Witejcie na moji strónce! Tukej piszymy a rzóndzymy yny po naszymu. 

Mały Ksiónże po naszymu 


Gdo mo rod ksiónżke "Mały Ksiónże", to se jóm terazy może poczytać po naszymu. 

 

MAŁY KSIÓNŻE PO NASZYMU

 

  

Gdo se chce poczytać moji wszystki wiersze, to niech klepnie w link dołu:

 

MOJI WIERSZE

 

 

Gdo se chce poczytać moji wyrzóndzani, drzistani a bulczyni, kiere żech tukej na tej strónce napsoł: 

 

WSZYSTKO, CO  ŻECH  NAPISOŁ, CAŁE  MOJI DRZISTANI  JE  TUKEJ

Gdo sie chce  kapke nauczyć naszej cieszyńskij rzeczy, cosi se przipómnieć, abo pokozać dzieckóm, jako sie mo richtig wyrzóndzać po naszymu, to niech wlezie na link dołu:

 

CIESZYŃSKI  SZLABIKORZ (ELEMENTARZ)

Memy po naszymu, kiere żech napisoł: 

 

MEMY PO NASZYMU

Marzanna - Matka Bosko łod zielin 

 

Siyrpiyń to je miesiónc, w kierym świyntujymy kóniec źniw - w ludowej kulturze sie na to prawi Dożynki lebo czas wiyńców. Jednako dycki jak widzymy w kalyndorzu cosik na czyrwióno to sie trzeja podziwać spadki do naszej słowiańskij historyji, bo każde kościelne świynto, było kiejsi świyntym Słowian, kierymi my sóm. Tóż tysiónc roków tymu Słowianie dziynkowali Matce Ziymi Marzannie, na kieróm baji w Rusach sie prawiło Mokosz. Po dziedzinach sie dziynkowało za to że łobilo je godnie a że bydzie godnie chleba na stołach po chałupach. Dzisio sie świynci wiyńce kiere sie robi gor z pszynice abo z reżu. Ale kiejsi hań downij ty wiyńce sie robiło ze zielin, bo w siyrpniu óny umiyrały a wiyndły, tóż sie jich suszyło a wieszało pod bóntramym, coby sie ludzie przez cały rok lyczyli na rostomajte nimoce, bo przeca cetli kiejsi nie było. Wierziło sie, że Marzanna kieróm na jor sie utopiło a spoliło we wodzie, terazy schodzi na ziymie a dowo ludzióm wszystko nejlepsze, co mo. We wiyńcu by miały być zieliny a łobili, kiere ludzie chcieli coby obrodziło na rok. Baji jak latoś było mało pszynice a kupa jynczmiynio, to pszyniczki we wiyńcu musiało być godnie - takowno była ta magija. Ta Marzanna była fest płatno u Poloków, Czechów a Słowoków. To była tako Matka Ziymia. W pieśniczkach, kiere sie śpiywało gor na Ślónsku Marzanna była Boginióm żywota a śmierci. Na głowie miała dycki wiyniec, a była obleczóno jak młoducha - cało na bioło, na karku paciorki, zesieczóne obili, jabko, a złoty klucz, kiery otwiyro brame do inkszych światów a dali do jesiyni zimy a jora. Ponikierzi prawióm, że baji Maryśka abo Kasia s pieśniczek a s pogodek to sóm taki małe Marzanny. Jak potym prziszli katolicy, to baji w Gnieźnie Marcin Bielski w 1551 roku napisoł, że " Marsa mianowali Marza, tóż potym po naszymu Marze lebo Marzanne topili we wodzie". A potym dziepro powstoł kult Matki Boskij Zielnej. Ty wszystki oblyczki, kiere Słowianie noszóm, wszystki wiyńce a pieśniczki to je ze starucnej tradycyji słowiańskij, kiere nóm dali nasi hań downij praojcowie. Gazdowie a gaźdznki bydóm przi dożynkach dziynkować Pón Bóczkowi za to że godnie zorek latoś sie pokulało do kómbajnów. jak w kościołach dożynkowy wiyniec bydziecie niyść przed ołtorz, to se spómnijcie na Marzanne, bo óna tukej była na długo przed tym, jako Maryja, przed kieró klynko terazy kupa słowiańskigo ludu. Pamiyntejcie, że zieliny trzeja terazy targać a suszyć coby Wóm cały rok służyły. Każde zorko, kiere do miecha spadnie, utargoł Pón Bóczek. Bo przeca bez niego ni ma nic. A Marzanna a Maryja? Jo se myślym, że mu pómogajóm, jedna przi źniwach a drugo przi zielinach. Podle tego jako se każdy wierzi.

Zieliny

 

Za staróm chałupóm je miedza, mycki se po nij skokajóm,

Zieliny a kwiotki rostomajte, szumnie nad nióm wóniajóm,

Posioło jich jaro a Matka Ziymia u siebie schowała,

Całe lato jich w dziyń a w nocy jak dziecka opatrowała.

 

Gaździno ze starkóm, jak do aptyki na miedze chodziły,

Zieliny targały, wiónzały a pod bóntramym suszyły,

Na co, kiero je na isto dycki hned wiedziały,

A jak ni, to se w ksiónżkach warto poczytały.

 

Jak yny kogosi w chałupie jakosik nimoc chytała,

To starka uż wodym warziła, zieline nióm zalywała,

Gorski sie to piło, gor dzieckóm gymbami krziwiło,

Ale sie kiejsi nimocnych yny tak w chałupie lyczyło.

 

Każdej zielinie Pón Bóczek z nieba pobłogosławił,

Do kwiotków a do listków jakisi lykarstwo wraził,

Coby ludzie sie cetlami a żodnóm chemijóm nie truli,

Gdo zielinami sie roz wylyczy, tyn to hned zrozumi.

 

Baji Ajbisz chróni strzewa, je też fest dobry na kuckani,

Babski Gniyw lyczy żylaki, nyrki a pómogo na jscani,

Basakir je dobry na nerwy a w nocy na dobre spani,

Biedrziniec jak kogosik odymo, na skóre a na odkuckani.

 

Fortusznik jak boli żołóndek a na wszystki babski nimoce,

Haniczka na żyły, wilka, zapolynia a na spokojne noce,

Szczyrbek jak gdo mo dyche, czerciniec na wszelki boleści,

Wanieliczki na wszystko inksze, pod strzechóm sie jich kupa zmieści.

 

Tóż na miedzy sóm lyki na wszystko co świyżbi a boli,

Za darmo, łod Matki Natury tóż korzystejcie do woli,

Jak nie wiycie co je na co, w zielniku se poczytejcie,

Abo starej dziedzińskij zieliniorki sie oto spytejcie.

 

Wiszóm suche zieliny pod bóntramym, na zime czakajóm,

Wtynczas nejwiyncyj ludzióm w chałupie pómogajóm,

Jak jich starka zaparzóm to dziepro ożywajóm,

Nimoce, strach a boleści hneda przeganiajóm.

 

Tómek Sochacki

Wczasy 

 

Choć miała Hanka s Jozefym przi chałupie stawy a lasy, 
Zachciało sie jim latoś jechać kansikej na wczasy, 
Do kancylaryji, co rajzy przedowajóm we strzodym zajechali, 
Ale całe dopołedni to trwało, niż sie tam w kóńcu wybrali. 

 

Oba w gazetach a w ksiónżkach se o świecie kupa poczytali, 
Tóż paniczce co wczasy przedowo jedyn przes drugigo mamrali, 
Bo tukej je hyc, tam fórt padze, tukej zaś je za zima, 
Tam dowajóm dobrze pojeść, a hanej tam fajnego nic ni ma. 

 

Paniczka w kancylaryji jim wszystko o rajzach powykłodała, 
Kupa jim tego o całym świecie, o dalekich krajach wyrzóndzała,
Tam miyszkajóm murziny, a tukej ci, co yny w sałaszach bywajom, 
Ci, radzi jedzóm ślimoki, a ci s gliny chałupy stawiajóm. 

 

Gazda s Gaździnóm sóm ciekawi tego świata, tóż posłuchajóm, 
Jozef by jechoł baji do Hiszpanije, piekne dziołuchy tam majóm, 
Jak se tego Hanka wszymła hned swojigo starego oryczała, 
Bo óna by kansik do Norwegije, kaj je chłódek rada pojechała.

 

Terazy jako sie dam dostać, bo autym przeca sie nie do, 
Tóż do tych krajin samolotym idzie polecieć pod samo niebo,
Ale Hanka prawi, że o lotaniu we chmorach nie chce ani słyszeć, 
Szyfym abo autobusym, to mogymy cosik wiyncyj pomyśleć. 

 

Uż jich wieczór zastoł, paniczka musi pómału zawiyrać, 
Tóż gazdowie musicie jakómsik rajze warto tukej wybiyrać, 
Zebrali se do chałupy ulotki, szpargoły a foldery, 
Bydóm szpekulować a myśleć o tych wczasach przi niedzieli. 

 

Cały dziyń w chałupie był krawal, jedyn przes drugigo rzóndzili, 
O Grecyje a o Hawaje sie obo na kóniec powadzili, 
A eszcze gdo mo gowiydź a krowy przichodać odbywać, 
Bo przeca kogosik obcego by trzeja puścić do chlywa.  

 

Poszli se każdy w swojóm stróne, Hanka na miedze, Jozef nad wode, 
Óna kwiotki, zieliny wóniała, ón sie dziwoł na szumny stowek, 
Oba se pomyśleli, że przeca tukej sóm jak na wczasach, 
Trzeja yny wiyncyj drepsić po gorach, miedzach a po lasach. 

 

Tómek Sochacki 

Letnikorze
 
Maryśka s Władkiym bywali w Hażlachu a pospołu gospodarzili uż wiyncyj jako sztyrycet roków. Na gróncie było dycki kupa roboty, przi dzieckach też, a eszcze musieli opatrować starych Fotrów,  s kierymi bywali pospołu w jednej chałupie. Nó ale przeszły roki, Fotrowie umrzili, dziecka sie s chałupy powykludzały, tóż maryśka a Władys zustali sami. Roboty było fórt na gróncie kupa, ale maszyny były lepsze a uż pómału wszystko same robiły. Jednego wieczora obo se siedli przi stole w kuchyni a wyszpekulyrowali, że  se weznóm na kwartyr letnikorzi. Izby sóm, Maryśka jim uwarzi a na dziedzinie je dycki lepszy jako w mieście - ponikierzi  sóm jako na wczasach. Tóż dobre, Władek doł ogłoszyni do Głosu a za dwa dni uż u nich była familija z wiynkszego miasta - baba, chłop a dwoje dziecek. Od poczóntku było s nimi kupa srandy. Tóż baji rano, gazda stowoł o pióntej a uż burził na dwiyrze letnikorzi, coby stowali. Babie kozoł iść Maryśce pómóc krowy dojić, chłopa wzión do chlywa ku odbywaniu a dziecka niechoł spać. Letnikorze nie wiedzieli, co sie robi, ale tóż dobre, nauczyli sie aspóń dojić a odbywać. Paniczka sie aji przi tymu dozwiedziała, jako sie robi mlyko, a chłop poznoł kany babuć mo sznyclówke. Dobre, porobióne było, tóż gaździno całóm familije pozwała na śniodani. Fajnie szmakowoł bioły syr a mlyczko, bo przeca se go wydojili a uż terazy wiedzóm że mlyko je łod krowy a nie s pudełka. Po śniodaniu gaździno wziyna dziecka, coby posbiyrały wajca. Przełogrómnie sie dziwiły, jak se wszymły, że wajco wylazuje kurze z rzici. Ale czy to je taki samo wajco jako s kónzumu? Uwidzymy. Na łobiod gaździno zrobiła ziymnioki s kiszkóm a usmażiła pore wajec na maśle. Dziecka sie dziwiły, żez ty wajuszka z kurzi rzici sóm o wiela lepsze jako ty s magacynu. Po obiedzie dziecka sie poszły pobawulkać na miedze. Uwidziały kupa zwierzónt, kiere znały yny s ksiónżek - krowy, kozy, baróny lebo bażanty. Baba s chłopym poszli s gaździnóm na zogródke. Fajnie tam wóniało ziymióm. Dostali po kopaczce a kopali ziymnioki, wytargowali aji pietruzieli, marekwie a nasbiyrali malin. Gaździno uwarzi fajny kómpot - nie żodnóm bździne s plastikowej flaszki. A ziymnioki s jarzinami bydóm na bulczónke - takij polywki na isto eszcze nie jedli. Wieczór wszyscy se siedli na ławce pod lipóm. Nie trzeja było żodnego radija ani muzyki, bo świyrszcze grały na swojich hóślach a jakisi ptoszek śpiywoł jak we wielkucnej operze. Na wieczerze każdy dostoł po wielkim kónsku chleba s masłym a zapił gorkiym maślónki. Ale na gorku sie nie skónczyło, tóż o mało wieczór nie rostargało haziel. Na drugi dziyń, zaś robota. Panoczek pojechoł s dzieckami a s gazdóm na torg przedować babućki a paniczka s gaździnóm szły macać kury. Potym sie jednako chyciły warzynio bulczónki. Tóż tak przeszoł cały tydziyń a letnikorze prawili na kóniec, że na takich wczasach eszcze nie byli. Miastowe dziecka uż wiedzóm, że mlyko a wajca sie nie robi we fabryce a jejich miastowi Fotrowie poznali wiela piloby je na gospodarce, coby srobić chlyb, masło abo bioły syr. Na rok przijadóm zaś, uż se izbe napytali. Weznóm możne swojich kamratów, tóż bydzie wiesioło.
My Słowianie
 
