też s lasa strómek, nejczynści smreczek, abo jedliczke. Ale jakby go gojny chyciuł s jedliczkóm, to by sztrof zapłacił, bo jedle sie nie śmiało ścinać. We Wilije, do połednia, jak Mamulka warziła ty rostomajte jedzynia na wieczerze, dziołuchy stroiły goiczek. To była dlo nas radość. Na strómku sie wieszało rostomajte świycónce bańki, gwiozdki, bómbóny w kolorowych papiórkach i złotkach, lańcuszki, włosy annielski. Wieszali my aji pierniczki, co Mama w trómbie napiykła, taki fajne ze zozworym, orzechy włoski, jabka, a na kóniec zapinało sie na gałónzki żabki ze świyczkami. Lampek elektrycznych, takich jako to dzisio, wtedy eszcze nie było, ani elektryki nie było, a ludzie świycili petryolkami i świyczkami.
O jednej Wiliji i starym zwyku
A było to tak. Była Wilija rano, ale dziyń stanył jakisi straszny, gorszy jako wczora. Fujawica waryjowała, śniyg s wiatrym sie cis przes szpary aż do siyni popod dwiyrze. Mama chodzili, poglóndali przes okno, a yny narzykali, jakóż tam ijść, jakóż w taki czas kozać kómu ijść. Na kóniec cosi se rosmyśleli, zawołali mie i prawióm: – Na oblycz sie, dziywcze, dobrze, bo jakosi nie widać żodnej poprawy na polu, a zaniyś ciotce Zuzce pore jelit i kónszczyczek szpyrki s wczorajszej zabijaczki. Óni nie zabili, a każdymu je zocne, jak cosi mało wiela dostanie, dyć swojigo ni mo. We mnie sie cosi zbuntowało i prawiym: – Jo? Dycki jo? Co nejgorsze, to jo! Dyć je eszcze Zosia, Jewka, Jónek... A Mama: – Na nie byłoby cie gańba, jakby młodsi w taki szpatny czas szli a ty byjś była dóma? Rozmyśliłach se to, bo aspóń żech nie musiała myć garców rostomajtych masnych i przigorzanych, a nigdych tego rada nie robiła. Oblykłach se, coch yny miała nejcieplejszego. Na głowe szatke, a Mama mi jeszcze dali swój czorny kocek wełniany. Skrziżowali na piersiach i zawiónzali na plecach na wynzeł. Było mi wtynczas dwanost roków. Napakowali do taszki, co przed tym umyślili, i szłach. Nie zapómnym do śmierci tego chodnika. Uż zaros po poru krokach porwoł mi wiater szatke, isto mało ścióngniónóm. Ledwoch jóm dopadła, porzóndnie zawiónzała pod brodóm i chcym srobić jaki krok – nie lza. Wiater sie do mnie oprzuł s przodku i ani kroku do przodku. Przi tym prały mi prosto do gymby taki tumany śniega, że ani tchu nie lza było dopajść. Na chwilinke przestało. Wziynach sie s miejsca i idym. Uszłach pore kroków, naros sie cosi przedy mnóm zakrynciło, buchło do mnie i uż leżym. Stanym s biydóm, przed nogami w jednej chwili urosła kupa śniega i ani przekroczyć. Wyzolano po pas, uszłach kónszczyczek, umotano, utropióno, że strach. Taszka mi coros bardzy ciónżyła, a tu ani połówka cesty. Och, mój ty smutku, jakóż jo też tam dóńdym? Ale myślym se – Mama muszóm cosi na wieczerze narychtować, nie byłoby dobre, dyby byli szli. Dziecka młodsze ody mnie byłby isto wiater posbiyroł, a tak przidym do ciotki, przyniesym jelit, ciotka sie uraduje, narychtuje mi ciepłego teju, na chwile posiedzym i pujdym spatki. Beje uż potym pryndzyj Wilija. Fujawica sie piekliła dali. Szłach coroz pumalij, nogi coros ciynżejsze, taszke przekłodóm s rynki do rynki, naros sie mi zachciało spoczónć. Ale kaj se siednóć? Ech, ni ma kany. Muszym ijść dali, gdo wiy, jak dłógo uż idym. Uż nic nie wiym. Na ceście żywego ducha, yny jakisi wyci dokoła. Mój Boże, jak też to wilki... Strach mie poderwoł na nogi, przibyło mi naros siły, pokroczyłach pore kroków kapke warciejszy, ale chałupy, w kierej ciotka mieszkała, nie widać. Zećmiło sie, isto przidzie wiynkszo fujawica. Byłoby trzeja dobiyc, niż mie dopadnie. A tu cosi yny wyje. Wyje przedy mnóm, za mnóm, kole mnie... Naroz sie mi spómniało, że to sie snoci djobli żynióm... Kapke sie mi srobiło wiesielszy, użech wolała, niech by aji djobli, yny coby ni wilki. Na wszystki stróny cosi hóczy, jynczy, płacze, zwóni, gwiżdże. Ni ma isto na świecie głosu, kierego by w tej śniegowej sumeryji nie było słychać. Co tu moc prawić. Tyn chodnik, co by normalnie trwoł pół godziny, żech przeszła ze strasznóm biydóm za dwie godziny. Stanym przed dwiyrzami, uż w duchu widzym, jak sie ciotka ogrómnie uraduje, jak uśmiychnióno dewrze taszke, a potym jak bydzie dziynkować i tak dali. Zaklupkóm na dwiyrze – nic. Zaburzym, gdosi otwiyro, a jo sie jako śniegulok wtoczym ledwo żywo do siyni. Ciotka i wszycki sztyry jeji dziecka kole mnie. Naros sie mi spómniało, że móm taszke z jelitami. Ale kaj je taszka? Straszniech sie zlynkła, że gdo wiy, kanych taszke posbyła. Wystynkała żech yny, że ni móm taszki. Ale ciotka jóm zaros naszła za dwiyrzami, jakoch jóm położyła, jagech burziła do dwiyrzi. Spod mi ze serca taki ciynżor, że zaros sie mi zachciało choć na chwile siednyć. Potym prawiym ciotce, jako mi Mamulka kozali powiedzieć, żech im prziniósła na Wilije pore jelit ze zabijaczki, coby cosi mieli na świynta, ale zdziwiło mnie, że zamiast uśmiychu i dziynkowanio – ciotka płacze i płacze. Słowa ni może wymówić, przicisko mie ku sobie, a jeji lzy sie kulajóm jako groch po moji hacce. Strasznie sie mi srobiło gupie, bo tak chciałach narobić radojści, a tu yny lzy. Nie było ani ciepłego teju, ani uśmiychu, ani dziynkowanio. Ciotka mie eszcze uściskała na chodnik, nic nie prawiła, yny płakała. S ciynżkim sercym żech sie wracała do chałupy. Taszka była lechciejszo, ale cosi mi ciónżyło gorzi, niż bych kamiynie miała w postrzodku. Dyby to było terazy, to bych sie spytała, czymu tela płaczu, ale jako taki dziywczacko głupi eszcze, ni miałach tela opowogi, cobych s ciotkóm słósznie przerzóndziła. Całóm Wilije uż do wieczora było mi jakosi miersko. Nasi se myśleli, żech sie przeziómbiła, dych szła w takóm pogode, ale to nie było to. Jako dycki we Wilije nejwiyncyj roboty mieli Mamulka, tak, że sie ani moc nie dowiadowali, co a jako było. Spytali sie yny, co tam prawili, a jo prawiła, że nic. Potym za chwile sie pytóm Mamy, czy nie wiedzóm, czymu ciotka płakała. A Mama prawiła – a gdóż tam wiy, co mo za mierziónczke – i na tym sie skóńczyło. Ale ni dlo mnie. Ni mógłach przestać o tym myśleć. Co żech srobiła? Coch takigo srobiła, że było trzeba płakać? Czymu ciotka, kieróm żech miała dycki nejraczy, nic nie prawiła? A ty lzy. Ty lzy hrube, co sie hónym kulały po mojim kocku s ciotczynych oczy. Pónbóczku świynty, coch jo też srobiła? Była wieczerza, na kieróm my sie calutki rok radowali, moji siostry i brat byli szczynśliwi, bo my aji strómek mieli, na stole było co my nejraczy jedli, i miód, i jabka, i orzechi, co Tata nasbiyroł po lesie, a mie było smutno i źle. Minył jakisi czas, jo pomalutku przestowała myśleć o tej Wiliji, o strasznej śnieżycy, o strachu s wilków. Pore razy nas ta ciotka nawszczywiła, cosi tam s Mamulkóm dudorziły, ale nigdy żech ni miała opowogi sie spytać o tym, co mie tak dłógo tropiło. Jeji dziecka i my bawilimy sie do kupy, a óny jako baby miały dycki dojść rzeczy. Minyło pore roków. Ros sie zdarziło, że ta ciotka prziszła do nas a Mamulki dóma nie było. Była to strasznie dziwno ciotka. Miała rada wszyjstko, co je piekne, kwiotka, robiła piekne rynczne roboty, pieknie malowała, miała rada zwiyrzynta, ptoszki, umiała pieknie wyrzóndzać, pisała jakisi pamiyntnik, skłodała aji wiersze. Siadła na stołku, wytchnyła se i chciała spoczónć. Jo sie w sobie jakosi zebrała, dy my były same, i prawiym: – Terazy mi, Cioteczko, powiydz, czymujś wtynczas tak strasznie płakała, wiysz, w te Wilije. Pamiyntała! Toż, posłóchej, prawi. To był mój straszny dziyń. Uż całóm noc żech ni mógła spać, bo za jedno Adam nie prziszoł do chałupy. Kansik chodziuł za robotóm, a nie prziszoł na noc. Jak sie zaczło besroboci, to ón jedyn z piyrszych wylecioł s roboty, tóż chodziuł od Magi do Jagi, esi go kany gdo nie wprawi, ale na darmo. Zarobić nie było raziunko kany. Prziszoł we Wilije ku wieczoru bes wszyjstkigo. A za drugi ni mielimy nic, ale to ganc nic do jedzynio. Przedstow se, że nie było dóma ani halyrziczka, ani kónszczulka chleba, ani mónki, ani masła, ani cukru, nó nic. Ani ziymnioków my ni mieli. Nie chciałach eszcze we wilije kansik pojczować, była mie gańba ijść na chałupy, a zdało sie mi, że przeca te biyde jakosi przemogymy. Nie przemógli my, bo zarobić nie było kany. Ranoch stanyła i rosmyślóm, co powiedzieć dzieckóm, że takóm mómy Wilije. Chodzym od okna ku oknu, czakóm, esi chłop nie prziniesie choć pore korón, bo cosi by eszcze kupiuł, ale darmo. Rosmyślóm, co srobić. Na płacz sie mi uż od rana sbiyrało, dziecka widziały, że móm lzy w oczach, tóż też popłakowały po kóntach. Naros sie mi zdało, że nejlepszy by było ze wszyckim skóńczyć. Taki grzyszne myśli mie nachodziły, że ich dzisio ani wypowiedzieć ni mogym. Przedstawiłach se, jako indzi po chałupach rychtuje sie na wieczerze, a jo od wczora nie dała dzieckóm nic do gymby. Co im powiedzieć? Czego sie uchycić? Co robić? Wtedyś prziszła ty, s tymi jelitami. Nie byłach w stanie wymówić ani słowa, yny, wiysz... A wyjście isto nic nie wiedzieli o tym, że u nas sie jodło skóńczyło, że ni ma wyglyndu na jutro, że straszno biyda nad nami rosczapiyrziła pazury. Wyjście wtynczas, starym zwykiym, posłali nóm kapke s tego, cojście mieli, jako sie to dycki przed Wilijóm, abo aji we Wilije robowało, a to mie uratowało isto od strasznego kroku. Pamiyntóm, było to kansik kole połednia. Ale co potym? Kole sztwortej na polu ucichło, przestało fujać śniegiym i do chałupy gdosi burzi. To od Stebla, też starym zwyczajym, przinióśli nóm cały świyżo upieczóny pecynek chleba i szwarny paczek pieczek. Za chwile od Nogi prziniyśli syra i masła, a potym eszcze od Bartosza szklóneczke miodu i cały kołocz s powidłami. Jaki też to były piekne ty stare zwyki. Esi bedym żyć, a bydym kiej mieć, co inksi ni majóm, dyciutki sie bydym we Wilije ze wszyjstkimi dzielić. I eszcze ros sie ciotka Zuzka strasznie rospłakała. Płakałach wros s nióm, ale uż mie przestała mierzieć tamta Wilija.
