Lidia Szkaradnik

Milijóńsko utropa z tymi przebrzidłymi bajtlami
    Nó, i mosz babo placek! Moja przocielka poszła jako to mo we zwyku kansik na smyki, a jo zaś muszym dować pozór na jeji trzi dziecka. Dzisio mie tak w nortach szkubie, że doista nielza wydzierżeć. Nierada jowejczym, nale ledwo żech sie dokwanckała i siadła na sztokerli, a przeca muszym sie hónym chytać roboty. Roz, dwa trzeja narychtować tej dómowej gowiedzi śniodani, a potym jakómsik chabanine ciepnóć do garca, coby sie uwarziła jako polywka. Nugle muszóm być kupne, przeca nie bydym kulać ciasta, jak ledwo sie na nogach dzierżym.
    Nale, do piernika, czy tu co zrobisz człowiecze, jak musisz fórt dziwać sie na ty sakulyncki dziecka, coby zaś czego nie wymarasiły. Chłapczyska ledwo stanyły, już dokazujóm – jedyn drugigo bóncko, przedrzyńźnio i ani sie nie łobezdrzisz, a bydzie krawal. Jedyn przez drugigo bałuszy dwa po trzi. Ciućmoki jedny, móm jich przeca rada, ale ponikiedy doista mie zeźlóm. 
Pomazałach jim chlyb szmolcym i dowóm kożdymu po skibce, to przeca aspóń na chwile pujdzie se łodetchnóć. Nale mosz rozum! Do diaska! Jedyn drugigo sturził i skibka naszła sie na delinach. Już doista mie złoś biere, bo ni móm rada, jak sie jodło marnuje. A dziywcze strzapate, łobleczóne w jakisik fijołkowe szaty, chichrze sie w kóncie i chlado fusekli, co ich dycki kansik zapatności. Jak już wszycki kónty dupóm wytrziła, to cosi naszła, nale jednóm modróm, a drugóm jakómsik strokatóm. Ciepła jich naspadek na deliny, tóż kozałach ji ukludzić cały tyn capart i przigroziłach, że mamie poskarżym na te małóm strzapatóm czutore.
    Przigrzołach dzieckóm w gorczku kapke mlyka i prziniósłach jim ze szpajski po kónsku brutfanioka, co sie dziwnym trafym łostoł łod niedziele. Tóż gamle pumału jedyn z drugim i na chwile nie dopalujóm mie.
    Przeca był spokuj, ale ni na dłógo. Do jasnego piernika! Michoł, tyn nejstarszy, co mo już dziewiyńć roków, a dociyrny je taki i ponikiedy zdo mi sie gupi, jak bót z lewej nogi, rymplowoł po kuchyni w te i wewte i sciepoł blaszany lawór z pumyjami ze sztokerli. Jasny gwint! To ci utropa z tymi bisagami! Bier sie tu stela – prawiym zło jak diobli - cióng na pole, a dej psu jeś do kastrolka! A nie spuszczej go z lańcucha, bo jak kiery idzie to doskakuje beskuryja do nóg.
    Jónek dziubnył czymsikej Jewke, isto hernodlóm, abo jeglicóm, co jóm wysmyczył z podstola, tóż ta jujczy na łotomanie i uciyro gymbe do sznumtychli, kieróm naszła w moji taszce. Pogłoskałach kapke dziywcze po głowiczce, bo mi ji przeca żol zabyło. Przigroziłach chłapcu, coby nie gajdowoł na dziywczyńciu i drym kartaczym deliny, a potym uciyróm jakómsik dziurawóm zesandrzanóm hadróm. 
    Nafajczyłach już pod blachóm, kaj ciepłach pore karkoszek i pokrołach keleruby, tóż ich bydym pumalutku dynstować i chabanina, coch jóm łacno kupiła, też już sie warzi. Jewka przestała beczeć, handryczy sie z bratym ło jakisi ździorba i fórt forsko. Musiała sie isto wczora przeziómbić, jak gónili pospołu boskym po miedzy, za zogónami, a przeca siómpiło. Jewka naszła jakisik bómbón w dicie kole strzybnego kastlika, co dycki stoji na kredynsce ze szpyndlikami i kneflami, i wadzóm sie z bratym ło niego. 
    Nie minyło pore minut, a Jónek isto przipod głowe, ukielznył i gruchnył jak dłógi na ty mokre deliny. No i Michoł prziszeł naspadek z pola w charbołach łod błota i nasiós moc marasu do siyni, tóż mu przigroziłach, coby sie na werandzie sebuł, a nie ciepoł łobleczo byle kany. Doista utropa z tymi gizdami. Jewka naszła kansik na łotomanie w tym barłogu mały balón i chybie nim do wyrchu. Chciałach wrzasknóć: Niechej tyn balón i dej se pozór, nale ani żech sie nie łobezdrziła, a ta gizdula sciepała fajansowóm miseczke, co stoła kole żbónka na stole. Tak jyny brzinkło i szkorupy zostały na delinach. Wziyłach śmiatok i ukludziłach tyn bajzel. 
    Dyć przeca muszym iś babucia i gowiydź łodbyć, tóż gichłach pumyj do ampra i naporynczyłach dzieckóm, coby byli szykowni i nie wymarasili zaś czego, dy jo przeca mig a blysk bydym naspadek. Nale zabyłach ło mlyku i wyskipiało na blasze, a Jewka chciała go hónym schynóć i kapke łoparziła sie w rynke. No i zaś krawal, aż żech do chlywa wrzask słyszała. Jezeryno, kiery by to wydzierżoł! 
    Hónym przidyrdałach, wcisłach ji palec do gorczka z zimnóm wodóm, ale ta maże sie fórt, tóż kapke sie śnióm ciaćkóm. Nale jako tyn czas żynie! Dyć już pizła piyrszo, a mie wygasło pod blachóm. Wygnałach chłapców, coby w ty pyndy przismyczyli jaki karkoszki i inszego chebzio, chynyłach to pod blache i polołach kapke brynym, coby sie lepi hajczyło. 
    Nale moja przocielka już je we dwiyrzach, tóż se kapke spocznym, bo doista móm już doś tego użyranio z dzieckami. Móm jich rada, nale je to procne, jak trzeja na wszyckich trzóch dować pozór. W uchu mi gwinczy, tóż isto jakómsik nowine usłyszym. Czakóm, aż Hana co przerzóndzi, ale isto bodej, bo zaś sie kansik śpiycho. 
Dlo smiłowanio, zabyłach, że muszym dzisio jeszcze biglować cychy i upiyc jakómsik buchte, dyć rodzine trzeja wykormić. Przeca roboty je tela, że isto zaćmiym. Łod bożego rana fórt jyny robota i robota. Wyboczcie, że fórt jowejczym, a cóż jo by przeca robiła bez roboty? Dyć łóna mie mo strasznucnie rada, a jo jóm jeszcze bardziyj.