Skiyl my sóm? Baji my, kierzi bywómy na Cieszyńskij Ziymi? Tóż przeca że my sóm ze Słowian. A choć przez naszóm ziymie przes stówki roków przelazowały rostomajci wojocy, handlyrze lebo ludzie, kierzi sami nie wiedzieli skiyl sóm, to terazy mogymy rzyc, że w każdym jednym s nas siedzi Słowianin. Jak otwiyrómy gymbe a rzóndzymy - słychać starucne słowa, kiere hań downij w całej słowiańskij Polsce pisali aji wielcy poeci, baji Rej a Kochanowski. kiej oblykómy paradne oblyczki na jakisi świynto, to w nich kupa wiecy mo swoji słowiański korzynie. Kiej świyntujym Godni Świynta, Wielkanoc, abo baji Świyntego Jóna, to przeca kiejsi ty świynta były słowiański, nim eszcze tukej prziszli ci, co krziżym a aji mieczym nas nawracali. I jak sie podziwocie to zwyczaje na Wilije, na Śmiergust abo na świynto umrzików sóm fórt pogański. Strómek, siano pod obrusym, polyni świyczek na grobie, lebo loci dziołuch wodóm, mo fest słowiański korzynie. Tóż dobre, ale jak rzykómy do Pón Bóczka to sie mómy naszych słowiańskich prałojców wyrzyc? Na ni. Bo óni tak jako my, rzrykali do swojich bogów. Mieli baji Radogosta, Peruna abo Swarożyca - Daćboga. Mieli ali Światowida, kiery snoci cały świat widzioł. Terazy to je ganc podobne, bo każdo wiara mo swojigo boga a każdo prawi, że mo recht. Słowianie mieli bogów, kierzi opatrowali cały świat ale każdy mioł cosi na starości - jedyn lasy, inkszy grónty a eszcze inkszy pieróny s nieba. Krześcijanio majóm dekalog, Słowianie go też mieli a był takowy:
 
Swojich praojców - czcij
Grónty Fotrów - chróń
Matke Przirode - miłuj
Wiare swoji familiji - dzierż
Fotróm - pómogej
Starych - miyj w zocy
Młodych - rychtuj na ceste
Od móndrych - sie fórt ucz
W ciynżkij pilobie - sie nie lyń
Swój ród - przedłużej
 
Jak to zapamiyntocie, to na isto bydóm z Was naozajst Słowianie. A jak sie podziwocie do zdrzadła to uwidzicie kogosik, gdo kiejsi hań downij tukej na naszej Cieszyńskij, słowiańskij ziymi bywoł, ciynżko robił, kómusik przoł, groł, śpiywoł, żył a umiyroł. Idźcie wiyncyj do przirody. Legnijcie se na miedzy, oprzijcie sie o stróm, posłuchejcie jako szuszko las. Możne usłyszycie jakisi historyje naszych Prałojców. Idzie być Słowianinym a rzykać do Pón Bóczka. A jak gdosi chce porzykać do jakigosik słowańskigo boga, to uż je jego wiec. Każdy se wierzi jako chce. Slawa!

Mocie radzi Kubusia Puchatka? Terazy se go możecie poczytać aji po naszymu:

 

KUBUŚ PUCHATEK PO NASZYMU

 

Chlebiczek
 
Chlebiczku nasz rostomiły, z pieca wycióngnióny,
Opaternie przez stareczke rano wypieczóny,
O Ciebie każdy dziyń do Pón Bóczka rzykómy,
Skyrs tego wielki reszpekt ku Tobie dycki mómy.
 
Świynto je dycki w chałupie jak Cie s pieca wycióngajóm,
Hned Tobóm kuchyń a wszystki izby szumnie zawóniajóm,
Niż Cie gaździno pokraje, nożym Cie przekrziżuje,
A same dobre jodło na wyrchu po Tobie smaruje.
 
Kiej Cie spadnie kónsek na dłaszke, hned to podniesymy,
Jak cosik świyntego, z reszpektym kruszynke całujymy,
Tak my sóm nauczyni, coby my dycki w dziyń a w nocy,
Chlebiczek jako dar nieba dycki mieli w zocy.
 
Bo niż w kuchyni na stole zawónio, ciynżko je przi tymu piloba,
Trzeja grónt złorać, zbrónować, zorka zasioć, każdy rok od nowa,
Potym obili zesiyc, wymłócić a zawiyźć na jesiyń do młyna,
Z mółki dziepro stareczka ciasto na chlyb zaczyniła.
 
Hań downij baji za wojny rostomajcie bywało,
Stareczka wyrzóndzali że chlebiczka hybiało,
Że jednym sie dzieliła cało wielko familija,
A o głodzie była i miesiónc calućko dziedzina.
 
Tóż jak leży na stole, głodu u nas nie bydzie,
A biyda do nas do chałupy na isto nie przidzie,
Tóż dziecka chlebek jedzóm w maślónce moczajóm,
Aji z masłym a z miodym też go rade majóm.
 
Chlyb był wszyndzi a dycki, mo ón też swoji świynto,
Na dożynkach o nim każdo gaździno a gazda pamiynto,
Jak sie młodzi żynióm abo wydowajóm,
Chlebiczkiym a solóm jich w chałupie witajóm.
 
Chlebiczek zaś wónio, starka go s pieca wycióngajóm,
Szumny wyszeł, rumiany, kulaty, tóż sie uśmiychajóm,
Uż dziecka przi stole siedzóm, uż na niego czakajóm,
Ale nejprzód niż zjedzóm, to Ojczy Nasz porzykajóm.
 
Tómek Sochacki 
Stary kachlok
 
Sto roków tymu, go kachlorze starce postawili,
Hned przi kuminie, w kóntku we starej kuchyni,
Glinóm wszystki kachle porzóndnie obmazali,
Robota była procno, fest sie przi tymu utytłali.
 
Wszystko było procnie, na milimeter zmierzóne,
Kachle rownie podle linijorza w rzóndku ułożóne,
Ani kapki gorzołki, chłopi przi tymu nie pili,
Bo przeca by szury kachlok gaździnej polepili.
 
Na kóniec hrube żeliwne blachy z werku, na wyrch dali,
S przodku dźiwyrka na bantach rowno zamóntowali,
Kachlok stanył, tóż gazda rod jak fazol sztamperle rychtuje,
Wypijóm se chłopi, niech sie w piecu dycki dobrze hajcuje.
 
Gaździno też je fest rada, s pola drzew nanosiła,
W kachloku rozpoliła, bo w chałupie przeca je zima,
Uż łogiyń w postrzodku pod blachóm wiesioło tańcuje,
Przełogrómnie dobrze sie w nowym piecu gaździnej hajcuje.
 
Kocur jak uwidzioł, że sie s kumina dym wydobywo,
Po cichu wloz do kuchyni, uż sie na piecu ogrzywo,
Myszy po chałupie gónióm, od izby do izby po ćmoku,
A kocur se spi rod jak fazol, na nowym szumnym kachloku.
 
Gaździno pod blache fórt kónski drzewa wciepuje,
Dobry cug je w kuminie, tóż ani dymu nie czuje,
Po ścianach sie blysko, ciepło od kachloka idzie,
Ogrzeje sie przi niymu każdy gdo z pola tukej przidzie.
 
Jak sie do kachloka wónglym porzóndnie prziłożyo,
To aji w mrozy do rana w chałupie ciepło było,
A kiej rano starka łogiyń pod blachóm słożyli,
To śniodani obiod a wieczerze, wszystko uwarzili.
 
W trómbie sie piykło nasze cieszyński buchty a kołocze,
Na całym świecie nic lepszego od nich przeca ni mocie,
Stareczka z nij dycki wóniawy chlebek wycióngała,
Łod kierego cało chałupa szumnie łod rana wóniała.
 
Stoji kachlok w kóntku, we starej kuchyni,
Starka ze starzikiym uż downo tymu pomrzili,
Ale jak w nim ogiyń słożysz a go roshajcujesz,
To ciepło hań downych czasów hnet na isto poczujesz.
 