Wilija pod lasym
Staro Jewka zozdrzila do okna. Śniyg fórt fujo, kole chałupy sie sbiyrajóm wielkucne zomiynty. Strómy w zogródce bieluśki, a krzoków rybiźli ganc nie widać. Chodniczek do dziedziny zasuty. Jewce sie zdo, że sama na ostatek żyje na tym świecie. W zimie sie rychli robi ćma, a gor jak je tako szudera. Jewka sie ani nie obezdrziła a trzeja było rożygać petryolke. Wziyna kónsek trzoski, zapolila jóm pod blachóm, schynyła celinder, zapoliła knut i niechała lampe na stole. Zima nióm dyrbała, tóż zapiyna hónym knefle przi jakli i chynyła na pleca strokatóm hacke. Podziwała sie na spadek do okna, coby aspóń mały janiczek w jaki chałupie pod gróniczkym zaświyciuł. Nale psińco. Za oknym czorno a śniyg fórt suje i suje... Roki żynóm wartko jedyn za drugim bez opamiyntanio. Jewka downo prziwykła na to, że ni ma do kogo przerzóndzić. Na swoji roki je fórt gibko, porobi kole siebie i szmatle sie po chałupie. Poukludzo capart, na obiod uwarzi bulczónke, abo ficuje kopytka. Dzisio je Wilija, nie lza nic robić i wieczór sie strasznucnie cióngnie, a w izbie tak otympnie. Przociele jóm pytali, coby prziszła do nich na wieczerze, prawili „bodej bydziecie sami”. Nale Jewka już tako je, nie chce robić żodnymu utropy i dopalować, dyć tela roków je sama, na to przeca prziwykła. Pumalutku siadła za stołym, pogładziła wyszkróbiónóm i wybiglowanóm biołóm serwete i rosglóndła sie po izbie. Co wieczór posłócho tóm samóm muzyke – ogiyń trzasko pod blachóm, godziny, co wiszóm na modrej ścianie, co na ni sóm strzybne kwiotka, cicho żynóm naprzód, za oknym wiater ruszo gałynzióm i brzinko o szybe. W te Wilije sie Jewce zdo, że je barży samotno niż w inksze dni. Dycki se nóndzie jakómsik robote, tóż ani ni mo czasu, coby rosmyślać. A dzisio szolónto sie s jednego kónta do drugigo. Dziwo sie do zdrzadła, poprawio szury kragiel i strzybne hornodle we włosach, dyć sóm przeca Gody. Rosglóndo sie po kuchyni. Na ścianie wisi obrozek, co go hań downij Mamulka na odpuście kupili i teschno sie ji robi za Ojcami. Siadła na sztokerle koło pieca i spómino, jako kiedysi strojili s siostrami goiczek, a Mamulka piykli kołocze i ciastka. Dziwo sie na prózne stołki i rozmyślo, jako hań downi było wiesioło. Wieczerzali pospołu, śpiywali kolyndy i szli do kojścioła. Wóniało ciepłymi ciastkami, jedliczkóm, co jóm Ojciec dycki s lasa przismyczuł i świyczkami, co sie jich moc rożygało na goiczku. Jewka niechała ty spóminki, bo kocur skoczuł s pieca na deliny i zaczón sie łochlić kole jejich nóg. Prziniósła mu ze szpajski kónsek szpyrki i ciepła ku kredynsce. Zeżroł to ros dwa i fórt mu było mało. Podrobiła mu okrajek s kołocza i naloła mlyka s glinioka. Pumalutku sie zgibała, ba rewma jóm targała i cosi fórt pichało w krziżu. Zakiyl kocur jod, ciepła kapke chebzio pod blache, coby ganc nie wygasło i zaparzila se w gorczku zielin na krzipote. Podziwała sie na godziny – dziepro trzi sztwierci na siedym. Prziniósła buchte, pore jabłek i orzechów, potym na ostatku łopłatki i miód. Rożnyła świyczke i zaczyna śpiywać s kancynoła „Chwała Tobie, Boże miły, żeś nam pożywienie dał”. Głos starej Jewki sie skyrs tych spóminek załómoł i nie lza ji było samej cióngnóć nuty. Porzygała i chyciła sie jedzynio. Uż pore roków nic nie warziła na Wilije. Dyć kiery by to jod a ónej samej starczy tela co ptoszkowi. Eszcze ros sie podziwała do okna. Śniyg przeca przestoł suć a na niebie Jewka uwidziała złote gwiozdki. Całe wielucne niebo sie blyszczy, jakby go kiery ustrojuł na świynta. Za oknym cicho i ćma, kaj sie podziwosz, ale Jewce sie tak lekczy zrobiło na duszy, bo sie ji zdało, że to ozłocóne niebo dostała od Pónbóczka pod goiczek.
Waldusiowo Wilija
Moc my sie radowali s naszego psa Waldigo, kierego my dostali od naszej potki Machejki. Pies był wielki, szumny, umioł sie nóm przilizować w chałupie, a taki s niego był dobry wachtorz, bo szczekoł i góniuł po zogrodzie, tak że wszyjscy sie go boli. Jo zajś musiała dować na niego pozór, coby przez płot nie przeskoczuł i nie srobiuł jaki breweryje, bo i to prugowoł uż robić, a my musieli Karłowi za zaduszónóm i zagryziónóm kaczke zapłacić. Zbliżały sie Godni Świynta i chłopek mój przismyczył do chałupy żywe karpy, a że Wilija miała być jutro, tóż sie hónym wzión za zbijani ryb, a jo ich oprawiała, szkrobała, czyściła i dzieliła, coby były narychtowane na jutro na smażyni. Jakech tego nejwiynkszego karpa przerznyła, postrzodek wyciepała, łebek mu opajtała, potym go pieknie wypłókała i podzieliła na zwónki, zazwóniuł w izbie telefón. Zwóniła moja przociołka. Joch sie uradowała, że aspóń kapke pofulómy, bo jak telefóny terazy tak mocka podrożały, muszym szporować. Czasym mnie biere mankulija za tym telefónicznym fulanim, tóż my se terazy kapke ulżyły. Położyłach słóchawke na widliczkach, idym do kuchynie, na stole leży przewrócóno prózno miska, a tyn lucyper pies dożyro na dłażce uż ostatni kónszczyczek karpa. Ni mógłach uwierzić, że nic nie zustawił, ani jednej łości, ani s głowy oczka. Wszecko zeszrótowoł i eszcze sie beskuryja oblizowoł. Ani sie mie nie poboł, ale sie eszcze ku mnie przigiboł i łasiuł sie ku mie. Coch miała ś nim robić, dyć ani nic nie namarasiuł w kuchyni, dłażke wylizoł, bo sie mu przeca tej Wilijówki tak chciało uż dzisio.
Moc krawalu skyrs Mikołaji
Hań downi sie dziecka boły Mikołoja, że hruza kandy. Ponikiery mo co spóminać na stare roki, jako kiedysi trzóns portkami ze strachu. Dzisio uż ni ma tela srandy skwóli Mikołaji. Spóminóm se jako my jednego roku siedzieli do kupy w kuchyni. Żodyn nie zabył o Mikołajach i mieli my strachu pełne galaty. Fórt żech sie dziwała do okna, coby sie kansik schować zakiyl przidóm. W chałupie dycki była jakosik robota. Matulka robili masło w maśniczce, stareczka ficowali fusekle, a starzik nuchcili po garcach, co stoły od obiadu na piecu. My, dziecka, gónili na postrzodku kuchyni, kapke sie bónckali i dopalowali Starke, coby Powyrzóndzała cosik o utopcach, abo nocznicach. Jak starka szli s kastlikym, co w nim były jegły i knefle, kierysi do ni musioł tyrknóć i wszecki norychta sie wysuły na deliny. Zajś żech zozdrziła do okna, czy nie idóm ty Mikołaje, a potym żech starce pumógła sbiyrać zicherki, szywanice i szpyndliki. Mamulka, tak jako dycki, na śćmiywku podojili krowiczki, odbyli babucie, a jak prziszli na spadek do kuchyni, ocedzili mlyko i zaniyśli w glinioku do piwnice. Kole chałupy sie srobiuł krawal. Pies przi budzie harwosiuł i gdosi klupoł na dwiyrze. Mamulka gibko ukludzili masło i maślónke do szpajski, utrzili rynce do fortucha i hónym idóm ku dwiyrzóm. Zarozinko otwiyróm – prawióm Mamulka i bieróm baterke, coby nie przipajś głowy w siyni, bo tam cima jak stodno. Jak yny odewrziła dwiyrze, tóż w ty pyndy pieróm sie do postrzodka Mikołaj, djobeł i jakisi dwa umazane pumocniki. Jezeryna, toć żech sie wylynkała – prawióm Starka i doista sie zdało, że slecóm ze sztokerle na deliny. A ci holofióm i szczyrkajóm łańcuchami. Dyby to kiery uwidzioł, jako byli obleczóni – piernika kany, tego nie lza opisać. Każdy miół na gymbie maske z papindekla, obleczóne mioł jakisi mantle i kaboty po starzikach. Szróty były stargane i flekate, powiónzane szpagatami, a na nogach mieli łobute stare charboły. Mikołaj dzierżoł dłógóm loske w gorści, a na plecach miyszek s paczkami. Djobeł był cały umazany sadzami z kumina i szczyrkoł lańcuchym od krowy. Mikołoj to był nejwiynkszy heligón. Mioł isto jakómsik chybe, bo go żodno dziołucha nie chciała. Isto był kapke świdraty. Tyn nejmiynszy – pumocnik djobła, stoi tako ślómpeta w dłógim modrym kabocie. Mioł strasznucnóm ryme i fórt smarkoł do rynkowa. Zakiyl sie chłapcy rosglóndali po kuchyni, jo sie z Jyndrysym schowała kansik za łóżkiym i spod zogłówków my sie dziwali, co to bydzie dali. Nale Mikołaje o nas nie stoli. Dwo z nich byli uż tacy holcy, do żyniaczki zdrzali, tóż sie kryncili kole naszej Ciotki, co miała dewatnost roków. Jedyn jóm kapke targoł za binkocz, drugi jóm prugowoł łechtać. Djobeł hópnył kole pieca, podyrboł kapke starzikym i pomazoł go wónglym po rynce. Tyn nejmiynszy uwidzioł, jak my sie trzynśli schowani za strużokym. Jo se ciepła na głowe heklowanóm deczke, co jóm mamulka po połedniu biglowali, coby mnie nie było widać, ale nic to nie pumóglo i wysmyczyli nas chłapczyska na postrzodek kuchyni. Djobeł wreszczy i lańcuchami szczyrko, Mikołoj loskóm klupie o deliny i koże nóm rzykać. Nejprzód beczymy do potarganio, ale potym żech sie kapke opamiyntała i zaczynóm po cichu szeptać „Ojcze nasz...”. Jyndrys fórt beczoł, cały usmarkany i chowoł sie za maminóm suknie. Tóż Mamulka sie nad nami zaczyli lutować, kozali Mikołojowi dać nóm hónym paczki, bo my sóm przeca szykowne dziecka. Chłapcy se s nas radzi robili błozna, ale Mamulka jim przigrozili śmiatokym i zaczli sie sbiyrać ku dwiyrzóm. Jedyn z nich sie ani nie nazdoł i prasnył na deliny w siyni, dyć tela bagna przinióśli na bótkach. Maska mu s gymby spadła i aji my, dziecka, poznali synka łod sómsiada, co gospodorzóm hanej tam pod grapóm. Mikołaj, djobeł i ich pumocniki sie szmatłali w śniegu ku inkszej chałupie, a jo s Jyndrysym naszła w paczku bómbóny, co mi dycki były zocne, tóż my cyckali jakisi sztolwerki i na kóniec radojści a śmiychu było moc.