KUMINIORZE (Staszka s Bogumina)
Przigoda piyrszo 
Gaździno rano wykludzała koze na pole i przibiła na kulik. Wychybała gnój s chlywka i nałożyła nowej słómy. Potym szła do chałupy za swojóm robotóm. Były żniwa, a hyc był wielki, tak chciała w połednie koze wydojić i skludzić jóm do chlywka. Wziyna gornek, siedła na stołek i zaczyna dojić, a tu w ćmawym kóncie chlywka cosi wielkigo czornego sie ruszo i mamrze: „To uż ani we chlywku wyspać sie nie dajóm”. Baba sie przenaramnie slynkła, gornek s mlykiym ji wypod s rynki, kopła do stołka, wyskoczyła s chlywka i wrzeszczy: „Ratunku dioboł w chlywku leży”. A chlywek zaryglowała. Na taki wrzask stejizbiocy sie zeszli s kijami, widłami. Tyn śmiylszy pómału chlywek otwiyroł, a tu s chlywka kuminiorz wylos i prawi: „wyboczcie, ludkowie, jo był tym dzisiejszym hycym tak stropióny, a jak żech w chlywku widzioł tóm czystym słóme, to mie skusiło legnónć se i spoczywać, a że mi było przijymnie, bo w chlywku był chłódek, tak żech sie i sdrzymnył”. Wszyjscy kuminiorza dobrze znali, tóż ze śmiychym sie rozeszli do swojich chałup. 