Tómek Sochacki
Pieczoki
 
Francek latoś poszoł na pyndzyj. Dostoł szumne grejcary, bo przeca cały żywot robił jako ajzybaner - jeździł na damfulach, jako maszynita. Dycki chcioł mieć takigo wielkucnego grilla, na kierym by poradził smażić rostomajte wórszty, miynso a inksze wieca, ło kierych sie mu ani nie blynsło. Bo tóż dycki jak sie chciało wórszt upiyc na polu jak byłl fajny czas, to trzeja było plac narychtować, drzewa nónść, naciupać a esze jakisi patyki, coby wórszt na nich nastyrkać. A na grillu - ros, dwa trzi a rostomajte dobroty hned szło upiyc. Tóż Francek każdy dziyń cosik smażił, a s jego zogródki szoł dym, barży jako s dyfule, kieróm cały żywot jeździł. Yny starziczek chodzili po placu a głowóm kryncili, bo przeca na isto sie Jozefowi w głowie wszystko na rymby otoczyło. Prziszoł wrzesiyń a małokóńczycki odpust, tóż cało familija wiedziała, że trzeja pómału sie chytać kopanio ziymnioków. Francek zieliny kosóm obsiyk, wciepoł jich na miedze, kopaczke ze stodoły wykludził a namazoł oliwóm,coby nie piskała. Wszystko narychtowane. Francków grill też. Wypucowoł go, wónglo przikupił a aji boczku, wórsztu, bo przeca bydzie gościna, jak yny sie ostatni ziymnioczek skulo do corka. "Latoś nie bydzie pieczoków, latoś bydymy jeść jako wielcy panowie, bo przeca pieczoki to je taki jodło dlo parobków" - pomyśloł se Francek a kopaczke zapión do capka. Ale zapómnioł wół jak cielynciym był, bo każdy rok jak uż zieliny były suche a robiło sie pokopki - hledało sie w ziymi ziymnioków, kierych sie nie wykopało na kopoczkach - to sie potym ty ziymnioczki wciepowało do zielin, kiere sie poliło. A Francek dobrze pamiynto, eszcze jak był dzieciym, że jego foter jak wraził papiór do suchej zieliny a jóm podpolił, to szoł s tego biolućki dym. Nejprzód sie klejzoł po zielinie, a potym uż szoł do luftu a w czyrwiónym postrzodku sie piykło to co nejlepsze - pieczoki. Chłop zawrził oczy a se to wszystk spómnioł, tóż mu ślina zaczła do gymby ciyc. Ale hned sie spamiyntoł, bo przeca grill uż czako tóż trzeja sie śpiychać s kopoczkami. Przeszoł tydziyń, dwa, wykopane ziymnioki uż spióm w corkach a zieliny w kopkach na miedzach sóm ganc suche. Tóż starzik wzión capka zapnół bróny a przejechoł pore razy po ziymioczysku. Ledzy kany powyskakowały ziymnioczki, kiere sie kansik schowały przed kopaczkóm. Tóż starzik s wnukami jich posbiyroł do miecha, wzión kónsek papióru, maszynki a podpolił jednóm kopke zielin. Jak sie uż to roschajcowało to wciepoł pore ziymnioków do postrzodka a poszoł odbywać. Wnukóm przikozoł, coby wachowały ognia, bo downo nie padało a było  dokoła sucho. Francek na zogródce smarził swoji wórszty, ale uż mu to rzicióm wylazowało. Naroz cosik poczuł. Nie był to dym s wónglo, ale zawóniało zielinóm. Dziwo sie a starzik s wnukami pieczoki robióm na miedzy. Jeróna kandy, zjod by jednego, bo s boczku sie mu uż odbijo, a s tego wórsztu mu je ganc szpatnie. A wnuki miały radość. Bo taki pieczok to je nejlepszo dobrota, jakóm idzie na jesiyń na gróncie upiyc. Tyn czorny ziymnioczek, jak sie go odewrze, to w postrzodku je żółty, a wónio wszystkim tym co rośnie na miedzy. Ani talyrzi nie trzeja, styknie to do pazurów chycić a jeść. Francek se dziepro wtynczas wszymnył, że nejlepsze je to nejbarży ajnfachowe. Styknie ziymniok wciepać do fajera a uż je fest dobre jodło. Tako mało czorno wiec - pieczok, łod kierego dziecka majóm pazury a pusy zmazane, to ni ma sprosty ziymniok - to je ziymniok, o kierym wiedzóm yny ponikierzi. Francek se siednył przi fotrowi. Pogrzeboł patykiym w czyrwiónym fajerze, iskry wiesioło poleciały do luftu. Pyto sie starziczka: "Dosz mi pieczoka"?. Chłop sie na niego podziwoł a prawi: "Tóż toć że ci dóm, ale wiysz co, tyn wórszt s grilla mi fest wónio, tóż jutro mi go musisz usmażić. Naozajst bydzie fajnie szmakować s pieczokiym...".
Starzikowe godziny,
 
Dycki jak pamiyntóm, wisiały na ścianie na wyrchu, coby se jich dziecka nie ściepały na głowe. Starzikowe godziny. Starzik jich kupił za starej Polski jak eszcze robił jako ajzybaner. Na jor a w lecie człowiek se bar-zo ani nie wszymnół, że godziny na ścianie wiszóm, bo roboty było dycki kupa a wiela je godzin, to sie wiedziało podle tego, kiej sie szło odbywać gowiydź, abo jak sie szło siyc trowym rano, abo eszcze wtynczas kiej kury drepsiły spać. Ale jak prziszła jesiyń a długi wieczory, a roboty uż było miyni, to sie wiyncyj siedziało w chałupie przi kachloku a s izby było słychać, jak cykały starzikowe godziny. Jak se baji człowiek legnyl do legiera, to taki cykani go hned uspało. Ale taki zygor, mioł dusze, bo w nim żodnych baterek ani eletryki nie było. W postrzodku sie blyszczały same zymbatki a sprynżyny. Wszystki sie toczyły jakby tańcowały owiynzioka - jedne były wartki a drugi pómalejsze. Cajgier sie fórt kolyboł, w te a we w te, fórt a fórt, jakby sie gdo na niego dziwoł, to naozajst uśnie. Ze zadku był cały s drzewa, tóż wszystko co sie w nim w postrzodku robiło było słychać jakby ze starych górolskich hóśli. Mierził czas całej familiji dycki, jak było dobrze a kapke gorszy, jak sie nowe dziecio rodzio to bił wiesioło, a jak starzik umrzili to stanył a stoji do dzisia. Jakby ty godzny wiedziały, że tego co jich kiejsi kupił uż ni ma s nami. Prógowoł godziniorz cajgier dorobić, porzóndnie sie jich kluczym nacióngło - wszystko na nic. Starzi ludzie prawili, że taki godziny se żyjóm swojim żywobycim. Czasym je tak, że stare godziny stojóm pore roków, a potym zaczynajóm zaś chodzić a bić. Możne se muszóm kapke pospać, wyspoczywać a możne sie nie poradzóm dziwać na tym świat, jaki mómy terazy. Co taki zygor widzioł a słyszoł? Jakby mioł w sobie kamere, to by s tego był fest długi film o każdej familiji. Starzikowe godziny fórt wiszóm jako kiejsi. Dziwajóm sie na nowe generacyje dziecek, kiere sie w izbie bawulkajóm. Myślym, że sie mi podarzi jakosik tyn cajgier wysztelować a zaś zymbatki zacznóm wiesioło tańcować. Siednym se wtynczas na stołku a bydym posłuchoł, co ty godziny bydóm wyrzóndzać. Kieby miały gymbe, to by miały co rzóndzić - na isto by nie stykło tydnia, coby tego posłuchać. Jak mocie taki zygor, to go nie wyciepujcie. Jak poradzicie to go dejcie godziniorzowi sprawić, bo to cykani a klepani w postrzodku drzewianego pudełka, to je muzyka kieróm posłuchały nasze starki  a starzicy. Rzeknie gdo, że taki zygor wónio oliwóm, na ni bo naozajst wónio zabijaczkóm, polywkóm, bulczónkami kiere sie  hań downij warziło, zielinami kiere sie suszyło pod bóntramym a chlebiczkiym, co go gaździno wycióngała s trómby. Ale wónio aji świyczkóm, kieróm sie zaświyciło starzikowi, jak umrził a zogródkóm, co była za oknym w kierej szumne kwiotki  zaglóndały do starczynej izby Nawóniały sie ty godziny, nadziwały a nasłuchały kupa wiecy. A co bydóm wyrzóndzać tym, kierzi  przidóm po nas? Tego sie na isto nie dozwiymy, bo yny godziny to wiedzóm...

Czymu trzeja chodzować po chałupach

 

Hań downij sie ludzie jakosik wiyncyj nawszczywiali, jako terazy. Baji Starki, Starzicy, Stare ciotki a ujcowie, jak yny kole chałupy mało wiela porobili, to sie hned łoblykli, bótki obuli a szli. A kany chodzowali? Tóż przeca, że ni przed siebie - dycki uż łod rana wiedzieli, że dzisio nawszczywióm tego a tego przociela. Terazy uż wiym, żę to było na isto skyrs tego, że nie chcieli być sami. Bo dycki tak, było a fórt je, że człowiek ku człowiekowi cióngnie - podrzistać, pobalandrować, abo aspóń se kapke pospołu posiedzieć. Eszcze jako synek pamiyntóm, że sie chodzowało po chałupach. A nie była to żodno ostuda, bo przeca trzeja sie było ros za czas zynść, coby powyrzóndzać co sie na dziedzinie robi. Dycki jako pamiyntóm w każdej chałupie było cosik upieczóne - buchta, kołocz abo jakisi ciastka. Bo hań downij baby piykły wiyncyj jako terazy, coby mieć we szpajsce cosik na plechu. Na nawszczywie sie dostowało kónsek buchty, czasym bómbóna a tej. Starsi pili kawe s takich szklónkach w plastikowym koszu s uchym, ale takich szklónek dzisio uż ni ma. Od nawszczywy do nawszczywy sie kupa wiecy porobiło, tóż Mama abo stare ciotki miały o czym wyrzóndzać. Dzisio sóm telefóny, tóż ludzie przestali chodzić po chałupach, bo to przeca je kapke ostuda. dzisio ludzie sóm tacy sami dlo siebie - a to ni ma dobre. Kiejsi też sie nie chodzowało do przocieli za czynsto, bo sie prawiło: "chcesz mieć kamrata dobrego, nie chodź za czynsto do niego". Na co sie eszcze chodzowało po chałupach - coby pojczać grejcary, soli, cukru, mółki, pieprzu, majyrónku, abo aji wajec. Co hybiało, to sie pojczowało a potym oddowało. A przi tymu też było kupa rzeczy, bo przeca yny tak wlyźć a hned iść to nie było fajne. Trzeja było dycki siednónć, jak było zima to sie łogrzoć przi kachloku a aji baji wypić tej. Gorszy jak gdo pojczoł a nie oddoł, to była ostuda. Bo jak sie eszcze zaszło a rzekło, że sie oddo za tydziyń to było słuszne, ale nic nie rzyc a oddać za miesiónc - to s tego mógły być kurowody. Do Starki sie chodzowało nejradszy, bo Stareczka dycki wraziła do kapcy kołocz, bómbón a aji jaki grejcarek. Ale taki uż sóm Starki, że jak wnuki przidóm, to musi dać a tak je do dzisia. Chodzowało sie po chałupach aji skyrs tego, coby jedyn drugimu pómóg. Gdosi cosik potrzebowoł to skozoł po ujca, brata abo fotra a tyn prziszoł. Baby też chodzowały pómogać ale barży do szkubaczek, łuskaczek abo kopoczków. Grejcarów sie za to nie brało, ale trzeja to było odrobić. Przi takowej robocie było dycki moc srandy, bo sie wypiło piwo, pore sztamperli gorzołki, abo warzónke. Dało sie przocielowi pojeść, napić, porzóndziło sie, pośmioło, czasym aji zaśpiywało, zagrało a było wiesioło. Człowiek nie wzión za robote ani grejcara, ale i tak szoł wyśmioty ku chałupie bo pómóg, a to było nejważniejsze. Kiejsi hań downij ludzie cióngli ku sobie, ale to był ganc inkszy świat, kierego uż ni ma a isto nie bydzie. Tóż terazy yny od nas zoleży, esi sie bydymy wiyncyj nawszczywiać. Bo se terazy spóminóm, że przeca mój Starzik dycki prawił: "w chałupie (swoji) ludzie umiyrajóm, tóż uż lepszy chodzić po cudzych chałupach, możne człowiek bydzie żył dłógszy...