Jeko kiejsi bywoł post przed Wielkanocóm.
Post sie zaczynoł dycki od strzody popielcowej. Kiejsi tyn post był inkszy jako terazy. Nasi Starzicy go dzierżeli inakszy, jako my. W ostatki, we wtorek, jak pizła północ, to nastoł Popielec, wszecki muzyki trzeja było zastawić i ijść do chałupy, coby rano stanónć do kojścioła, i coby mu farorz napisoł na czole popiołym krziżik. Tyn krziżik s popiołu mu mioł przipóminać, że je prochym i sie zajś w proch obróci. Potym sie szło s kojścioła do chałupy i trzeja było s tego popiołu, co zustoł na czole, srobić krziżik na głowie tymu, co w kojściele nie był. Hań downij byli aji tacy, co w poście sie nie strzigali, nie golili, nie kurzili ani nie pili. Nie używali żodnych przijymnojści tego świata. Przes cały post nigdzi nie grała muzyka, ani sie nie śmiało tańcować – nejwyżyj s mietłóm po izbie, ale ani to bardzo ni. Post trwoł aż do biołej soboty, jak sie rozzwóniły zwóny, a prziszło sie s kojścioła do chałupy, to każdy dowoł do porzóndku, coby na Zmartwychwstani był jako nowo narodzóny. Post trzeja było dzierżąc aż do Zmartwychwstanio, aż sie zaśpiywało Alleluja. Przes cały post sie chodziło do kojścioła na msze i droge krziżowóm, a potym każdy szoł do swoji roboty. Wieczór po robocie sie czytało jakisi kojścielne ksiónżki, słusznie sie wyrzóndzało, rzykało sie bolesny różaniec, a potym sie szło spać. Potym też prziszła czorno niedziela – przedostatnio przed Wielkanocóm. Rano dziołuchy chodziło od chałupy do chałupy z gojiczkiym. To była tako jedliczka s kolorowymi bandliczkami i owieszano malowanymi wajcami. Ty dziołuszki śpiywały: „Ty czorno niedzielo, kajś taj długo była”. Po połedniu ledwo sie poobiadwało, to chłapcy szli polić marca. Mianowało sie go też Marzik, abo Marzyna. Uż downo mieli narychtowane stare handry, s kierych srobili takigo podciepa, wypchali go słomom, a potym go wciśli na długi kónsek drzewa i niyśli go po dziedzinie. Śpiywali przi tymu: „Niesymy Marzika, kany go poniesymy…” zaniyśli go dycki kansik za chałupy, tam go podpolili, skokali kole niego, tańcowali i pómogali mu, coby co nejrychlij sgoroł. Potym wziyni popiół i suli go wszyndy na sztyry stróny swiata. To był taki starucny, pogański zwyk – chowani Marzyny – witani wiosny, a kóniec zimy. Ostatnio niedziela przed Wielkanocóm „Kwietnio”, lebo „Kwietnica”. Chłapcy i dziołuchy szli do kojścioła s palmami. Palma była srobióno s kocianków. Trzeja było ich utargać przed Wielkanocom i styrczyć do glinioka. Tyn gliniak sie postawiło do izby, abo w ciepłym chlywie, coby ty kocianki dozdrzały. W kojściele na Wielkij były dycki poświyncóne palmy, szło sie ś nimi w procesyji i s muzykóm kole kojścioła, a jak sie jich prziniósło spadki do chałupy, to gazda ś nich narobiuł krziżiczków, kiere postyrkoł na zogónach. Postrykoł jich aji w chałupie, po izbach, we chlywie, na wyrchu, a w kumorze jedyn stryczył nad dwiyrze, jako symbol Boskij ochróny i pómocy. Chłapcy i dziołuchy, co niyśli palmy byli szumnie obleczóni, tóż sie uż nie dziwujym Ojcowi, że swojimu synkowi obiecoł, że jak pójdzie s palmom, to mu do uszyć nowe lónty. Na Kwietnice po obiedzie chłapcy i dziołuchy, aji starsi chodzowali do lasa utargać se jałowiec, coby go mieli narychtowany na śmiergust. Nó, tak to kiejsi hań downij bywało. Dzisio uż ludzie ani na tyn post moc nie zważajóm. Ty stare zwyki uż sie zapómino. Sóm eszcze palmy i śmiergust, ale uż to ni ma to co kiejsi.
S goiczkiym
W Pyndziałek Wielkanocny sie słóńce wczas obudziło i gibko zozdrziło do chałupy u Cieślarów za potokym. Nale tam uż wszyjscy byli downo na nogach. Gazda prziniós krowóm siana, a kuróm obilo, gaździno doiła krowy, a dziecka szolóntały sie po chałupie i nuchciły za kónskiym babki, abo murzina. Nejmłodszy bajtel, Karlik, stoł przi łóżku i drził sie jako stare gacie. Dziywczynta Jewka i Zuzka plótły warkocze przed zdrzadłym, wiónzały maszki i oblykały szaty na lepsze, dyć pujdóm do dziedziny s goiczkym, do kupy z Marynkóm od Bujoka. Karlik fórt beczy, tóż mu Jewka dała bóncke i przikozała, coby był po cichu, zakiyl Mamy ni ma dóma. Tyn milijóński gizd sie drził eszcze barży. Jewka naszła w podstolu jakisik bómbón, dała mu do gymby i zakiyl cyckoł, było cicho. Starszo dziołucha, Zuzka, biglowała hónym kabotek, nie dała se pozór i kapke go spoliła. Odewrziła dwiyrze do korzón. Gaździno prziszła s pełnym szkopcym s chlywa, gibko ocedziła mlyko i wloła do glinioka. Tyn mały bymbyn zaś zaczył dopalować i brnieć. Narobił do galot i stoł taki mamlas. Cieślarka naloła wody do laworka, sewlykla chłapca do saga i roz dwa go umyła. Potym go naspadek oblykla, pohusiała, dała mu cumel i szczyrkowke i niechała go na zogłówku. Zuzka ni miała opowogi prziznać sie Mamulce, że kapke popoliła kabotek. Gańba jóm było i poszła na pojczki do Ciotki, co miyszkali ś nimi do kupy. Ciotka wycióngli s trówły oblyczke i dali dziywczyńciu. Zuzka sie śpiychała, a w siyni było cima i zaździoła spodkiym o jakómsik kiśnie, co stoła na delinach w siyni. Rospruła se kónsek lymki. Jewka sie na nióm podziwała i prask do śmiychu: – Tyjś je zgrabno jako Maćków kocur! A tu trzeja sie było hónym sbiyrać, dyć Marynka uż czakała. Zuzka przipiyna od spodku lymke szpyndlikym, wziyny se s Jewkóm po krepliku ze szpajski i idóm s goiczkiym na dziedzine. Goiczek był ustrojóny szumnymi bandlami i malowanymi wajcami. Kole potoka je chałupa, co w ni Ujec s Ciotkóm miyszkajóm, tóż jim Mamulka przikozali, coby o przocielach nie zabyły i przez obyczoj tam zaśpiywały. Dziywczynta tam szły nierade, bo jim łóńskigo roku Ciotka nie dali ani grosza, yny kónsek buchty, ale stanyły pod oknym i zaśpiywały:
Przistympujymy tu pod wasze okiynko,
chcymy was posdrowić, gazdoszku, gaździnko.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
A na tym goiczku jedwabne sznóreczki,
co ich nawiónzały chudobne dziyweczki.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Nie dowejcie nóm też talarka jednego,
boby my sie biły w polu kole niego.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Pies zaczón harwosić i Ciotka pumału wylyźli w jakisik strokatej oblyczce na każdo a na plecach mieli staróm hacke s farfoclami. Zuzka se pomyślała, że Ciotka wyglóndajóm jako kupa nieszczyńścio, a dyć sóm świynta. Dziywczynta posdrowiły gaździnóm i chciały aspóń jednóm pieśniczke zaśpiywać, ale Ciotka prawióm: „niechejcie to, jo je nimocno” i dali dzieckóm pore wajec w dicie i kónsek brutwanioka. Dziełuchy szły dali. Rade chodziły s goiczkym do Śliwków pod cestóm, bo tam jim dycki dali kapke grosza na lepszóm, a łóńskigo roku jich gaździno wziyni do chałupy, prziniyśli pełny talyrz kołoczy, a do gorczków naloli dojanki. Tóż dziywczynta latojś dyrdajóm tam na przedbiyżki. Marynka ukielzła, ale sie hónym chyciła stróma kole cesty i nie kopyrtła sie. Pod oknym Śliwków se poprawiły szaty, zaruszały goiczkiym i śpiywajóm:
Dej Pón Bóg dobry dziyń pod wasze okiynko,
prziszłyśmy pocieszyć was miła gaździnko.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
A na tym goiczku malowane wajca,
sóm też tu dziyweczki szykowne do tańca.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Zdało sie nóm, zdało, że w polu gorzało,
a to gaździneczce liczko zakwitało.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Chciały śpiywać dali, ale spoza płota wylecioł stary gósior i taki dociyrny leci prosto na dziywczynta. Ty sie poboły i uciekajóm na spadek. Zuzka dzierży wajca w dicie a Marynka goiczek. Jewka zaździoła o jakómsik gałyńź, abo ukielzla i kopyrtła sie prosto do bagna. Złómała se krómflek, a na spodku same fleki, cało zmaraszóno. Piznyła sie do kostki i jowejczała: „jejku kany, jajku kany”. Dziełuchy ji pumógły stanóć i kapke jóm otrzepały s bagna. Stoła tam odulcóno i zabeczano, taki cudok. Ujec dopod gónsiora i chyciuł go za gałgón, ale dziecka sie uż nie chciały wracać i poszły na przejmo kole chrostów ku chałupie, coby jich kiery nie uwidzioł. Jak wlazły do kuchyni i zaszmatlały deliny, byli Mamulka kapke źli, ale hónym naparzili zielin, coby sie dziywczynta nie rosnimógły, dyć były ganc mokre s tego chodnika. Gaździno pumógła sie Jewce sewlyc, pogłoskała jóm po głowiczce i prawi: nie starej sie cerziczko, szróty wypierymy, bolok na nodze pomażymy, do wiesielo sie zagoji. Aspóń na stare roki bydziecie mieć co spóminać.