Przigoda drugo
Pore dni przed Godnymi Świyntami Jewka pieknie obleczóno, narychtowane do wyjścio, prawi Franckowi: „Idym na autobus, jadym pómóc Hance w obchodzie”. Bo jako to bywo, ludzie przed Świyntami przeogrómnie kupujóm, tak se dziołucha mo co obracać. Ty zajś uwyndź to miynso s kormika, co je na trokach, w izbeczce se zegrzyj obiod, a w chałupie moc nie szmatłej, bo uż móm na Świynta wszyjstko wygruntowane. Wieczór dej królikóm, zawrzij aji kury, a hajcuj w chałupie, coby było ciepło kiej przidym na spadek. Nó, i poszła. Francek wyndziuł miynso we wyndzoku, co był s cegieł – tako budka postawiono w zogrodzie. Do izbeczki przistawiónej przi stole se uż przed czasym, tak coby Jewka nie widziała schowoł pół litra ostrej i dwa piwa, coby przi wyndzyniu mioł co popijać. Dziyń był bez wiatru, tóż sie dobrze wyndziło.W połednie zgrzoł gulasz, zjod s chlebym i wszyjstko sie staroł robić tak, jako mu baba przikozała. Ku wieczoru uwyndzóne miynso wycióngnył s wyndzoka powiesiul na żerdzi coby wychłodło ,po kónsku pokrowoł nożym, posjodoł i czynszowoł sie gorzołkóm, a zapach świyżej wyndzónki sie rozchodziuł po dziedzinie. –‘’Tak co, szmakuje, szmakuje?„ prawi kuminiorz , kiery naros sie zjawiuł na placu. Franckiym to szkubło i prawi: No co wy tu robicie tak wieczor?”-„Na byłech u Bonnczkule piec wymiatać, bo chce na Świynta piyc kołocze, tóż żech sie tam zdzierżoł, a ni ma to żodno sknera baba, zapłaciła, poczynstowała i eszcze mi dwa piwa dała na chodnik”- chwoluł sie kuminiorz. Tu Frankowi prziszło chynć na piwo i pozwoł kuminiorza do izbeczki. Nakroł świyżo wyndzónego boczku, podjodali, piwko popijali, a dopili też pół litra ostrej, ale chynć na pijatyke ich nie opujściła. Francek sie spómnioł, że Jewka mo w kuchyni w kredynsie poczynstunek dlo gości, co przidom we Świynta. Po kolanach sie czołgoł s pola aż do kuchyni, coby nie namarasiuł, ale pół litra ni mog nónść hónym, zajś kuminiorzowi sie zdało, że gazda tam je jakosi dłógo, było mu też aji zima, toż sie szeł podziwać, co tyn Francek tam tak długo robi. Nie wiedzioł, że je wygruntowane, toż też jaki buciory mioł, tak wlos do kuchynie, a Francek to pół litra naszeł tóż siedli za stół, popijali, że Francek na przikazy Jewki zapómnioł. Było im razym wiesioło, że sie chycili tańcowanio i zaśpiywali se tez ‘’Gorzołeczko, ciotko moja…’’ Ani sie nie nazdali , jak sie wtańcowali aż do sypialni, a że gorzołka ni ma woda, w głowie sie im zaczło kryncić, nogi plóntać, aż rómbli sobóm oba na czyste, pieknie wyścielane pierziny i zmordowani gorzołkóm i tańcym w usnyli w legierze. Uż sie na dobrze zećmiło, a tu ku chałpie idzie Jewka. Uż s daleka widzi ze sie s kumina nie kurzi, tóż se też hned pomyślała: „Isto tyn mój ożrały siedzi w aryndzie. No doczkej se ty, jo ci wytrzym wzrok, jak przidziesz” .Prziszła na plac miynso wisi na żerdzi, dwiyrze do chałupy odewrzite, a jak wlazła do izdy, mało jóm nie porazilo. Złojść jóm dopadła, naszła mietłe prynciónke i biła chłopów głowa nie głowa. Kuminiorz tyn uciyk, a Francek tej nocy społ w izbeczce przistawiónej przi stodole.

Lidia Szkaradnik 

Szpacyr po Ustróniu