Mietła
 
Uż po kapce idzie jesiyń. Czuć jóm w lufcie a po strómach, bo liści zaczyno sztrajchować na złoto a na czyrwióno. W zogródkach ludzie zaczynajóm robić porzóndek a aji obrzazować strómy s gałynzi. Kiejsi jak eszcze po chałupach były stare kachloki, to sie taki chebzi spoliło pod blachóm abo w cyntralnioku. Jak kansik była brzózka a sie jóm obrzazało, to gazdowie nigdy gałónzek nie polili. Z brozy sie robiło mietły. Nejlepsze mietły robili starzicy,  bo wiedzieli, jako gałynzie dać do kupy a w kierym miejscu to drótym chycić, coby sie nie rozleciała. Nie wszystki gałynzie z brzózki sie godziły na mietłe. Nejlepsze były taki oto długi na meter. Musiało jich być tela, boby jich nie szło objónć packami. S hrubszej gałynzi sie robiło sztyl, kiery musioł być rowny. Jak uż sie gałónzki dalo do kupy, wraził sie pomiyndzy nich sztyl, to sie to wiónzało drótym. Dycki na kóniec trzeja było eszcze na pnioku siykiyrkóm wyrownać gałynzie na kóńcu a fertik, mietła gotowo. Hań downij ludzie wierzili, że jak sie piyrszy roz zamiatało to trzeja było se pomyśleć jakisi życzyni. Mietły sie robiło podle tego, kany sie nimi zamiatało. Długsze były na plac, do zamiatanio liści a krótsze baji do chlywa abo do siyni. Zamiatać mietłóm trzeja umieć, ni ma to taki ajnfachowe jako sie zdo. Jak uż mietły po czasie ubyło to sie na nióm prawiło oszkrabek abo szkrobaczka. Była dobro baji do zamiatanio kurzińców we chlywie. Mietłe sie dycki stawiało gałynziami do wyrchu, bo to snoci odganiało szpatne moce. Kiejsi hań downij jak sie posioło obili to sie styrkao mietłe do ziymie, coby żodyn tego posiotego nie urzeknół. Na wiesielach eszcze do dzisia sie lecy kany tańcuje mietlorza. Je to taki srandowne tańcowani, w kierym chłop tańcuje z mietłóm. Nowo mietła, kieróm sie robi na jor z młodych gałónzek wónio jak sie nióm zamiato. Każdy na isto słyszoł, że na mietłach lotały czarownice, tymu hań downij sie stawiało kole nowej chałupy mietłe, coby czarownice se myślały, że tukej uz jakosik bywo. Mietłe, kiero je na zdjynciu żech zrobił wczora. Kapke je koślawo, ale zamiato dobrze. Cały sztusek gałónzek żech se niechoł na zaś, bo mietła sie zedrze a zamiatać kole chałupy przeca fórt trzeja. A mietłe stawióm yny pod stodołóm abo pod chlywym, bo przeca u mie w chałupie naozajst żodnej czarownicy ni ma...
O brzózce a o mietle
 
Brzóska w zogródce na jor młode gałónzki puściła,
W słónku sie wykómpała, hneda sie zazielyniła,
Do jesiyni sie rosrosła, tóż gałynziami ku ziymi tyrczała,
Jak kole nij szoł gazda to go po gymbie a po karku łechtała.
 
Gazdoszek wzión siykiyrke, chabinki pieknie powyrzazowoł,
Potym jich rowno, pod stodołóm przi pnioku poukłodoł,
Kónsek hrubego dymbowego patyka, ze szopki wycióngnył,
Do szpica go siykiyrkóm ociupoł, synki nożym przecióngnył.
 
Szumniejsze gałónzki powybiyroł a ku sztylowi jich doł do kupy,
Potym zaszoł po kónsek dróta kansik do starej chałupy,
Wszystko pospołu zdrótowoł, coby sie to fest dzierżało,
Bo przi chałupie, na placu sie dycki każdy dziyń zamiatało.
 
Potym eszcze kóńce gałónzek siykiyrkóm na pnioku srownoł,
Kapke to mioł szure, bo uż tego nie robił dość downo,
Eszcze sie podziwoł, esi wszystko je do porzóndku srobióne,
Brzóskowe gałónzki wyrownane a fest drótami słónczóne.
 
S kónska patyka a s brzóski szumno mietła powstała,
Hned jóm gaździno porwała, w siyni pozamiatała,
Potym stareczka nióm liści na placu pod strómym góniła,
Nowo mietła dobrze zamiato, tóż baba sie nie urobiła.
 
Potym jóm starzik chycił, we chlywie porychtowoł,
Jak uż wszystko porobł, to jóm do szopki schowoł,
Ale starka jóm hneda wziyna, a na sztorc postawiła,
Coby mietła wszystki złe moce, od chałupy przegóniła.
 
Mietła se aji na wiesielu, mietlorza zwyrtała,
S chłopami a s paniczkami se fest powywijała,
Bo tak to je s tymi mietłami, że okróm zamiatanio,
Sóm dobre dlo swobodnych chłapców do potańcowanio.
 
Mietła długo zamiatała, ale sie na kóniec zedrziła,
We swojim żywocie kupa wszystkigo przi chałupie ukludziła,
Zaś sie brzózka zielyni, zaś gazde połechtała,
Bo by se rada na wiesielu, mietlorza potańcowała.
 
Tómek Sochacki
Bez uroku!
 
Kiejsi hań downij, jak sie na gospodarce cosik nowego ulóngło, to gazda s gaździnóm byli fest radzi. Bo przeca każde nowe kurzóntko, cieloczek abo barónek to była radość a ludzie na isto wiedzieli, że bydóm mieć s czego a przi czymu żyć. Wiela razy, jak sie baji krowa cieliła, to gazda społ na słómie we chlywie, coby warto krowie pómóc, jak baji cielok był szpatnie ułożóny w brzuchu. Jak sie uż wysnożyła, to dowało sie cielokowi pić siare, bo miała w sobie nejwiyncyj dobrych wiecy a była jako cetle s witaminami. Kurczoczki, kaczki, trusioki a liwy sie kluły same. Yny trzeja było kwuczce srobić plac a gniozdo, coby se mógła spokojnie siedzieć a grzoć swoji dziecióntka. Jak sie jóm nasrało, to dziubała po pazurach, baji jak gdosi chcioł małego kurczoczka wziónśc na rynce. Małe cieloczki, barónki a kozy hned stowały na nożki a hledały cycka, bo przeca fórt były głodne. Jak gdosi obcy sie prziszoł podziwać na małe zwierzóntko, to dycki musioł rzyc: "Bez uroku!". Prawiło sie tak tymu, coby odgónić złe uroki, kiere mógła na gowiydź hynónć baji czarownica. Złe moce szły nie yny do chałupy, ale aji do chlywa. Jak gdosi nie rzyk "bez uroku" to kury przestowały niyść wajca, krowa miała miyni mlyka a baróny a byki były preciwne a zaczły bóść jak pierón. Taki urok, kiery ciepła czarownica szło odczarować a umiały to ponikiere starsze baby, kiere wiedziały jako to zrobić. "Bez uroku" sie prawiło aji jak sie szło s nowiydzkóm jak sie urodziło dziecio. Jak sie tego nie rzekło, to móg prziść deboł, a hynónć do kolybki podciepa. Taki podiep ryczoł, fórt chcioł jeść a były s nim same kurowody. Skyrs tego trzeja było fort wahować dziecia w kolybce a dować se pozór. Bez uroku sie prawiło i na zogródce, jak gaździnej urosły jarziny a gazdowi na gróncie obili. Dzisio też eszcze gor starzi ludzie tak prawióm, bo nie myślijcie se że diobłów, czarownic a złych mocy uż ni ma. Sóm pochowane po lasach a po przikopach a yny czakajóm kany jaki urok na kogo wciepać...
Świynty Michoł a Perun
 
Dycki jak było świyntego Michoła w kalyndorzu, to ludzie aji na Cieszynskij Ziymi wiedzieli, że cosik sie kóńczy a cosik zaczyno. W tyn dziyń pogóniczóm, chaśnikóm a szuchajóm sie kóńczyła słóżba. Dziywki, kiere słóżyły u bogatych siedloków też szły na zime do chałupy. Na odchodne dostowali annielski śniodani, abo go nie dostali wubec, tóż sie prawiło: "Świynty Michoł swaczyne przekichoł". Hań downij było tak, że hudobni chałupnicy, kierzi mieli yny kónsek pola a wiyncyj dziecek, posyłali ty nejstarsze na słóżbe. Na zime musieli jakosi sie wszyscy wyżywić, tóż biydy było w ponikierych familijach fest. Na świyntego Michoła to był ostatni dziyń, kiej gazdowie sioli obili. Prawiło sie, że jak tyn dziyń je ciepło, to aspóń zorka nie zmarznóm w ziymi a jak ku tymu zahóczało s nieba, to było eszcze lepszy. W całych Karpatach a aji w naszych Beskidach, baczowie kóńczyli paść swoji owce na gróniach. Bacza jak zagasił fajer, kiery sie polił przez wiynkszóm czynść czasu, to robił nad nim znak krziża. Musioł eszcze aji sałasz zawrzić a narychtować na zime, coby móg do niego zaś prziść spadki na jor. Jak baczowie prziszli do dziedziny, to dowali dzieckóm a babóm redykołki - małe syrki podobne do zwierzónt, a gazdów, od kierych mieli owce - czynstowali gorzołkóm. Pastyrze mógli od Michoła uż paść bydło na rozpuszczke, bo s gróntów było wszystko poskludzane, tóż krowy ni mógły żodnej szkody uż srobić. Prawiło sie, że "po Michale możesz paść aji na powale". Na świyntego Michoła siedlocy miyndzy sobóm pisali nowe umowy na najym gróntów a miedz a targali ty stare. Gdo kómu był dłóżny jakisi grejcary, to mu musioł hned wrócić. Kiejsi hań downij siedlocy a gazdowie byli radzi jak na świyntego Michoła zahóczało s nieba. Ludzie wierzili, że był patrónym pierónów a poradził aji robić szudery. Downo tymu, jak eszcze Słowianie rzykali do swojich bogów, to yny jedyn s nich poradził pierónami walić, to był Perun. Wierzili, że snoci blyskawicóm powiónzoł lańcuchami diobła. Jak prziszło krześcijaństwo, to ludzie zaczli rzykać do Michoła, bo był ganc podobny do Peruna. Hań downij sie wierziło, że złe dusze nie umiyrajóm a zabić jich poradzi yny blyskawica. Tóż dowali obrozki a figurki Michoła przed dwiyrze do chałup a przed kościoły.
Baba Jaga
 