Dożynki
Po dziedzinie sie roslygo muzyka tako skoczno, że hej! Nie dziwota, dyć sóm przeca dożynki. Kaj kiery idzie wystrójony, tela norodu sie zebrało. Słóneczko pieknie świyci, isto sie raduje pospołu s gazdami. Obili skludzóne do stodoły, podarziły sie latoś ty urody, bydzie szwarny chlebiczek. Terazy sie radujmy – dzisio je świynto wszyckich gazdów, gaździnek, dziywek i pachołków. Jaki to je szumne! Nejprzód idóm dwie szykowne frelki w cieszyńskich sukniach. Strzybne hoczki sie blyszczóm na słóńcu a kwiotki na żywotkach sóm taki piekne, jako chabry, abo maki na zogónach. Na dłógich binkoczach majóm swiónzane na kistke modre i fijołkowe maszki, kiere wiesioło furkajóm. Dziywczynta niesóm pospołu wielkucny winiec s nejszumniejszej pszynice, ustrojóny maszkami i kwiotkami zatarganymi kansik na miedzy. Za nimi jedzie pumału ostatni wóz s pszynicóm zebranóm s pola. Też pieknie przistrojóny na to świynto. Jakisi bandle rostomajte, a pomiyndzy kłóskami kwiotki i kistki jarzymbiny. A kóniczki taki szumne, aż radość sie podziwać. Dali idóm żyńcy s kosami i dziywczynta s grabiami i kosokami. Stanyli przed gazdami, a przodownica prawii:
Nasi gazdoszkowie rostomili
my wóm tyn winiec uwili
z pieknych, obiyranych kłóseczek,
wiela w tym wióneczku ziorneczek,
coby Pónbóg doł na rok tela kopeczek.
Cobyjście byli dobrej myśli
a nóm co dobrego za tyn wiyniec przinióśli.
Gazda dziynkuje za robote i czynstuje wszyckich miodulóm, a gaździno kołoczami. Dziywczynta i pachołcy odgrywajóm, jako trzeja było obili sioć, kosić, stawiać do móndeli, coby uschło, a na kóniec zwożać do stodoły i młócić.
Stóń syneczku z rana, dej kóniczkóm siana,
uż żejś sie móg wyspać przez noc aż do rana.
Stowejcie, dziyweczki, sbiyrejcie siyrpeczki,
zeżenijcie, powiónżcie łostatni snopeczki.
Swiyźcie do stodoły, siadejcie za stoły,
dajóm wóm gazdoszek po dwa, po trzi poły.
A naszo gaździnka nalejóm wóm winka
i s makym kołocza dajóm wóm gaździnka.
Po całej dziedzinie roslygajóm sie taki wiesiołe przyśpiywki, a muzykanci grajóm skoczne kónski, tóż sie radujóm, a tańcujóm wszyjscy. Młodzi i starzi, gazdowie i parobki razym śpiywajóm:
Gazdoszku, gaździnko do was wstympujymy,
wszyjstkigo dobrego wóm też winszujymy.
Wiela to dni trzeja w pocie robić, coby tako szumno pszynica na chlyb urosła, tego terozki żodyn nie spómino. Dziywczynta uśmiychnióne skoczóm s kawalyrami. Maszki przi binkoczach furkajóm, suknie sie kryncóm sie coroz wyżyj, a zgrabne nogi same tańcujóm.
Kozoka bych tańcowala, kozoka mi grejcie,
kierego jo bydym chciała, tego wy mi dejcie.
Bawióm sie i śpiywajóm jedyn przez drugigo. Dzisio sóm dożynki, tóż lyjcie miodule a nie żałujcie! Żodyn przeca terozki nie rosmyślo o tym, że na drugi dziyń zajś trzeja wczas stować, odbywać gowiydź, dojić i pajść krowy, że fórt telkownej roboty czako kole chałupy. Gwiozdki szumnie świycóm na niebie a wszyckim je wiesioło. Eszcze je świynto, eszcze gro muzyka, a stary gazda stoji przi szynkwasie i śpiywo:
Za nic nie zamiyniym tej starucnej chatki,
tu sie mój Ojciec urodziuł, jak i moji dziatki.
Zakiyl eszcze żyli moji starzicy, kierzi s nami gospodarzili na chałupie za miastym, każdo wilija Godnich Świónt była dlo nas pamiyntnym dniym w roku. Joch była wtynczas dzieckiym, alech tyn dziyń godnie przeżywała. Nasza chałupa była pełno życio, roboty i fórt kogosi w rodzinie przibywało, abo i ubywało. Pamiyntóm ty mroźne zimy i wielkucne śniegi. Od naszej chałupy ku ceście musiało sie odsypować śniyg łopaciskami, coby my nie wpadali w zomiynty. Uż przed wilijóm nasza chałupa była do jmyntu wysprzóntano. Drzewiane meble, dwiyrze i dłażki były do czysta wydrzite kartaczami. W oknach wisiały biołe, wyskróbióne gardiny, a wszyndzi wóniało pieczónym ciastym i żywicznym smrekiym, co go nasz Tatulek s pola przismyczyli i postawili w krziżoku we wielkij izbie, kany my wieczerzali. Strómek my szumnie ustroili banieczkami, barewnymi lańcuchami, światełkami i rachetlami. Mamulka zajś na rosłożónym w izbie stole, przikrytym biołym wybiglowanym serwetym, położyła świycznik, kole niego zajś opłatki, miód i orzechy. Na stole w koszyczku leżały też dycki nejlepsze czyrwióne jabuszka s naszej zogrody. Na wieczerze my dycki jodali rybióm polywke i smażónego karpa s jarzinowym sałotym. Bywały też kompoty s pieczek, sztrucle i kołocz s tejym. Kiej moja Stareczka, pieknie obleczóno do nowych szot i wyczepióno, prziniósła i położyła na stole Biblije, Dómbrówke i kancynoły na śpiywani, to my wiedzieli, że uż je wszycko narychtowane, coby siadać ku wieczerzi. To znaczyło, że krowy były uż wydojóne, mlyko było ocedzóne do warzynio i do schłódzynio w glinianych śmietnikach. Wieczerza przi zapolónych świyczkach sie zaczynała dycki głośnym rzykaniym naszego Starzika, kiery też czytoł nóm wersy s Biblije o narodzyniu Pana Jezusa w Betlejem. Nasze śpiywani kolynd i pieśniczek godowych s kancynoła zaczynała dycki naszo Stareczka radosnóm pieśniczkóm: Czas radości, wesołości nastał światu temu. Potym my sie łómali opłatkym i jedyn drugimu my skłodali życzynia. Po wieczerzi zajś nasz Tatulek ze Starzikym obabulili sie w gunioki i baranice, i dycki szli do chlywa i szopki s opłatkym ku krowiczkóm i gowiydzi, coby też i bydlóntka wiedziały, że sóm Gody. My, dziecka też dycki były na to ciekawe, ale Mama i Starzikowie nie chcieli nas tam puszczać, bo, jak pamiyntóm, na polu było dycki pełno śniega. Był też aji mróz, a s chałupy do chlywa był kónszczek cesty, a też godnio chwila mijała, nim sie Tatulkowie wracali spadki do izby, nieros i we fujawicy. Tu zajś, w przestrónnej i ciepłej izbie, czakały na nas narychtowane pod strómkym podarki, bawidełka, a potym nejlepsze, bo moc ciekawe ksiónżeczki, o kierych sie od downa yny słyszało. Czasy sie smiyniły przeogrómnie. Tamci ludzie sie potracili i poumiyrali. Tej starej chałupy, kiero była naszym gniozdym, też uż dzisio ni ma, ale po tych downych naszych wilijach zustały nóm nejmilsze i serdeczne spóminki.