Idóm delsze jesiynne wieczory. Dziwómy sie do hytrych telefónów, do telewizora, abo do kómputerów. Ale hań downij jak eszce ani nie było eletryki po chałupach, to ludzie siodali przi kachloku, abo przi stole a czytali jakisi gazety, ksiónżki, abo Biblije. Małe dziecka szły ku starce, abo ku starzikowi a posłuchały pogodek a legynd o rostomajtych ludziach, królach a wiecach, kiere były na świecie. Jednako jak były przeciwne, a Tatowie jich chcieli po rzici walić, to stareczka sie yny podziwała przez łokno na ćmok, na las a uż wiedziała o czym bydzie wyrzóndzać, coby dziecka były posłeszne. Zaczła pogodke o Babie Jadze. Baba Jaga dycki bywała w lesie, bo las to był taki plac, w kierym było czasym ćma aji w dziyń a szło sie w nim stracić, bo było godnie strómów. Tóż jak gdosik wloz do lasa za daleko a uż nie wiedzioł kany je, to było po nim, bo Baba Jaga sie uż na isto na niego s krzoków dziwała. Była to staro baba, oblyczki miała stargane, nos krziwy, długi cycki, kierymi snoci dusiła ludzi, staróm czopke na głowie a zedrzite bótki na szłapach. Bywała dycki w postrzodku lasa w małej drzewiónce s czornym kocurym, godym abo s parszywóm żabóm. Chałupa Baby Jagi miała szłape, na kierej mógła po lesie chodzić, tóż żodyn nie poradził na isto rzyc, kany jóm widzioł, bo sie fórt gibała. Włosy miała długi, biołe a podpiyrała sie krziwakiym. Oczy też miała biołe, tóż szpatnie widziała a snoci szpatnie smerdziała. Baba Jaga to jednako nie była Wiedźma, bo Wiedźmy pómogały ludzióm, lyczyły jich, sbiyrały zieliny a odganiały złe moce. Baba Jaga jak wylazowała ze swoji chałupki, to sbiyrała patyki po lesie, abo zieliny kierymi snoci truła ludzi. Wierziło sie, że jy dziecka a tych kierzi sie stracóm w lesie, tóż dycki mamy przikazowały, coby dziecka za daleko do lasa nie wlazowały, bo tam może być Baba Jaga. Ale s nióm naozajst było kapke inakszy. Kiejsi hań downij, jak eszcze u nas nie było krześcijaństwa a dochtorów, to lyczyły yny wiedźmy a czarownice. Jako żech przedtym napisoł, óny pómogały ludzióm - jak nie pómógły to nie zaszkódziły. Ale naszli sie farorze a biskupi, kierzi prawili, że óny robióm źle, tóż poniekiere s nich poszły do lasa a raczy tam bywały. Kupa wiedźmów a czarownic krześcijaństwo wymordowało, choć óny fest ludzióm pómogały. Tóż skyrs tego, potym nieskorzi na ty, kiere obyły sie prawiło Baby Jagi a powymyślało se na nich, że baji żeróm ludzi a dziecka. Ale wiycie, dycki se trzeja dować pozór jak sie idzie do lasa, a za daleko ni ma co odchodzać od chałupy. Jak uwidzicie starke, co sbiyro patyki, to lepszy odyndźcie precz. Pamiyntocie jak stareczka wóm wyrzóndzała o Babie Jadze? To terazy wóm rzeknym prowde. Óna was yny straszyła, bo to je wiedźma, kieróm przegónili do lasa. Ale wasze dziecka o tym eszcze nie wiedzóm, tóż jak was nasrajóm, jak sóm przeciwne a mocie jaki las kole chałupy, to jim wyrzóndźcie takóm pogodke o Babie Jadze. Yny że potym do tego lasa jich bydziecie musieć zakludzić, bo óny bydóm chcieć aspóń uwidzieć chałupke na szłapie. Na szczynści dlo was, to chałupka poradzi fest wartko uciekać a Baba Jaga sie schowie kansik w krzokach.
Rowno noc a rowny dziyń - yny dwa razy do roka.
 
Dziyń je tak dłógi, jako noc yny dwa razy do roka - jak sie zaczyno jor a jesiyń. Dzisio to sóm dlo wszystkich yny daty w kalyndorzu, ale kiejsi hań downij to były fest magiczne dni, w kierych ludzie wierzili w rostomajte wieca. Bo przes cały rok noc sie mocuje s dniym, ale w ty dwa dni noc a dziyń majóm tela samo godzin - po dwanoście. Dlo nas noc s dwacatego drugigo na dwacaty trzeci września to je poczóntek jesiyni, ale dlo tych, kierzi żyli hań downij na Cieszyńskij Ziymi to na isto był magiczny czas. W ty dni baji ludzie sie dziwali jaki bydzie czas. Jak dwacaty trzeci wrzesiyń był ciepły, to by miała być ciepło cało jesiyń. A jak ty dziyń było zima, to śniyg a mróz prziszoł rychlij jako dycki. Jak w tyn dziyń padało, to ludzie wierzili, że bydzie padać aż do świyntego Andrzeja. W tóm noc, kiej dziyń je tak samo długo jako dziyń, dwie moce - dziyń a noc - światło a ćmok sóm tak samo silne. Ziymia je wtynczas nejbar-ży płodno, a je to snoci nejlepszy czas, coby sbiyrać owoce. Słowianie świyntowali wtynczas drugi plóny, bo sie sbiyrało godnie malin, jabłek, gruszek a jarzin. W noc przesilynio Słowianie dziynkowali za to, że ziymeczka jim eszcze dała godnie wszystkigo ze strómów a ze zogrody. Ta ziymia to była dlo Słowian bogini Mokosz. Ale w te noc swoji świynto miały aji czarownice, kiere na mietłach leciały na sabat. Taki sabaty, były w baji goraliji na gołych gróniach, kany nie było żodnych strómów. A co sie tam wyprawiało, to lepszy nie pisać, bo to dziecka eszcze poczytajóm. W tóm noc chłop a baba byli rowni. Cały rok sie gazda s gaździnóm wadził, bo obo chcieli, coby było po jego. Ale w te noc sie pogodzili, bo babski a chłopski moce sie wyrownały. Życi a śmierć też jakosik sie dorzóndziły, bo ludzie wierzili, że sie urodziło w te noc tela dziecek, wiela umrziło starek a starzików. Dwa razy do roka świat sie nie kolyboł. To tak jakby na starej żerdzi siadły s jednej a s drugij stróny po trzi kury, abo jakby baji se gazda chycił do obu pacek dwa miechy ziymioków, kiere wożóm tela samo. Dlo Słowian ta noc to było świynto dożynek. Polili fajery, balandrowali a byli radzi, że bogowie jim dali godnie wszystkigo, że sóm pełne corki a miechy. Tóż na rok, jak sie zaś noc srowno s dniym a jak na kalyndorzu posuniecie okiynko o jednóm liczbe dali to se spómnijcie na swojich hań downych słowiańskich praprastarzików, dlo kierych to była noc pełno cudów a rostomajtych dziwokich wiecy. Ale eszcze Wóm rzeknym na kóniec, że jak uż było dwacatego sztwortego września ,to kury pospadowały ze starej żerdzi, baba s chłopym sie zaś zaczła wadzić, światło ze ćmokiym a dziyń s nocóm sie zaczli mocować. Worce w tóm noc przesilynio se siednyć a posłuchać jak sie świat nie gibie ani na prawo ani na lewo. Ón stoji...
Piwo Bracki - nasze tustelański
 
Uż w patnostym wieku sie w Cieszynie dobre piwo warziło,
Przi balandrowaniu a na muzykach dycki sie go piło,
Browarnik widzioł, że ludzióm s miasta óno fest szmakowało,
Kozoł go warzić tela, coby Cieszyniokóm nie hybiało.
 
W siedymnostym wieku, na kopcu, przi zómku browar postawili,
Ale sie przi tymu hneda Ferdynand a miasto powadzili,
Bo snoci ksiónże prawo słómoł, co prawiło o jednej mili,
Przi tej sumeryji, jednako ganc dobrego piwa nawarzili.
 
W dewatnostym wieku Hasburgowie sie w Cieszynie zjawili,
Jako Rakuszanie, radzi piwo wszelijaki chlastali a pili,
Karol Ludwik sie s architektym pospołu całóm noc radzii,
Hned nowy szumny browar na zómkowym kopcu wystawili.
 
Zaczli warzić piwo pilznyński, a fórt go było mało,
Bo w całej mónarchiji habsbrskij sie go przedowało,
A hneda o Cieszynie sie w całej Europie rzóndziło,
Bo po aryndach sie cieszyński piwo chlastało a piło.
 
Potym za "Starej Polski" fórt sie cieszyński piwo s kadzi loło,
Aji za Niymców, choć ludziom tu stela nie było wiesioło,
Po wojnie cieszyński browar sie hned upaństwowiło,
A za kómuny sie po aryndach uż nasze Bracki piło.
 
Bracki od tych braci, co sie w Cieszynie zebrali,
Naozajst sie wszyscy trze śmioli pili a radowali,
Ta radość do piwa przeszła, tustelańskigo Brackigo,
Tóm radość uwidzi każdy, gdo sie do flaszki podziwo.
 
Bracki sie kiejsi po gospodach godnie do kryglów loło,
Przi niymu była nejwiynkszo sranda a dycki wiesioło,
Chłopi nejlepsze kawały prawili, baby sie tymu śmioły,
Po Brackim gazda dycki gaździnóm kludził do stodoły...
 
Kómusikej we Warszawie zawrzić browar sie uzdało,
Ale naozajst jego historyji zno kapke za mało,
Isto Brackigo nigdy nie pił, tymu sie mu w głowie kopyrce,
A flaszki nejlepszego piwa na świecie nigdy ni mioł w rynce.
 
Tómek Sochacki
Babi lato
 
Gaździnka wylazła z chałupy sie podziwać kapke na pole. Ostatni tydziyń fórt padało, tóż nie szło bar-zo ani nigdzi drepsić. Ze zogródki prawie wszystki jarziny sóm poskludzane, yny słóneczniki sie śmiejóm do świata a ledzy kany zustała w ziymi cebula, co jóm zapómniała gaździno s cerami wytargać. Słóneczko wylazło zza chmor a hned babe ogrzoło po jakli a po plecach. Uż człowiek wielasi roków po tym świecie chodzi, kości mo niedogrzote, tóż dycki je dobrze jak słónko sie o nióm oprze. Wszyndzi tańcujóm liści, bo jich pani jesiyń zamiato - pod stodołe, ku szopce, na miedze a zaś spadki. Gazda jich fórt w dzichcie nosi do chlywa, bo przeca szkoda słómy - wszystko sie na gospodarce użyje, nic sie nie zmarnuje a nie wyciepie. Jesiyń to je tako pora w roku, że roboty je miyni, tóż człowiek mo czas, coby se siednónć a podziwać sie na tyn pomalowany na strzybno a na złoto świat. Jakosik to Pón Bóczek tak zrobił, że nejszmniejszy czas w roku to je aji czas smutku, bo wszystko dokoła umiyro a wiyndnie. S tego sie zaś na jor urodzi nowe, ale terazy człowiek o ty nie myśli. Gaździnka idzie miedzóm a naroz cosik jóm połechce po gymbie. Tóż przeca, babi lato, bez tego by jesiyni nie było. Biołe nitki, kierych wszyndy je moc, bo sie młode pajónki po deszczu pobudziły a wandrujóm od stróma do stróma, od krzoka do trowy a dali, po calućkij dziedzinie. Nie lza sie od tych nitek odgónić. Człowiek je uż czasym nasrany, bo to lezie do włosów, do gymby a na oblyczkach też tego je kupa. Ale marne, to je yny roz do roka a dobrze, że przed zimóm eszcze aspóń taki lato nóm prziroda dała. Bo jak uż przidóm długi, zimne wieczory a ludzie sie bydóm ciść ku kachlokóm, to se bydóm spóminać tyn ciepły wiaterek, w kierym tańcowały nitki a na nich małe pajónczki. Gaździnka sie zgiyna a pozbiyrała ostatni jabka, kiere z jabłónki spadły do suchej trowy. Eszcze z nich gazdowi dzisio kómpot uwarzi, bo potym nieskorzi to uż yny z pieczek. Starka też z chałupy wylyźli a siedli se na stołku ku słónku pod murym. Krziwakiym pogrzebała w liściach - zaś orzech, tóż go trzeba podniyść. Bo wszystko to je od Pón Bóczka. Nic sie nie śmi zmarnować, ale cosik na isto trzeja niechać zwierzyntóm - óny też chcóm zime przeżyć. Babi lato połechtało starke po zgrzibacónym czole. Zawrziła oczy a spómniała se jako góniła kiejsi hań downij za tymi nitkami. Wiela to było radości z takij małej wiecy. Stykło dzieckóm wylecieć na pole a hned se naszły jakisikej hyzdy. Gazda niesie ku chlywu ostatnióm dzichte liści. Miyndzy tymi liściami sie naszeł pajónczek, kery po babim lecie wandrowoł. Darmo, na zime zustanie z krowami a na jor wylezie na miedze, aspóń mu tukej bydzie ciepło. Tak sie toczy tyn nasz swiat fórt dokoła. Terazy my sioli, sadzili a uż ziymnioki sóm w corku a obili na piyntrze. Chytejmy to, co je terazy a tukej kole nas, bo czas leci. Babi lato furgo na wietrze yny na chwile. Starka to wiedzóm, tóż skyrs tego mrużóm oczy a sóm fest radzi jak jich słóneczko a ty strzybne nitki łechtajóm po gymbie. Óna sie uż przez ty wszystki roki nauczyła chytać to, co terazy je a za chwile tego ni ma. Żywobyci je jako ty nitki, kiere targo wiater, ale trzeja czasu a roków, coby człowiek se tego wszymnół. Starka uż to wiy...
Hań downij swadźba - terazy wiesieli
 
Wiycie kiej w roku było kiejsi hań downij nejwiyncyj wiesiel? Tóż przeca, że na jesiyń. Roboty uż tak mocka nie było, wszystko było poskludzane, wieczory były coros dłógsze, tóż szło sie do tego porzóndnie przirychtować. Nasi sławiańscy praojcowie, na wiesieli prawili swadźba. To było dycki wielkucne świynto, bo sie wiónzały ze sobóm pospołu dwie familije - dwa rody. A czymu eszcze na jesiyń? Bo hań downij było tak, że młducha musiała mieć wiano. A nejlepsze wiano, to była na isto pierzina a zogłowek. Ale niż sie młodzi zeszli pospołu, to jim było trzeja kapke pómóc. Hań downij to robił swat. Swat to był gdosi, gdo wiedzioł, że sie baji synkowi jakosik dziołucha podobo, abo dziołusze synek. Tóż chodził łod jednego do drugigo a wypytowoł sie po zdaleku, esi sie majóm ku sobie. Nejgorszy było ze starymi swobodnymi babami a chłopami, tukej ani swat nie pómóg. Jak uż sie młodzi zaczli galanić, to potym swat szoł do Fotrów dziołuchy a pytoł czy jóm wydajóm za tego a tego synka. Jak rzeki, że ja, to sie zaczło rychtować swadźbe. Dzisio sie zdo, że swatów uż ni ma, ale jak sie tak podziwómy, to wiela razy kamrat synka, abo kamratka dziołuchy poradzi zeswatać dwoje, kierzi ani nie wiedzóm, że sie ku sobie majóm. Jak uż było wiesieli, to nejważniejszo zabawa, gor dlo dziołuch to były oczepiny. Hań downij młoducha miała na głowie wiónek, nieskorzij welón, kiery ciepała za siebie a swobodne dziołuchy musiały go chytać. Wierziło sie, że ta kiero go chyci, to sie hned wydo. Na Cieszyńskij Ziymi młodusze sie dowało na głowe czepiec. Jak kiero baba chodziła bez czepca a miała dziecko, to sie na nióm prawiło zowitka, bo se zawijała czep a spinała szpangóm ze zadku głowy. Hań downij jak młoducha a żynich uż szli do ślubu, to młodzi syncy, kamraci młoduchy, abo ci kierzi sie z nióm galanili stowali pospołu a chcieli żynicha zastawić, coby sie nie poradził dostać ku dziołusze. Tóż żynich musioł mieć przi sobie gorzołke, kieróm dowoł tym chłapcóm a dziepro go puszczali. Do dzisia na Cieszyńskij Ziymi sie robi szlogi, kiere sóm starucnóm tradycyjóm naszych przodków. Robiło sie eszcze tak, że jak uż młodzi byli po ślubie, ale eszcze przed wiesielim, to ty podciepy kradły młoduche, coby jóm drugi roz żynich wykupił gorzołkóm. U Słowian, młoducha niż wylazła s chałupy to pytała swój ród, swojóm familije, coby ji przeboczyli, że idzie s chałupy. Dziołucha dziynkowała Tatóm, że jóm wychowali a dali ji wiano. Eszcze terazy na Cieszyńskij Ziymi w chałupie młoduchy młodzi klynkajóm a Fotrowie jich błogosławióm. Śpiywo se przi tymu "Ojcowski Dóm" a rzyko sie "Ojczy Nasz". Obrónczki se na ślubie młodzi wymiyniali snoci eszcze we starucnym Egipcie. Piyrsze były zrobióne ze zielin, skóry a dziepro potym ze zielaza. Złote obrónczki zaczli robić Izraelici, a od nich to przejyni Rzymianie, kierzi jich prziniyśli do Europy. Na polskich ziymiach a aji na Ziymi Cieszyńskij obrónczki sie zaczło używać na ślubie dziepro w osimnostym wieku. Słowianie na swadźbie wiónzali młodym rynce a młoducha a żynich se wymiyniali miyndzy sobóm wiyńce. Oba rody cióngły maszki, coby sie podziwać, esi małżyństwo bydzie iste.
Orzechy
 
Zaś gazda we stodole rychtuje, małe miechy,
Bo prziszoł tyn czas, kiej sie sbiyro na jesiyń orzechy,
Latoś jich na ziym, ze strómu fest pospadowało,
Gaździno je rada, bo łóni jich było za mało.
 
W zielónych szupach, abo sagi sie w liściach pochowały,
Całe lato sie grzoły w słónku, na gałynziach spały,
Prziszła Pani Jesiyń, wiatrym jich strzepała,
A listki na strómie na żółto eszcze pomalowała.
 
Terazy leżóm w suchych liściach a ganc sóm wylynkane,
Bo nie wiedzóm co sie z nimi eszcze dzisio stanie,
Majóm strach, coby jich gdosi bótkiym nie przidepnół,
Abo jako kamiyń do dziury nie ciepnół.
 
Gaździno stómpo opaternie, liści rynkami maco,
Pod bótkiym orzecha uczuje, hned sie po niego wraco,
Gazda liści na kupke ku szopce pozgrabowoł,
Ale wiater mu fukoł, tóż chłop fest nadowoł.
 
Orzechy do miyszka wandrujóm, po ziymi sie kulajóm,
Starka ze starzikiym kupke liści macajóm,
Bo ty podciepy sie rade przed ludziami chowajóm,
A pomiyndzy liściami jako myszy wywodzajóm.
 
Jak wszyscy poszli obiadwać, wiewiórka przileciała,
Pore orzeszków se do dziury we strómie schowała,
Jednego se hned przi szopce, pod krzokiym wartko zjadła,
Ze sztyry s miyszka starzikowi a starce ukradła.
 
Orzechy fórt lecóm ze stróma, ludzie sie po nich zgibajóm,
Plechy, forszty, szafliki dziyń a noc obijajóm,
Ty co uschły na słónku, starka uż wyłuskała,
Postrzodki na kachloku pieknie poukłodała.
 
Ale sie s plecha tracóm, bo jich starzik próguje,
Co idzie do masztale, to cosik w gymbie żuje,
Ón pamiynto co mu jego starka hań downij prawiła,
Że w orzechu je rozumu a pamiynci siła.
Tómek Sochacki
Dziyń wajca
 
Wczora był snoci dziyń wajca. Wiycie tych dni czegosikej porobili tela, że człowiek nie poradzi tego pochytać. Każdo wiec mo na isto swój dziyń, tóż czymu by swoji świynto ni miało mieć baji wajco. U nas na Cieszyńskij Ziymi nejwiyncyj wajec je tych kurskich. Cosik mało wiela od kaczyc a trusiek. Nó, a je u nas taki wielkucny ptok, kiery do nas prziwandrowoł z Australije - struś. Tyn mo wajco - kiere woży tela, wiela piynć a dwacet wajec kurskich. Wajco było dycki na gospodarce. S niego sie lóngły kurczoki, kaczyce a trusioki. Ale dycki nejwiyncyj wajec nosiły a noszóm kury. Kura to je taki ganc ciekawy ptok. Rano stowo wczas rano, jak yny kokot zaśpiywo. A kokot to ni ma kura, to je taki ptok, o kierym Wóm cokik rzeknym za chwile. Eszcze ni ma bar-zo widno a uż kury dziubióm zorka a trowe. Muszóm se pojeść, bo gaździno czako na jednóm wiec - na wajco. Jedna kura go sniesie rano, inkszo po połedniu, a dycki jak sie wajuszko wkulo do gniozda to je radość, bo kura zaczyno dgokać. Ryczy na całóm stodołe, że cosik wysrała. Gaździno wiy, kany chledać wajec, bo kury jich rade noszóm wszyndzi tam, kany wiedzóm, że gazda nie wlezie. Idóm tam, kaj jim wszyscy dowajóm pokój. Czasym je tak, że we gnioździe je ze dwacet wajec, bo żodyn se nie doł pozór kany kura s wajcym idzie. Nejgorszy je s trusiokami, bo truśka wajco niesie dycki daeko od chałupy - kansik we krzokach, na kraju lasa, abo na miedzy. Taki gniozdo se robi, jako ji pasuje a kany chce. A na co je kokot? Kokot siodło kury. Jak jakosik kura sie mu fest spodobo, to jóm siodło wiyncyj. Potym jak zniesie pore wajec, to zaczyno kwuczeć a prawi sie na nióm kwuczka. Kwuczke lepszy niechać, bo jak sie nasro to poradzi dziubnónć - bróni wajec. S nich sie wylyngnóm małe kurczoczki, nowe życi, bez uroku, kiere hned góni po placu. Truśka a kaczyca też siedzi a wachuje swoji wajca, bo przeca nie bydóm po placu gónić same kurzóntka. Ale gazda a gaździno wiy, że nejlepsze co je z wajec to je naozajst wajecznica. A z czym sie jóm jy, to zoleży kiej sie jóm zrobi. Baji hned na jor, yny na maśle. Potym jak sie zogródka zazielyni, to ze sznytlochym. Ku zimie jak uż j babuć zabity, to ze szpyrkami. Na obiod wajco je dobre usmażóne na szmolcu ze ziymniokami a z kiszkóm. Wajco uwarzóne we wodzie idzie zjeść aji same, ale ponikierzi prawióm, że jednako nejlepsze wajco je w buchcie abo w kołoczu. Każdy rzóndzi co inkszego. Ale jedno je iste, że wajco to je żywot. Kiejsi hań downij przi każdej chałupie góniły kury, zbiyrały chroboki, dziubały trowe a zorka obilo. Dzisio sie paniczki dziwióm, że jak kupióm wajco z kónzumu to żółtko je biołe. Chcecie mieć czyrwióne żółtka we wajcach, to se kupcie z dziesiynć kur a puśćcie jich na zogrode. Ku tymu ze dwa miechy obilo a kokota. Szopke Wóm zrobi chłop. Tako wajecznica z wajec od kur, kiere se nasbiyrajóm to je cosik takigo o czym ludzióm z miasta sie yny blynśnie. Sranda srandóm, ale dziyń wajca sie wajcu patrzi. Bood wajca sie wszystko zaczyno. A co było piyrsze, kura esi wajco to uż se muszóm filozofowie wyszpekulyrować. Jo se myślym, że jim to rzeknie kokot.
Kapke nieskoro, bo uż je po świyncie rechtora, ale dycki. Spóminóm se jacy óni byli, kiej żech chodzowoł do szkoły. A to na ozajst było kiejsi hań downij, pamiyntajóm to yny ci, kierym je po sztyrycatce. Tóż jak mi było siedym, to mie Mama posłali do szkoły do Małych Kóńczyc. Wziyna nas paniczka, Zofija Cieślarka. Tóż w piyrszej klasie my sie uczyli liter a cyfer. Kupa kredy my wypisali na tabuli a strasznie moc tuszu w piórach po zeszytach, niż my sie nauczyli pisać a rachować. W piyrszej klasie my musieli umieć wszystki litery a cyfry. Gdo nie umioł, kómu rechtorka, mama abo starka nie poradziła tego wyłożyć, to potym starzik wykłodoł, a jak ón nie poradził to uż potym yny foter. Drugo klasa to było czytani, malowani a na rachowaniu no przeca że tabula mnożynio. Wszyscy pamiyntómy, że nas "Cieślarka" uczyła tej tabule cały rok. Pod kóniec drugij klasy my znali mnożyni jako "Ojczy Nasz". We trzecij klasie prziszła prziroda, na polskim my zaczli coroz barży czytać a na matymatyce to uż były nawiasy, coski nowego. We sztwortej klasie nas wziyna Pani Sztefka Twardziczka. Zaczli my sie uczyć przi nij ruskigo a geografiji. Biologije nas uczyła Marysia Berezino. Ta klasa od biologije, to były same szklane akwaria, we kierych cosik pływało. Co to było to na ozajst sóm nie wiym, bo to yny chciało żrać, ale na ścianach były narysowane kości, jakisi schematy s kierych nas Berezino odpytywała a jak my pisali sprawdzian to czytała ksiónżke, ale jednym okiym sie dziwała, co gdo robi. Fizyka? To była paniczka Jola Kijewsko. Óna jak wlazła to uż każdy wiedzioł, że cosik sie bydzie robić, bo była taka energiczno, że nóm poradziła baji o tej energiji wyłożyć wszystko. Od sztwortej klasy nas uczyła matematyki a chemiji Wiesia Wołoszynka. Wszyscy my jóm posłuchali, ale mało gdo jóm rozumioł, abo nie chcioł rozumieć. Dziepro jak wloła jakisi kwas do zasady, to my spokopili, że to dowo sól a wode. Historyji nas uczył dyrechtor Andrzej Czakón. Wszyscy my sie go boli, bo wyglóndoł kapke jak Rumcajs z lasa, ale nauczyć poradził. Na gimnastyce my mieli dwóch rechtorów. Nas, synków uczył Pón Buzek, kiery był chemikiym, tóż my na wuefie fórt gónili za balónym, a jak Buzek mioł zastymstwo na chemiji to nóm prawil jakisi wzory, ale syncy fórt yny myśleli na tyn mecz kiery przegrali ze siódmóm klasóm, tóż syndzia - kalosz.  Dziołuchy miały " Wanatke" kiero jich fórt przeganiała po miedzy ,abo ćwiczyły na sali. Polskigo nas uczyła "Wisia" Palino. Dycki se siadła na ławce przed nami a recytowała wiersze, kiere my potym też sie uczyli na pamiynć. Ale kozała nóm aji czytać ksióżki, kiere my ji musieli potym wyrzóndzać. Malowanio nas uczyła Paniczka Bajgierka, techniki Kuboszek, tóż aji syncy aji dziouchy wiedzieli co w chałupie trzeja sprawić a co posztrachować .Gdo nas uczył śpiywać a muzyki, tóż przeca że Nowoczka. Pani Asia poradziła wszystkich nauczyć śpiywać. Jak zagrała na pianinie a przi tymu se stanyła, to wszyscy gymbe otwiyrali. W podstawowej szkole my sie nauczyli tela, że jak my prziszli do strzednich szkół a do zawodówek to my wiedzieli co a jak, w kierym kościele zwóni. Uczyli my sie z ksiónżek, kiere wóniały papiórym. Na przerwach my gónili po betónach kiere były od klasy do klasy. Gónili my aji po polu. Śmioli my sie, srandy było dycki kupa, wyrzóndzali my pospołu. Byli jednako tacy, kierzi mieli w rynkach gry, to my sie na nich szpatnie dziwali, bo yny sie fórt dziwali na tyn ekran a nie chcieli nóm dać zagrać. Rechtorzi jednako wiedzieli, co z takimi robić - wziyni to diabelstwo a fertik. Tako była ta moja podstawówka. Czegosik żech sie nauczył, a fórt to pamiyntóm. Poradzym aji synkowi pómóc, choć od tej moji nauki uż je trzicet roków. Dziynkujym Wom Rechtorzi, żeście mie czegosik nauczyli. Żech nie poszeł jako osioł do Cieszyna. Noty to ni ma wszystko. Nejważniejsze je to, co mi w głowie zustało. A zustało kupa, eszcze fórt czujym jako wóniały ty ksiónżki...
Mlyko, syr, maślónka...
 