Jako my hań downij ochodzili Gody
W grudniu my sie dycki rychtowali na Gody. Nejprzód było Świyntej Barbary, potym Mikołoj, Paniynki Maryji, każdy dziyń my chodzili na roraty, aż do Wilije. Potym były Gody Świyntego Sczepóna i Świyntego Jóna. We Wilije w każdej chałupie było wiesioło i kupa rejwachu, bo każdy cosi robiuł. Baby i dziołuchy piykły kołocze, wszecko ukludzały i robiły porzóndek. Rychtowały tez wieczerze. S każdego jedzynio musiało być po kapce, co sie przes cały rok na polu urodziło. Na stół sie dowało polywke s grochu, bryje s chlebym, kapuste ze ziymiokami, kasze s masłym i s miodym, abo krupice, opłatki s miodym, kapołke ze ziymiokami, jabka, orzechy, kołocze i cosi ku zapiciu, coby w karku nie szkrobało. Psy, kocury, kónie, dostowały we Wilije cosi lepszego do sjedzynio. Jak sie uż zećmiło, to sie siadowało ku stole. Wszyjscy w chałupie musieli siednónć – dziecka, służba, dziywki i pachołki. Kiery prziszoł ku stole nieskoro, tego móg Pón Bóczek pokorać i całe Gody, abo cały rok sie mu nie darziło. Przed jedzynim, wszecy, wiela ich było klynkali i rzykali „Ojczy Nasz…”, „Wierzym…”, a „Anioł Pański…”. Gazda dycki zaczynoł, a potym wszyjscy za nim na głos, wiela ich było. Po rzykaniu, wszyjscy siedli za stołym, na kierym uż był obrus. Tyn obrus był na stole przes całe Gody, nic sie ś niego nie strzepowało. Potym po Godach sie go brało i wszecki okruszki sie suło pod strómki w zogrodzie, coby lepszy rodziły na rok. Każdymu sie dowało jabka, trzeja było jabko roskroć, a jak było chrobacze to znaczyło, że tyn, co go roskroł bydzie nimocny, jak było zgniłe to znaczyło śmierć. S orzechami też tak było, jak był kiery chrobaczy – to znaczyło chorobe, a jak prózny to śmierć. Dziołuchy na wydaniu, jak roskroły jabko to wylazowały na pole i dziwały sie, esi ni ma po blisku jakigo chłopa. Jakby jakigo uwidziały, to tak jak sie mianowoł, tak sie bydzie mianowoł jejich galan. Podle tego wiedziały aji czym bydzie. Miyńsze dziecka loły ołów i ciepały starymi bótkami. Jak sie bótek obróciuł szpicym ku dwiyrzóm, to znaczyło, że to dziecko póndzie do roku do świata. Esi sie prziszwyndoł we Wilije do kokosi żebrok, to dostoł wszecko tak, jako i inksi aji spani w legierze. Jak baby piykły kołocze, a ukludzały wszecko w chałupie, to nie szło ś nimi ani przerzóndzić. Chłopi we Wilije mieli yny jednóm robote – narychtowaćdrzewa do pieca, a potym sie kansik stracić, coby nie zawadzać. Tóż se możecie pomyśleć, że sie dóma moc nie pokazowali, hned rano narychtowali drzewa, a nie czakali coby jich baby przeganiały. Wytracili sie s chałupy, bes śniodanio, prosto do aryndy. Na wilije dycki był wielki post, ani dziecka nie śmiały jejść, a za to jim obiecywali, że widzóm złotego babućka. Aryndator naloł wilijowego sztamperla i eszcze cosi ku tymu, ale chłopi se dowali pozór, coby prziść przed wieczerzóm ku chałupie. Stało sie też kiejsi, że baji kierysi chłop prziszoł do chałupy, jako złoty babuciek, ale ni ma sie co dziwić – cały dziyń o głodzie, chytnie sie jednóm półke, a potym drugóm, a na głodno to je eszcze silniejsze. Dziecka szły rano do przocieli, wszyjscy robili se ś nich błozna i posyłali ich po suche ryby. Przociele sie śmioli, ale dowali dzieckóm miasto ryb jakisi dobroci – suszone śliwki, abo pieczoki. Przes dziyń dziecka stawiały strómek, a hań downij nie było strómków yny gałónzke smreka powieszóne u powału. Piyrszy strómek na dziedzinie stawiały i Strojiły dziecka s całej dziedziny, a starzi sie szli na niego podziwać. Po Wiliji zajś sie rzykało, a potym wszecy szli spać, bo o pół sztwortej rano trzeja było stować i ijść na jutrznie. Na jutrzni śpiywali śpiywocy, a grali muzykancio. Wachtorz trómbiuł na rogu, a śpiywoł: „Wybiła dwanosto godzina, chwol każdy duch Gospodzina.” Kojściół był cały oświetlóny, śpiywali, grali na bymbnach i wszyjscy byli obleczóni od świynta. Na jutrzni było przeszumnie, starzi i młodzi sie nieros pobeczeli, potym eszcze długo ludzie wyrzóndzali na dziedzinie, jako było na jutrzni. Po jutrzni starzi zustali w kojściele na drugij mszy, a młodzi szli do chałupy na śniodani, a o dziesióntej szli zajś na wielkóm. Po Wielkij i po obiedzie było klynkani i rzykani, a potym sie szło do chałupy, bo w tyn dziyń sie nie balandrowało i aji wszecki aryndy były pozawiyrane. Na drugi dziyń na Świyntego Szczepóna, dziecka i starzi chodzili ze szczyńsciym, a przi tymu aji kolyndowali. Za to Kolyndowali dycki cosi dostowali – poczynstne, sztamper warzónki, kołocz, abo jakisi ciastka. Śpiywali se tak:
1. Winszujym Wóm na Szczepóna, na Jóna, młodziyńczy dziyń,
dej Wóm Pón Bóg dobry dziyń.
2. Winszujym Wóm piekne Gody, cobyjście nie pili piwa ani wody,
yny same wino, coby sie Wóm na polu rodziło:
pszyniczka, jarka, jynczmiyń, poganka, ziymioki, reż, kapusta też.
3. Za tyn mój winszunek dejcie kónszczek babucia,
coby sie moja duszyczka, s waszóm dostała do nieba.
Nieskorzi wieczór sie dycki chodziło śpiywać. Dziecka i starzi śpiywali pod oknami kolyndy.
Jako my sie rychtowali na Wilije
Na piekne to były kiejsi Gody i Wilija. Wiycie, jak sie uż też ta zima sbliżała, to my jako dziecka ni mógli sie tych godów doczkać, a nejbarży Wilije. A zima przichodziła dojść wczas. Pamiyntóm, jak żech była takóm dziołuszkóm, jako baji wy, to uż aji w listopadzie, abo na poczóntku grudnia nawaliło śniega po kolana. Mrozy czasym chyciły taki, że aji móg se człowiek uszy abo nos odmrozić, jak se ich dobrze nie obabuloł. Pore dni przed Wilijóm sie dycki zabijało babucia, bo na Gody musiały być jelita i wieprzowina na obiod. Przi zabijaczce było też uciechy aż hej. Człowiek był ciekawy wszyjstkigo, jako tyn masorz tego kormika guszył i zarżinoł, a potym oporzóndzoł, jako bachora szlamowoł, płókoł, coby były czyste strzewa na jelita. W jednym garcu sie warziła kasza, a w drugim pluca, serce, nyrki i inksze miynsa. Potym sie to mleło, miyszało pospołu s kaszóm i krwióm s tej świnie i to sie nazywało gardawa. Tóm gardawóm sie filowało ty strzewa i tak sie robiło jelita. Choć roboty przi tym było co niemiara, a babraniny też moc, strasznie my radzi w tym pómogali a czasym my aji zawadzali, ale dlo dziecek to było cosikej nowego, bo sie to roz w roku yny robiło. A przi tym pojadło sie też dobrze. Potym sie miynso i szpyrki zasoliło na korycie, a po Nowym Roku sie wyndziło, coby zajś były szónki na Wielkanoc. Jak uż tak było ze dwa dni przed Wilijóm, Tatulek kupowali we folwarku karpy s pogórskich stawów. Ryby dzierżało sie aż do Wilije we wodzie, w laworze, coby sie eszcze s tego glónu stawowego wypłókały. Rano we Wilije Tacik ryby zabiuł, a Mamulka wypitwała i pokroła na koński do smażynio. Pore dni przed Wilijóm Tatulek przyniyśli też s lasa strómek, nejczynści smreczek, abo jedliczke. Ale jakby go gojny chyciuł s jedliczkóm, to by sztrof zapłacił, bo jedle sie nie śmiało ścinać. We Wilije, do połednia, jak Mamulka warziła ty rostomajte jedzynia na wieczerze, dziołuchy stroiły goiczek. To była dlo nas radość. Na strómku sie wieszało rostomajte świycónce bańki, gwiozdki, bómbóny w kolorowych papiórkach i złotkach, lańcuszki, włosy annielski. Wieszali my aji pierniczki, co Mama w trómbie napiykła, taki fajne ze zozworym, orzechy włoski, jabka, a na kóniec zapinało sie na gałónzki żabki ze świyczkami. Lampek elektrycznych, takich jako to dzisio, wtedy eszcze nie było, ani elektryki nie było, a ludzie świycili petryolkami i świyczkami.
O jednej Wiliji i starym zwyku
A było to tak. Była Wilija rano, ale dziyń stanył jakisi straszny, gorszy jako wczora. Fujawica waryjowała, śniyg s wiatrym sie cis przes szpary aż do siyni popod dwiyrze. Mama chodzili, poglóndali przes okno, a yny narzykali, jakóż tam ijść, jakóż w taki czas kozać kómu ijść. Na kóniec cosi se rosmyśleli, zawołali mie i prawióm: – Na oblycz sie, dziywcze, dobrze, bo jakosi nie widać żodnej poprawy na polu, a zaniyś ciotce Zuzce pore jelit i kónszczyczek szpyrki s wczorajszej zabijaczki. Óni nie zabili, a każdymu je zocne, jak cosi mało wiela dostanie, dyć swojigo ni mo. We mnie sie cosi zbuntowało i prawiym: – Jo? Dycki jo? Co nejgorsze, to jo! Dyć je eszcze Zosia, Jewka, Jónek... A Mama: – Na nie byłoby cie gańba, jakby młodsi w taki szpatny czas szli a ty byjś była dóma? Rozmyśliłach se to, bo aspóń żech nie musiała myć garców rostomajtych masnych i przigorzanych, a nigdych tego rada nie robiła. Oblykłach se, coch yny miała nejcieplejszego. Na głowe szatke, a Mama mi jeszcze dali swój czorny kocek wełniany. Skrziżowali na piersiach i zawiónzali na plecach na wynzeł. Było mi wtynczas dwanost roków. Napakowali do taszki, co przed tym umyślili, i szłach. Nie zapómnym do śmierci tego chodnika. Uż zaros po poru krokach porwoł mi wiater szatke, isto mało ścióngniónóm. Ledwoch jóm dopadła, porzóndnie zawiónzała pod brodóm i chcym srobić jaki krok – nie lza. Wiater sie do mnie oprzuł s przodku i ani kroku do przodku. Przi tym prały mi prosto do gymby taki tumany śniega, że ani tchu nie lza było dopajść. Na chwilinke przestało. Wziynach sie s miejsca i idym. Uszłach pore kroków, naros sie cosi przedy mnóm zakrynciło, buchło do mnie i uż leżym. Stanym s biydóm, przed nogami w jednej chwili urosła kupa śniega i ani przekroczyć. Wyzolano po pas, uszłach kónszczyczek, umotano, utropióno, że strach. Taszka mi coros bardzy ciónżyła, a tu ani połówka cesty. Och, mój ty smutku, jakóż jo też tam dóńdym? Ale myślym se – Mama muszóm cosi na wieczerze narychtować, nie byłoby dobre, dyby byli szli. Dziecka młodsze ody mnie byłby isto wiater posbiyroł, a tak przidym do ciotki, przyniesym jelit, ciotka sie uraduje, narychtuje mi ciepłego teju, na chwile posiedzym i pujdym spatki. Beje uż potym pryndzyj Wilija. Fujawica sie piekliła dali. Szłach coroz pumalij, nogi coros ciynżejsze, taszke przekłodóm s rynki do rynki, naros sie mi zachciało spoczónć. Ale kaj se siednóć? Ech, ni ma kany. Muszym ijść dali, gdo wiy, jak dłógo uż idym. Uż nic nie wiym. Na ceście żywego ducha, yny jakisi wyci dokoła. Mój Boże, jak też to wilki... Strach mie poderwoł na nogi, przibyło mi naros siły, pokroczyłach pore kroków kapke warciejszy, ale