Idym se dzisio po magacynie a dziwóm sie na ty wszystki mlyka, syry a maślónki. Myślym se, esi to zebrać, abo ni. Siyngóm packóm, dziwóm sie na to, co tam napisali a na ozajst jeżech z tego gupi. Bo tela liter E nie widziołech w żywocie, a jak żech se wszymnył, że mlyko w plastiku wydzier-ży dwa miesiónce, to sie pytóm sóm siebie, co by na to rzekła moja Mama, abo baji ciotka Chmiylka. Bo przeca kiejsi ludzie byli nauczyni, że mlyko je łod krowy a nie z magacynu, a wszystko je we szkle a nie w jakimsik plastiku. Bo jak żech był małym synkiym, to mlyko a śmietónke sie robiło w chałupie a yny ci w miastach kupowali to we szklónkach z mlyczarni. Ale niż to tam trefiło, to była fest długo cesta. Bo mlyko sie nie biere z magacynu. Óno sie biere z ludzkij roboty a łod krowy, kiero z człowiekiym żyje. Tóż eszcze baji trzicet roków tymu prziszoł gazda na jor na spynd do dziedziny a kupił se cićke. Zakludził se jóm do chlywa, dowoł ji trowy, siana coby rosła. Jak uż kapke podrosła to jóm zakludził na miedze na lańcuchu a przibił na kuliku kładziwym. Jak wypasła koło, bo ji młodo trowka szmakowała, to jóm przebił na nowy plac. Dycki był kónsek miedzy, coby sie napasła. Jak uż kapke porosła a zaczła gónić z chwostym ku wyrchu, to sie biegała. Każdy gazda wiedzioł, że takóm jałówke trzeja zakludzić ku bykowi. Jak zustała cielno, to dycki tak bywało, że sie cieliła w zimie abo na jor. W każdym chlywie se gazda robił w kóntku lygier ze słómy, bo jakby sie zaczła jałówka cielić, to ón był blisko. Baji jak trzeja było po weterynorza zwónić, to warto lecioł do sómsiada, kiery mioł telefón. Jak sie jałówka ocieliła, to uż była krowóm. Gazda jóm hned wydojił coby sie dać napić cielokowi z ampra siary, bo sie prawiło, że ta siara mo w sobie nejwiyncyj dobrego. A potym sie niechało cićke cyckać, a co nie wycyckoł to sie doiło. Coroz wiyncyj żroł trowy a siana, tóż gażdzino miała coroz wiyncyj mlyka. A co z tym mlykiym? Jak krowe podojiła do ampra, to uż w kuchyni wziyna handre a przecedziła mlyko do garca. Odloła cosi do miynszego garca a zbytek niechała. W miyńszym garcu jak go na kachloku zgrzoła to było na śniodani - jako gdo mo rod, z chlebym, z kakałym abo z gryzym. Wielki garniec gaździno odstawiła do szpajski, coby sie skiszczyło. Na drugi dziyń sie na niego podziwała a zebrała z wyrchu śmietónke, wszystko co zbyło sie kisiło dali. Tóm śmietónke wloła do maśniczki, a starka zaczła robić masło. Za godzine sie zaczło pómału na wyrchniczku robić masło, a za pół godziny uż w maśniczce gichało. Tóż gaźdzno wziyna lawór, masło wycióngła, zaczła go puczyć a płókać wodóm. Z maśniczki zloła wyrobiche - maślónke, kiero ze ziymniokami szmakuje starzikowi jako w nejlepszej restauracyji. A skiyl je syr? Tóż przeca że z z kiszki, kiero sie robi z mlyka jak sie go odstawi do ciepłego baji do szpajski. Podle tego jak je ciepło, a esi je lato abo zima, kiszka sie musi zrobić tako, że jóm gaździno krónżo nożym. Takóm kiszke gaździno postawiła na kachlok, pomiyszała warzechóm a hned sie srobił syr. Zloła go przez hadre do bóncloka a niechała coby stwierdnół. Na cóż takowy syr? Na kołocz, z kakałym a cukrym, abo ze śmietónkóm. A co sie zloło ze syra do bóncloka to była kapołka. Gazda a starzik jóm pił, a nie było nic lepszego jak sie chciało pić w hyc. Toż widzicie wiela roboty kiejsi musieli gazda a gaździno srobić, coby mieć wszystki ty wieca, po kiere siyngocie terazy w magacynie. Pamiyntejcie, wszystko w plastiku to je chemija, co je we szkle, w bóncloku abo w garcu to możecie pić a jeść, bo to mocie z miedzy, ze siana, z tego co sie gazda utropił a gaździno uśmiychła.
Jesiynno depresyj
 
Dycki jak uż minie lato, a jesiyń sie zaczyno,
To jakosik nasrano je ta naszo gaździno,
Gazda, kokot a kocur raczy ji z cesty zlazujóm,
A krowy każde rano o nij szpekulyrujóm.
 
Uż jak stowo to sie z gazdóm, każde rano wadzi,
O byle co, z każdym w chałupie sie gniywać poradzi,
Chłop ji prawi, że ji isto ciynżkij roboty hybio,
A starzik, że wolnego czasu ji naozajst nadbywo.
 
Jak starzika wyrzóndzać, starka w izbie słyszała,
To mu dziepro w kuchyni do ucha naryczała,
Że jak sie mu mier-znie, to mu robote wynóndzie,
Tóż chłop sie raczy, obrócił, do masztale póndzie.
 
Siedli se stareczka przi blasze, piekóm amolety,
Stary pojod, leży, tóż terazy łuskajóm orzechy,
A starzik se myśli że go Pón Bóczek isto uratowoł,
Bo kieby ni orzechy, to by naozajst zwaryjowoł.
 
Ale chłopi tóm jesiyń też czujóm, a chodzóm nasrani,
Jak padze, to snoci nejlepsze na to je polywani,
Jak ku gazdowi starzik, dwa sztamperle prziniesie,
To potym gazdoszek każde humory swoji gaździnki zniesie.
 
Siednie se z nióm w kuchyni, cosi powyrzóndzajóm,
A jak kaj trzeja pomaco, uż sie w legierze kulajóm,
Choć padze, na polu je szpatnie, a w izbie je zima,
Chłop dycki wiy, jako je babskij depresyji prziczyna.
 
Gorszy mo starzik, bo uż tela pić nie poradzi,
Tóż cały rozpolóny, rzić pod pierzine wrazi,
Starka je rada, bo ciepło na plecach poczuje,
A uż je ganc jako w niebie, jak jóm wymasyruje.
 
Liści ze strómów lecóm, deszcz po rynnie klupie,
Tóż starka przi kachloku se siedzóm w chałupie,
Warzóm dobry obiod, bo majóm obiecane,
Legier zagrzoty a pleca, zaś pomasowane...
 