chałupy, w kierej ciotka mieszkała, nie widać. Zećmiło sie, isto przidzie wiynkszo fujawica. Byłoby trzeja dobiyc, niż mie dopadnie. A tu cosi yny wyje. Wyje przedy mnóm, za mnóm, kole mnie... Naroz sie mi spómniało, że to sie snoci djobli żynióm... Kapke sie mi srobiło wiesielszy, użech wolała, niech by aji djobli, yny coby ni wilki. Na wszystki stróny cosi hóczy, jynczy, płacze, zwóni, gwiżdże. Ni ma isto na świecie głosu, kierego by w tej śniegowej sumeryji nie było słychać. Co tu moc prawić. Tyn chodnik, co by normalnie trwoł pół godziny, żech przeszła ze strasznóm biydóm za dwie godziny. Stanym przed dwiyrzami, uż w duchu widzym, jak sie ciotka ogrómnie uraduje, jak uśmiychnióno dewrze taszke, a potym jak bydzie dziynkować i tak dali. Zaklupkóm na dwiyrze – nic. Zaburzym, gdosi otwiyro, a jo sie jako śniegulok wtoczym ledwo żywo do siyni. Ciotka i wszycki sztyry jeji dziecka kole mnie. Naros sie mi spómniało, że móm taszke z jelitami. Ale kaj je taszka? Straszniech sie zlynkła, że gdo wiy, kanych taszke posbyła. Wystynkała żech yny, że ni móm taszki. Ale ciotka jóm zaros naszła za dwiyrzami, jakoch jóm położyła, jagech burziła do dwiyrzi. Spod mi ze serca taki ciynżor, że zaros sie mi zachciało choć na chwile siednyć. Potym prawiym ciotce, jako mi Mamulka kozali powiedzieć, żech im prziniósła na Wilije pore jelit ze zabijaczki, coby cosi mieli na świynta, ale zdziwiło mnie, że zamiast uśmiychu i dziynkowanio – ciotka płacze i płacze. Słowa ni może wymówić, przicisko mie ku sobie, a jeji lzy sie kulajóm jako groch po moji hacce. Strasznie sie mi srobiło gupie, bo tak chciałach narobić radojści, a tu yny lzy. Nie było ani ciepłego teju, ani uśmiychu, ani dziynkowanio. Ciotka mie eszcze uściskała na chodnik, nic nie prawiła, yny płakała. S ciynżkim sercym żech sie wracała do chałupy. Taszka była lechciejszo, ale cosi mi ciónżyło gorzi, niż bych kamiynie miała w postrzodku. Dyby to było terazy, to bych sie spytała, czymu tela płaczu, ale jako taki dziywczacko głupi eszcze, ni miałach tela opowogi, cobych s ciotkóm słósznie przerzóndziła. Całóm Wilije uż do wieczora było mi jakosi miersko. Nasi se myśleli, żech sie przeziómbiła, dych szła w takóm pogode, ale to nie było to. Jako dycki we Wilije nejwiyncyj roboty mieli Mamulka, tak, że sie ani moc nie dowiadowali, co a jako było. Spytali sie yny, co tam prawili, a jo prawiła, że nic. Potym za chwile sie pytóm Mamy, czy nie wiedzóm, czymu ciotka płakała. A Mama prawiła – a gdóż tam wiy, co mo za mierziónczke – i na tym sie skóńczyło. Ale ni dlo mnie. Ni mógłach przestać o tym myśleć. Co żech srobiła? Coch takigo srobiła, że było trzeba płakać? Czymu ciotka, kieróm żech miała dycki nejraczy, nic nie prawiła? A ty lzy. Ty lzy hrube, co sie hónym kulały po mojim kocku s ciotczynych oczy. Pónbóczku świynty, coch jo też srobiła? Była wieczerza, na kieróm my sie calutki rok radowali, moji siostry i brat byli szczynśliwi, bo my aji strómek mieli, na stole było co my nejraczy jedli, i miód, i jabka, i orzechi, co Tata nasbiyroł po lesie, a mie było smutno i źle. Minył jakisi czas, jo pomalutku przestowała myśleć o tej Wiliji, o strasznej śnieżycy, o strachu s wilków. Pore razy nas ta ciotka nawszczywiła, cosi tam s Mamulkóm dudorziły, ale nigdy żech ni miała opowogi sie spytać o tym, co mie tak dłógo tropiło. Jeji dziecka i my bawilimy sie do kupy, a óny jako baby miały dycki dojść rzeczy. Minyło pore roków. Ros sie zdarziło, że ta ciotka prziszła do nas a Mamulki dóma nie było. Była to strasznie dziwno ciotka. Miała rada wszyjstko, co je piekne, kwiotka, robiła piekne rynczne roboty, pieknie malowała, miała rada zwiyrzynta, ptoszki, umiała pieknie wyrzóndzać, pisała jakisi pamiyntnik, skłodała aji wiersze. Siadła na stołku, wytchnyła se i chciała spoczónć. Jo sie w sobie jakosi zebrała, dy my były same, i prawiym: – Terazy mi, Cioteczko, powiydz, czymujś wtynczas tak strasznie płakała, wiysz, w te Wilije. Pamiyntała! Toż, posłóchej, prawi. To był mój straszny dziyń. Uż całóm noc żech ni mógła spać, bo za jedno Adam nie prziszoł do chałupy. Kansik chodziuł za robotóm, a nie prziszoł na noc. Jak sie zaczło besroboci, to ón jedyn z piyrszych wylecioł s roboty, tóż chodziuł od Magi do Jagi, esi go kany gdo nie wprawi, ale na darmo. Zarobić nie było raziunko kany. Prziszoł we Wilije ku wieczoru bes wszyjstkigo. A za drugi ni mielimy nic, ale to ganc nic do jedzynio. Przedstow se, że nie było dóma ani halyrziczka, ani kónszczulka chleba, ani mónki, ani masła, ani cukru, nó nic. Ani ziymnioków my ni mieli. Nie chciałach eszcze we wilije kansik pojczować, była mie gańba ijść na chałupy, a zdało sie mi, że przeca te biyde jakosi przemogymy. Nie przemógli my, bo zarobić nie było kany. Ranoch stanyła i rosmyślóm, co powiedzieć dzieckóm, że takóm mómy Wilije. Chodzym od okna ku oknu, czakóm, esi chłop nie prziniesie choć pore korón, bo cosi by eszcze kupiuł, ale darmo. Rosmyślóm, co srobić. Na płacz sie mi uż od rana sbiyrało, dziecka widziały, że móm lzy w oczach, tóż też popłakowały po kóntach. Naros sie mi zdało, że nejlepszy by było ze wszyckim skóńczyć. Taki grzyszne myśli mie nachodziły, że ich dzisio ani wypowiedzieć ni mogym. Przedstawiłach se, jako indzi po chałupach rychtuje sie na wieczerze, a jo od wczora nie dała dzieckóm nic do gymby. Co im powiedzieć? Czego sie uchycić? Co robić? Wtedyś prziszła ty, s tymi jelitami. Nie byłach w stanie wymówić ani słowa, yny, wiysz... A wyjście isto nic nie wiedzieli o tym, że u nas sie jodło skóńczyło, że ni ma wyglyndu na jutro, że straszno biyda nad nami rosczapiyrziła pazury. Wyjście wtynczas, starym zwykiym, posłali nóm kapke s tego, cojście mieli, jako sie to dycki przed Wilijóm, abo aji we Wilije robowało, a to mie uratowało isto od strasznego kroku. Pamiyntóm, było to kansik kole połednia. Ale co potym? Kole sztwortej na polu ucichło, przestało fujać śniegiym i do chałupy gdosi burzi. To od Stebla, też starym zwyczajym, przinióśli nóm cały świyżo upieczóny pecynek chleba i szwarny paczek pieczek. Za chwile od Nogi prziniyśli syra i masła, a potym eszcze od Bartosza szklóneczke miodu i cały kołocz s powidłami. Jaki też to były piekne ty stare zwyki. Esi bedym żyć, a bydym kiej mieć, co inksi ni majóm, dyciutki sie bydym we Wilije ze wszyjstkimi dzielić. I eszcze ros sie ciotka Zuzka strasznie rospłakała. Płakałach wros s nióm, ale uż mie przestała mierzieć tamta Wilija.
Wilija pod lasym
Staro Jewka zozdrzila do okna. Śniyg fórt fujo, kole chałupy sie sbiyrajóm wielkucne zomiynty. Strómy w zogródce bieluśki, a krzoków rybiźli ganc nie widać. Chodniczek do dziedziny zasuty. Jewce sie zdo, że sama na ostatek żyje na tym świecie. W zimie sie rychli robi ćma, a gor jak je tako szudera. Jewka sie ani nie obezdrziła a trzeja było rożygać petryolke. Wziyna kónsek trzoski, zapolila jóm pod blachóm, schynyła celinder, zapoliła knut i niechała lampe na stole. Zima nióm dyrbała, tóż zapiyna hónym knefle przi jakli i chynyła na pleca strokatóm hacke. Podziwała sie na spadek do okna, coby aspóń mały janiczek w jaki chałupie pod gróniczkym zaświyciuł. Nale psińco. Za oknym czorno a śniyg fórt suje i suje... Roki żynóm wartko jedyn za drugim bez opamiyntanio. Jewka downo prziwykła na to, że ni ma do kogo przerzóndzić. Na swoji roki je fórt gibko, porobi kole siebie i szmatle sie po chałupie. Poukludzo capart, na obiod uwarzi bulczónke, abo ficuje kopytka. Dzisio je Wilija, nie lza nic robić i wieczór sie strasznucnie cióngnie, a w izbie tak otympnie. Przociele jóm pytali, coby prziszła do nich na wieczerze, prawili „bodej bydziecie sami”. Nale Jewka już tako je, nie chce robić żodnymu utropy i dopalować, dyć tela roków je sama, na to przeca prziwykła. Pumalutku siadła za stołym, pogładziła wyszkróbiónóm i wybiglowanóm biołóm serwete i rosglóndła sie po izbie. Co wieczór posłócho tóm samóm muzyke – ogiyń trzasko pod blachóm, godziny, co wiszóm na modrej ścianie, co na ni sóm strzybne kwiotka, cicho żynóm naprzód, za oknym wiater ruszo gałynzióm i brzinko o szybe. W te Wilije sie Jewce zdo, że je barży samotno niż w inksze dni. Dycki se nóndzie jakómsik robote, tóż ani ni mo czasu, coby rosmyślać. A dzisio szolónto sie s jednego kónta do drugigo. Dziwo sie do zdrzadła, poprawio szury kragiel i strzybne hornodle we włosach, dyć sóm przeca Gody. Rosglóndo sie po kuchyni. Na ścianie wisi obrozek, co go hań downij Mamulka na odpuście kupili i teschno sie ji robi za Ojcami. Siadła na sztokerle koło pieca i spómino, jako kiedysi strojili s siostrami goiczek, a Mamulka piykli kołocze i ciastka. Dziwo sie na prózne stołki i rozmyślo, jako hań downi było wiesioło. Wieczerzali pospołu, śpiywali kolyndy i szli do kojścioła. Wóniało ciepłymi ciastkami, jedliczkóm, co jóm Ojciec dycki s lasa przismyczuł i świyczkami, co sie jich moc rożygało na goiczku. Jewka niechała ty spóminki, bo kocur skoczuł s pieca na deliny i zaczón sie łochlić kole jejich nóg. Prziniósła mu ze szpajski kónsek szpyrki i ciepła ku kredynsce. Zeżroł to ros dwa i fórt mu było mało. Podrobiła mu okrajek s kołocza i naloła mlyka s glinioka. Pumalutku sie zgibała, ba rewma jóm targała i cosi fórt pichało w krziżu. Zakiyl kocur jod, ciepła kapke chebzio pod blache, coby ganc nie wygasło i zaparzila se w gorczku zielin na krzipote. Podziwała sie na godziny – dziepro trzi sztwierci na siedym. Prziniósła buchte, pore jabłek i orzechów, potym na ostatku łopłatki i miód. Rożnyła świyczke i zaczyna śpiywać s kancynoła „Chwała Tobie, Boże miły, żeś nam pożywienie dał”. Głos starej Jewki sie skyrs tych spóminek załómoł i nie lza ji było samej cióngnóć nuty. Porzygała i chyciła sie jedzynio. Uż pore roków nic nie warziła na Wilije. Dyć kiery by to jod a ónej samej starczy tela co ptoszkowi. Eszcze ros sie podziwała do okna. Śniyg przeca przestoł suć a na niebie Jewka uwidziała złote gwiozdki. Całe wielucne niebo sie blyszczy, jakby go kiery ustrojuł na świynta. Za oknym cicho i ćma, kaj sie podziwosz, ale Jewce sie tak lekczy zrobiło na duszy, bo sie ji zdało, że to ozłocóne niebo dostała od Pónbóczka pod goiczek.
Waldusiowo Wilija
Moc my sie radowali s naszego psa Waldigo, kierego my dostali od naszej potki Machejki. Pies był wielki, szumny, umioł sie nóm przilizować w chałupie, a taki s niego był dobry wachtorz, bo szczekoł i góniuł po zogrodzie, tak że wszyjscy sie go boli. Jo zajś musiała dować na niego pozór, coby przez płot nie przeskoczuł i nie srobiuł jaki breweryje, bo i to prugowoł uż robić, a my musieli Karłowi za zaduszónóm i zagryziónóm kaczke zapłacić. Zbliżały sie Godni Świynta i chłopek mój przismyczył do chałupy żywe karpy, a że Wilija miała być jutro, tóż sie hónym wzión za zbijani ryb, a jo ich oprawiała, szkrobała, czyściła i dzieliła, coby były narychtowane na jutro na smażyni. Jakech tego nejwiynkszego karpa przerznyła, postrzodek wyciepała, łebek mu opajtała, potym go pieknie wypłókała i podzieliła na zwónki, zazwóniuł w izbie telefón. Zwóniła moja przociołka. Joch sie uradowała, że aspóń kapke pofulómy, bo jak telefóny terazy tak mocka podrożały, muszym szporować. Czasym mnie biere mankulija za tym telefónicznym fulanim, tóż my se terazy kapke ulżyły. Położyłach słóchawke na widliczkach, idym do kuchynie, na stole leży przewrócóno prózno miska, a tyn lucyper pies dożyro na dłażce uż ostatni kónszczyczek karpa. Ni mógłach uwierzić, że nic nie zustawił, ani jednej łości, ani s głowy oczka. Wszecko zeszrótowoł i eszcze sie beskuryja oblizowoł. Ani sie mie nie poboł, ale sie eszcze ku mnie przigiboł i łasiuł sie ku mie. Coch miała ś nim robić, dyć ani nic nie namarasiuł w kuchyni, dłażke wylizoł, bo sie mu przeca tej Wilijówki tak chciało uż dzisio.
Moc krawalu skyrs Mikołaji
Hań downi sie dziecka boły Mikołoja, że hruza kandy. Ponikiery mo co spóminać na stare roki, jako kiedysi trzóns portkami ze strachu. Dzisio uż ni ma tela srandy skwóli Mikołaji. Spóminóm se jako my jednego roku siedzieli do kupy w kuchyni. Żodyn nie zabył o Mikołajach i mieli my strachu pełne galaty. Fórt żech sie dziwała do okna, coby sie kansik schować zakiyl przidóm. W chałupie dycki była jakosik robota. Matulka robili masło w maśniczce, stareczka ficowali fusekle, a starzik nuchcili po garcach, co stoły od obiadu na piecu. My, dziecka, gónili na postrzodku kuchyni, kapke sie bónckali i dopalowali Starke, coby Powyrzóndzała cosik o utopcach, abo nocznicach. Jak starka szli s kastlikym, co w nim były jegły i knefle, kierysi do ni musioł tyrknóć i wszecki norychta sie wysuły na deliny. Zajś żech zozdrziła do okna, czy nie idóm ty Mikołaje, a potym żech starce pumógła sbiyrać zicherki, szywanice i szpyndliki. Mamulka, tak jako dycki, na śćmiywku podojili krowiczki, odbyli babucie, a jak prziszli na spadek do kuchyni, ocedzili mlyko i zaniyśli w glinioku do piwnice. Kole chałupy sie srobiuł krawal. Pies przi budzie harwosiuł i gdosi klupoł na dwiyrze. Mamulka gibko ukludzili masło i maślónke do szpajski, utrzili rynce do fortucha i hónym idóm ku dwiyrzóm. Zarozinko otwiyróm – prawióm Mamulka i bieróm baterke, coby nie przipajś głowy w siyni, bo tam cima jak stodno. Jak yny odewrziła dwiyrze, tóż w ty pyndy pieróm sie do postrzodka Mikołaj, djobeł i jakisi dwa umazane pumocniki. Jezeryna, toć żech sie wylynkała – prawióm Starka i doista sie zdało, że slecóm ze sztokerle na deliny. A ci holofióm i szczyrkajóm łańcuchami. Dyby to kiery uwidzioł, jako byli obleczóni – piernika kany, tego nie lza opisać. Każdy miół na gymbie maske z papindekla, obleczóne mioł jakisi mantle i kaboty po starzikach. Szróty były stargane i flekate, powiónzane szpagatami, a na nogach mieli łobute stare charboły. Mikołaj dzierżoł dłógóm loske w gorści, a na plecach miyszek s paczkami. Djobeł był cały umazany sadzami z kumina i szczyrkoł lańcuchym od krowy. Mikołoj to był nejwiynkszy heligón. Mioł isto jakómsik chybe, bo go żodno dziołucha nie chciała. Isto był kapke świdraty. Tyn nejmiynszy – pumocnik djobła, stoi tako ślómpeta w dłógim modrym kabocie. Mioł strasznucnóm ryme i fórt smarkoł do rynkowa. Zakiyl sie chłapcy rosglóndali po kuchyni, jo sie z Jyndrysym schowała kansik za łóżkiym i spod zogłówków my sie dziwali, co to bydzie dali. Nale Mikołaje o nas nie stoli. Dwo z nich byli uż tacy holcy, do żyniaczki zdrzali, tóż sie kryncili kole naszej Ciotki, co miała dewatnost roków. Jedyn jóm kapke targoł za binkocz, drugi jóm prugowoł łechtać. Djobeł hópnył kole pieca, podyrboł kapke starzikym i pomazoł go wónglym po rynce. Tyn nejmiynszy uwidzioł, jak my sie trzynśli schowani za strużokym. Jo se ciepła na głowe heklowanóm deczke, co jóm mamulka po połedniu biglowali, coby mnie nie było widać, ale nic to nie pumóglo i wysmyczyli nas chłapczyska na postrzodek kuchyni. Djobeł wreszczy i lańcuchami szczyrko, Mikołoj loskóm klupie o deliny i koże nóm rzykać. Nejprzód beczymy do potarganio, ale potym żech sie kapke opamiyntała i zaczynóm po cichu szeptać „Ojcze nasz...”. Jyndrys fórt beczoł, cały usmarkany i chowoł sie za maminóm suknie. Tóż Mamulka sie nad nami zaczyli lutować, kozali Mikołojowi dać nóm hónym paczki, bo my sóm przeca szykowne dziecka. Chłapcy se s nas radzi robili błozna, ale Mamulka jim przigrozili śmiatokym i zaczli sie sbiyrać ku dwiyrzóm. Jedyn z nich sie ani nie nazdoł i prasnył na deliny w siyni, dyć tela bagna przinióśli na bótkach. Maska mu s gymby spadła i aji my, dziecka, poznali synka łod sómsiada, co gospodorzóm hanej tam pod grapóm. Mikołaj, djobeł i ich pumocniki sie szmatłali w śniegu ku inkszej chałupie, a jo s Jyndrysym naszła w paczku bómbóny, co mi dycki były zocne, tóż my cyckali jakisi sztolwerki i na kóniec radojści a śmiychu było moc.
Jeko kiejsi bywoł post przed Wielkanocóm.
Post sie zaczynoł dycki od strzody popielcowej. Kiejsi tyn post był inkszy jako terazy. Nasi Starzicy go dzierżeli inakszy, jako my. W ostatki, we wtorek, jak pizła północ, to nastoł Popielec, wszecki muzyki trzeja było zastawić i ijść do chałupy, coby rano stanónć do kojścioła, i coby mu farorz napisoł na czole popiołym krziżik. Tyn krziżik s popiołu mu mioł przipóminać, że je prochym i sie zajś w proch obróci. Potym sie szło s kojścioła do chałupy i trzeja było s tego popiołu, co zustoł na czole, srobić krziżik na głowie tymu, co w kojściele nie był. Hań downij byli aji tacy, co w poście sie nie strzigali, nie golili, nie kurzili ani nie pili. Nie używali żodnych przijymnojści tego świata. Przes cały post nigdzi nie grała muzyka, ani sie nie śmiało tańcować – nejwyżyj s mietłóm po izbie, ale ani to bardzo ni. Post trwoł aż do biołej soboty, jak sie rozzwóniły zwóny, a prziszło sie s kojścioła do chałupy, to każdy dowoł do porzóndku, coby na Zmartwychwstani był jako nowo narodzóny. Post trzeja było dzierżąc aż do Zmartwychwstanio, aż sie zaśpiywało Alleluja. Przes cały post sie chodziło do kojścioła na msze i droge krziżowóm, a potym każdy szoł do swoji roboty. Wieczór po robocie sie czytało jakisi kojścielne ksiónżki, słusznie sie wyrzóndzało, rzykało sie bolesny różaniec, a potym sie szło spać. Potym też prziszła czorno niedziela – przedostatnio przed Wielkanocóm. Rano dziołuchy chodziło od chałupy do chałupy z gojiczkiym. To była tako jedliczka s kolorowymi bandliczkami i owieszano malowanymi wajcami. Ty dziołuszki śpiywały: „Ty czorno niedzielo, kajś taj długo była”. Po połedniu ledwo sie poobiadwało, to chłapcy szli polić marca. Mianowało sie go też Marzik, abo Marzyna. Uż downo mieli narychtowane stare handry, s kierych srobili takigo podciepa, wypchali go słomom, a potym go wciśli na długi kónsek drzewa i niyśli go po dziedzinie. Śpiywali przi tymu: „Niesymy Marzika, kany go poniesymy…” zaniyśli go dycki kansik za chałupy, tam go podpolili, skokali kole niego, tańcowali i pómogali mu, coby co nejrychlij sgoroł. Potym wziyni popiół i suli go wszyndy na sztyry stróny swiata. To był taki starucny, pogański zwyk – chowani Marzyny – witani wiosny, a kóniec zimy. Ostatnio niedziela przed Wielkanocóm „Kwietnio”, lebo „Kwietnica”. Chłapcy i dziołuchy szli do kojścioła s palmami. Palma była srobióno s kocianków. Trzeja było ich utargać przed Wielkanocom i styrczyć do glinioka. Tyn gliniak sie postawiło do izby, abo w ciepłym chlywie, coby ty kocianki dozdrzały. W kojściele na Wielkij były dycki poświyncóne palmy, szło sie ś nimi w procesyji i s muzykóm kole kojścioła, a jak sie jich prziniósło spadki do chałupy, to gazda ś nich narobiuł krziżiczków, kiere postyrkoł na zogónach. Postrykoł jich aji w chałupie, po izbach, we chlywie, na wyrchu, a w kumorze jedyn stryczył nad dwiyrze, jako symbol Boskij ochróny i pómocy. Chłapcy i dziołuchy, co niyśli palmy byli szumnie obleczóni, tóż sie uż nie dziwujym Ojcowi, że swojimu synkowi obiecoł, że jak pójdzie s palmom, to mu do uszyć nowe lónty. Na Kwietnice po obiedzie chłapcy i dziołuchy, aji starsi chodzowali do lasa utargać se jałowiec, coby go mieli narychtowany na śmiergust. Nó, tak to kiejsi hań downij bywało. Dzisio uż ludzie ani na tyn post moc nie zważajóm. Ty stare zwyki uż sie zapómino. Sóm eszcze palmy i śmiergust, ale uż to ni ma to co kiejsi.
S goiczkiym
W Pyndziałek Wielkanocny sie słóńce wczas obudziło i gibko zozdrziło do chałupy u Cieślarów za potokym. Nale tam uż wszyjscy byli downo na nogach. Gazda prziniós krowóm siana, a kuróm obilo, gaździno doiła krowy, a dziecka szolóntały sie po chałupie i nuchciły za kónskiym babki, abo murzina. Nejmłodszy bajtel, Karlik, stoł przi łóżku i drził sie jako stare gacie. Dziywczynta Jewka i Zuzka plótły warkocze przed zdrzadłym, wiónzały maszki i oblykały szaty na lepsze, dyć pujdóm do dziedziny s goiczkym, do kupy z Marynkóm od Bujoka. Karlik fórt beczy, tóż mu Jewka dała bóncke i przikozała, coby był po cichu, zakiyl Mamy ni ma dóma. Tyn milijóński gizd sie drził eszcze barży. Jewka naszła w podstolu jakisik bómbón, dała mu do gymby i zakiyl cyckoł, było cicho. Starszo dziołucha, Zuzka, biglowała hónym kabotek, nie dała se pozór i kapke go spoliła. Odewrziła dwiyrze do korzón. Gaździno prziszła s pełnym szkopcym s chlywa, gibko ocedziła mlyko i wloła do glinioka. Tyn mały bymbyn zaś zaczył dopalować i brnieć. Narobił do galot i stoł taki mamlas. Cieślarka naloła wody do laworka, sewlykla chłapca do saga i roz dwa go umyła. Potym go naspadek oblykla, pohusiała, dała mu cumel i szczyrkowke i niechała go na zogłówku. Zuzka ni miała opowogi prziznać sie Mamulce, że kapke popoliła kabotek. Gańba jóm było i poszła na pojczki do Ciotki, co miyszkali ś nimi do kupy. Ciotka wycióngli s trówły oblyczke i dali dziywczyńciu. Zuzka sie śpiychała, a w siyni było cima i zaździoła spodkiym o jakómsik kiśnie, co stoła na delinach w siyni. Rospruła se kónsek lymki. Jewka sie na nióm podziwała i prask do śmiychu: – Tyjś je zgrabno jako Maćków kocur! A tu trzeja sie było hónym sbiyrać, dyć Marynka uż czakała. Zuzka przipiyna od spodku lymke szpyndlikym, wziyny se s Jewkóm po krepliku ze szpajski i idóm s goiczkiym na dziedzine. Goiczek był ustrojóny szumnymi bandlami i malowanymi wajcami. Kole potoka je chałupa, co w ni Ujec s Ciotkóm miyszkajóm, tóż jim Mamulka przikozali, coby o przocielach nie zabyły i przez obyczoj tam zaśpiywały. Dziywczynta tam szły nierade, bo jim łóńskigo roku Ciotka nie dali ani grosza, yny kónsek buchty, ale stanyły pod oknym i zaśpiywały:
Przistympujymy tu pod wasze okiynko,
chcymy was posdrowić, gazdoszku, gaździnko.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
A na tym goiczku jedwabne sznóreczki,
co ich nawiónzały chudobne dziyweczki.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Nie dowejcie nóm też talarka jednego,
boby my sie biły w polu kole niego.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Pies zaczón harwosić i Ciotka pumału wylyźli w jakisik strokatej oblyczce na każdo a na plecach mieli staróm hacke s farfoclami. Zuzka se pomyślała, że Ciotka wyglóndajóm jako kupa nieszczyńścio, a dyć sóm świynta. Dziywczynta posdrowiły gaździnóm i chciały aspóń jednóm pieśniczke zaśpiywać, ale Ciotka prawióm: „niechejcie to, jo je nimocno” i dali dzieckóm pore wajec w dicie i kónsek brutwanioka. Dziełuchy szły dali. Rade chodziły s goiczkym do Śliwków pod cestóm, bo tam jim dycki dali kapke grosza na lepszóm, a łóńskigo roku jich gaździno wziyni do chałupy, prziniyśli pełny talyrz kołoczy, a do gorczków naloli dojanki. Tóż dziywczynta latojś dyrdajóm tam na przedbiyżki. Marynka ukielzła, ale sie hónym chyciła stróma kole cesty i nie kopyrtła sie. Pod oknym Śliwków se poprawiły szaty, zaruszały goiczkiym i śpiywajóm:
Dej Pón Bóg dobry dziyń pod wasze okiynko,
prziszłyśmy pocieszyć was miła gaździnko.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
A na tym goiczku malowane wajca,
sóm też tu dziyweczki szykowne do tańca.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Zdało sie nóm, zdało, że w polu gorzało,
a to gaździneczce liczko zakwitało.
Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.
Chciały śpiywać dali, ale spoza płota wylecioł stary gósior i taki dociyrny leci prosto na dziywczynta. Ty sie poboły i uciekajóm na spadek. Zuzka dzierży wajca w dicie a Marynka goiczek. Jewka zaździoła o jakómsik gałyńź, abo ukielzla i kopyrtła sie prosto do bagna. Złómała se krómflek, a na spodku same fleki, cało zmaraszóno. Piznyła sie do kostki i jowejczała: „jejku kany, jajku kany”. Dziełuchy ji pumógły stanóć i kapke jóm otrzepały s bagna. Stoła tam odulcóno i zabeczano, taki cudok. Ujec dopod gónsiora i chyciuł go za gałgón, ale dziecka sie uż nie chciały wracać i poszły na przejmo kole chrostów ku chałupie, coby jich kiery nie uwidzioł. Jak wlazły do kuchyni i zaszmatlały deliny, byli Mamulka kapke źli, ale hónym naparzili zielin, coby sie dziywczynta nie rosnimógły, dyć były ganc mokre s tego chodnika. Gaździno pumógła sie Jewce sewlyc, pogłoskała jóm po głowiczce i prawi: nie starej sie cerziczko, szróty wypierymy, bolok na nodze pomażymy, do wiesielo sie zagoji. Aspóń na stare roki bydziecie mieć co spóminać.
Dożynki
Po dziedzinie sie roslygo muzyka tako skoczno, że hej! Nie dziwota, dyć sóm przeca dożynki. Kaj kiery idzie wystrójony, tela norodu sie zebrało. Słóneczko pieknie świyci, isto sie raduje pospołu s gazdami. Obili skludzóne do stodoły, podarziły sie latoś ty urody, bydzie szwarny chlebiczek. Terazy sie radujmy – dzisio je świynto wszyckich gazdów, gaździnek, dziywek i pachołków. Jaki to je szumne! Nejprzód idóm dwie szykowne frelki w cieszyńskich sukniach. Strzybne hoczki sie blyszczóm na słóńcu a kwiotki na żywotkach sóm taki piekne, jako chabry, abo maki na zogónach. Na dłógich binkoczach majóm swiónzane na kistke modre i fijołkowe maszki, kiere wiesioło furkajóm. Dziywczynta niesóm pospołu wielkucny winiec s nejszumniejszej pszynice, ustrojóny maszkami i kwiotkami zatarganymi kansik na miedzy. Za nimi jedzie pumału ostatni wóz s pszynicóm zebranóm s pola. Też pieknie przistrojóny na to świynto. Jakisi bandle rostomajte, a pomiyndzy kłóskami kwiotki i kistki jarzymbiny. A kóniczki taki szumne, aż radość sie podziwać. Dali idóm żyńcy s kosami i dziywczynta s grabiami i kosokami. Stanyli przed gazdami, a przodownica prawii:
Nasi gazdoszkowie rostomili
my wóm tyn winiec uwili
z pieknych, obiyranych kłóseczek,
wiela w tym wióneczku ziorneczek,
coby Pónbóg doł na rok tela kopeczek.
Cobyjście byli dobrej myśli
a nóm co dobrego za tyn wiyniec przinióśli.
Gazda dziynkuje za robote i czynstuje wszyckich miodulóm, a gaździno kołoczami. Dziywczynta i pachołcy odgrywajóm, jako trzeja było obili sioć, kosić, stawiać do móndeli, coby uschło, a na kóniec zwożać do stodoły i młócić.
Stóń syneczku z rana, dej kóniczkóm siana,
uż żejś sie móg wyspać przez noc aż do rana.
Stowejcie, dziyweczki, sbiyrejcie siyrpeczki,
zeżenijcie, powiónżcie łostatni snopeczki.
Swiyźcie do stodoły, siadejcie za stoły,
dajóm wóm gazdoszek po dwa, po trzi poły.
A naszo gaździnka nalejóm wóm winka
i s makym kołocza dajóm wóm gaździnka.
Po całej dziedzinie roslygajóm sie taki wiesiołe przyśpiywki, a muzykanci grajóm skoczne kónski, tóż sie radujóm, a tańcujóm wszyjscy. Młodzi i starzi, gazdowie i parobki razym śpiywajóm:
Gazdoszku, gaździnko do was wstympujymy,
wszyjstkigo dobrego wóm też winszujymy.
Wiela to dni trzeja w pocie robić, coby tako szumno pszynica na chlyb urosła, tego terozki żodyn nie spómino. Dziywczynta uśmiychnióne skoczóm s kawalyrami. Maszki przi binkoczach furkajóm, suknie sie kryncóm sie coroz wyżyj, a zgrabne nogi same tańcujóm.
Kozoka bych tańcowala, kozoka mi grejcie,
kierego jo bydym chciała, tego wy mi dejcie.
Bawióm sie i śpiywajóm jedyn przez drugigo. Dzisio sóm dożynki, tóż lyjcie miodule a nie żałujcie! Żodyn przeca terozki nie rosmyślo o tym, że na drugi dziyń zajś trzeja wczas stować, odbywać gowiydź, dojić i pajść krowy, że fórt telkownej roboty czako kole chałupy. Gwiozdki szumnie świycóm na niebie a wszyckim je wiesioło. Eszcze je świynto, eszcze gro muzyka, a stary gazda stoji przi szynkwasie i śpiywo:
Za nic nie zamiyniym tej starucnej chatki,
tu sie mój Ojciec urodziuł, jak i moji dziatki.