Tómek Sochacki 
Kónsek buchty
 
W każdym kónsku buchty je jakosik historyja. Gdo buchte jod jako dziecio, abo potym za młodu, tym wiy że każdy jeji krajiczek to było wyrzóndzani, spóminani, miłowani a wszystko, co kiejsi ludzi pospołu wiónzało. Ale niż gaździno ciasto na buchte zarobiła, to jóm gazda nasroł. Wajec nie pozbiyroł we stodole, w kachloku nie zahajcowoł, ani drzewa ze szopki do kuchynie nie prziniós. Bo przeca ciasto musi mieć ciepło. A nejlepsze buchty sie piykło dycki na jesiyń, bo na to było wiyncyj czasu a gaździnej sie aspóń nie mier-zło. A nie robiła buchty sama. Stareczka mółke przez rzeszótko suła, cery wajca do miski trzaskały, kocur murczoł na kachloku a starzik przikłodoł pod blache a dziwo sie co sie bydzie robić. Starszo cera wycióngła plech ze szpajski, namazała go fetym, baji masłym ze sztwiertki a posuła brezlami, coby sie ciasto nie chyciło. Ciasto se musiało poruszać, tóż jak kachlok był ciepły, to sie przi niymu postawiło miske a przikryło jóm kónskiym szmaty. Dziołuszki sie dycki nie poradziły doczkać kiej sie ciasto dźwignie, tóż se ze starkóm zaśpiywały jakómsik starucnóm cieszyńskóm pieśniczke. A jak zaśpiywały, to sie ciasto hned dźwigło, pod blachóm uż ogiyń tańcowoł a starzik szoł hledać gazdy, kiery siedzioł na pnioku a strugoł kuliki. Tela wiela razy ón sie ze starkóm powadził, to by ani w hrubej ksiónżce żodyn nie spisoł. Ale se wszymli, że ze siyni uż czuć buchte, tóż ni ma źle. A co ku buchcie? Tóż przeca że warzónka. Eszcze jakisi pół litra tam starzik w piwnicy kansik naszeł. A w kuchyni? Ciasto do plecha gaździno opaternie wloła a zbytek warzechóm wyszkrobała. Plech chyciła fortuchym a wraziła go do trómby, z kierej buchło ciepło, bo starzik wónglo chynył pod blache. Uż sóm szynki czyrwióne, starka garniec z wodóm na myci postawiła na piec a szpatnie sie na starego podziwała, bo miasto cetli sztamper gorzołki se zaś łyknół. Gaździno poszła do szpajski porachować wajca. Nó, gazde pochwoli, bo po sómsieku pochodził a naszeł wszystki gniozda. W chałupie wónio tak, że wszystkim w nosie wierci. Starka odewrzóm dźwiyrka trómby a podziwajóm sie esi buchta je rumiano. Je, tóż jóm wycióngnie na stół, zawrze oczy a powónio. Ja to je to, co se spómino jak był młodo, jak jeja starka ze zawrzitymi oczami wycióngała plech z trómby. Buchta idzie do szpajski, do musi kapke ochłódnónć. Za oknami uż je ćma, starka dzieckóm wyrzóndzo pogodke o Babie Jadze, a starzik z gazdóm wlyźli do kuchyni a siedli se na ławie. Gaździno prziniósła plech z buchtóm, wziyna nóż a zaczła kroć. Wszystki dziecka uż czakajóm, bo to gor dlo nich je zocne, ale aji strarzik sie oblizuje. Tóż gaździno dowo każdymu po kónsku. Nejprzód Starce, bo to je jeja Matka, co jóm wychowała, nauczyła piyc chlebiczek a buchty. Jak ji tyn kónszczek dowała to ji aji podziynkowała, za wszystko, za to że je terazy szykownóm gaździnkóm. Drugi kónsek dała Fotrowi, kiery jóm dycki mioł rod, aji jóm bróni przed Matkóm jak ji chciała wyrzazać. Ale se spómino, że aji Foter jóm chcio paskiym zeprać jak sie galaniła z tym podciepym z dziedziny wedle. Wielkucny kónsek buchty dałą swojimu chłopu. Choć jóm każdy dziyń nasro, to przeca robi a staro sie o familije. Rostomajcie bywało, ale przeca jakosik fórt trzeja żyć. Pół plecha ni ma, tóż terazy kroła gaździno dzieckóm, ażdymu na talyrz. Każdego mo rada, każdego na isto na ludzi wychowie. Plech uż je prózny. Cało familija siedzi w kuchyni przi stole. Gazda ze Starzikiym sie na chwile wytracił ale baby se mrugajóm, bo przeca wiedzóm, że kansik majóm schowanóm flaszke. Buchtóm w chałupie eszcze bydzie wóniać do rana. Wszyscy uż spióm we swojich legierach. Wszyscy dostali po kónsku buchty od serca a wiedzóm, że sie bydóm mieć radzi. Bo to ni ma yny taki kónszczek ciasta. W nim je kupa miłości, kiero wónio obilym wajcami, drożdzami a brezlami. Każdo buchta, kieróm kiejsi gaździno, abo starka wycióngały z trómby, to był znak że familija je pospołu tukej a terazy. A jeji każdy kónszczek to była historyja baji miyndzy Starkóm a Starzikym, że sie zaś pogodzili. Ale gaździno gazdowi nie dała kónska buchy pokiel, nie naszoł wajec w sómsieku. Ale wiyrzcie mi aji bez tych wajec a tego kónska buchty jakosik sie w legierze pospołu dorzóndzili.
Świynto Urszula rozciepuje perły
 
Wczora dwacatego piyrszego paździyrnika, było świyntej Urszule, tóż wszystkim Ulóm, tym kiere znóm a aji tym, kierych nie znóm winszujym zdrowio a wszystkigo nejlepszego. To fórt je, a dycki był fest płatny dziyń dlo tusteloków na Cieszyńskij Ziymi. Hań downij sie prawiło, że świynto Urszula rozciepuje perły, bo na jesiyń rano uż je zima, a na trowie sie świyci rosa, kiero je jako porozciepowane perełki. Prawiły to gor paniczki, kiere skludzały z gróntu lyn a kónopie. A kiejsi sie godnie sioło lnu a kónopiji, tak jako terazy sie sieje baji pszynice, reż abo kukurzice. Skludzani lnu to była ciynżko robota, przi kierej ludzie siedzieli (abo stoli) kupa tydni a aji miesiyncy. Kiejsi hań downij lyn sie sioło jako terazy obili, abo kukurzicym, bo z nitek lnianych sie robiło ćwilich, gradel, celt a wszystki oblyczki. Paniczki co skludzały lyn z pola, rade sie czasym podziwały na trowe, na kierej słónko sie błyszczało w kapkach rosy. Aspóń tela miały radości przi tej swoji pilobie. Rosa sie nejwiyncyj robi dycki na jesiyń a to był prezynt dlo ludzi, coby była uroda na zogrodzie a na gróncie. Ludzie se myśleli, że rosa spaduje z nieba.  A wszystko, co spaduje z nieba, to było cosik świyntego, od Pón Bóczka, bo jak kapki wody były na trowie to gazda wiedzioł, że wszystko bydzie lepszy rosło. Rosa sie traci dycki do połednia, tóż zaś sie prawio, że ty perełki zbiyro słónko a jich pije a przeogrómnie mu to szmakuje, jak jakisi nektar. Skyrs tego żyje. Wierziło sie, że rosa to było cosik z inkszego świata. Szło sie przez nióm dorzóndzić z umrzikami a duchami z tych inkszych światów. Jak sie jóm zebrało o tej a o tej godzinie, to była jako  lykarstwo, ale mógła aji otruć. Chróniła snoci przez czarami, bo to była czysto, świynto woda, kieróm ludzióm spuszczoł Pón Bóczek. Jak gdo kiejsi był nimocny, to sie robiło okłady z rosy a było dobre dlo zdrowio, pochodzić po nij boso a aji sie po nij pokulać hned rano. Ludzie wróżyli podle rosy, jaki bydzie czas. Jak ji nie było, to hned prziszoł deszcz, a jak baji ji było kupa, to potym godnie świyciło słóneczko a było pieknie. Wierziło sie eszcze, że z rozsutych pereł rosy sie rodzóm myntle a inksze małe stworzynia, baji cykady, kiere były szumne a pieknie poradziły grać, tóż ludzie chodzili wyśmioci na gymbach. Ale czymu Urszula miała rozciepować perły? Bo jeji świynto je w drugij połówce paździyrnika, a wtynczas na trowie a na liściach uż je oszeć. Tóż a ta oszeć też wyglóndo jako maluczki perełki. Ludzie kiejsi eszcze prawili, że po świyntej Urszuli nie lza wyść na pole yny w samej koszuli, abo że po świyntej Urszuli, gazda sie kożuchym otuli. A jako sie na jesiyń siykło ostatni trowy, kiere ze ziymie wylazowały? Nó przeca, że z rosóm. Suchóm trowe sie siykło źle.
Jeżeś owocym swojich przodków…
 
Tych co eszcze żyjóm a aji tych, kierzi uż pomrzili. Tych co żyli sto, dwiesta a tysiónc roków przed Tobóm. To skyrs nich jeżeś tukej kany ześ je a tym, kim żeś je. A musisz żyć tak, jako poradzisz nejlepszy. Twoji praojcowie ci dali swojóm miłość, móndrość a siłe do żywobycio, kieróm musisz niyść dali a dać to swojim dzieckóm. Dziwosz sie na swojich starych Tatów, abo na Starzików a czasym żeś je na nich nasrany, bo se myślisz, że cie sekirujóm abo ci cosik prawióm, co ci sie nie podobo. Óni tukej dzisio sóm a jutro jich może nie być. Óni sóm tym, czym bydziesz za pore roków. Óni byli tacy, jako ty, yny że czas fórt gno a ónego nie zastawisz. Pamiyntej, żeś od nich dostoł wszystko za darmo, tóż za darmo to dowej dali. Nie chciyj za to grejcarów, bo to coś dostoł, to sóm wieca kierych nie idzie chycić ani pomacać. Nie idzie ich schować do odmaryje, ani uwarzić z nich żodnego jodła. Wszystko Ci ludzie poradzóm zebrać, ale tego, coś dostoł od swojich Fotrów a óni od swojich praojców Ci nie zebiere żodyn. Terazy je twój czas. Terazy tyś je na wyrchu tej piramidy żywota. Terazy ty, bydziesz dowoł to coś kiejsi dostoł. Od tego jako to zrobisz bydzie zoleżeć, jaki bydóm twoji dziecka, wnuki a aji jejich dziecka. Czasym se myślisz, że ucieczesz od swoji familiji. Kupa ludzi tak robi, ale aji jak pojedziesz na kóniec Świata, to fórt w postrzodku ciebie je cosik, co ci prawi, żeś korzyniami wrós w ziymie, z kierej pochodzosz, że tymi korzyniami żeś je wrażóny w jedyn grónt pospołu ze swojimi przocielami. Mosz moc, ani nie wiysz jako óna je wielkucno. To je moc serca. Dali Ci jóm twoji praojcowie, cobyś nióm uzdrowioł a sprawowoł Świat dokoła. Nie ciepej pierónów, bo yny polisz a bulosz wszystko. Pamiyntej, że twoji dziecka sie na Ciebie dziwajóm a robióm ganc to samo co Ty. Każde słowo, kiere rzóndzisz, każdy krok, każdóm radość a każdóm złość. Tóż pokazuj im, nejlepszóm stróne samego siebie. Miłość to je lykarstwo. Poradzi wylyczyć wszystki nimoce aji ciała aji ducha. Pomyślij se jako sie czujesz, kiej mosz kogosik fest rod. Jak sie wtynczas czuje Twoji ciało a Twój duch. To same jak czujesz kogosik miłość. Miłościóm lyczysz nie yny sóm siebie ale aji tych, co sóm kole Ciebie. To same je z Twojimi praojcami. Jak posyłosz jejich miłość dali, do swojich dziecek, przocieli a inkszych ludzi, to znaczy, że żywot naszych przodków mioł syns. Spómnij se na tych, kierych uż przi Tobie ni ma. Prziwrzij oczy a prziwołej jich w myślach. Wyciónglij ku nim rynce, tak jakżeś kiejsi wycióngoł rónczyczki ku swoji Matce. Jeżeś przeca owocym swojich przodków…
Cofani godzin,
 
Roz za czas, na całej dziedzinie godziny cofajóm,
Kupa kurowodów wszyscy tustelocy skyrs tego majóm,
Bo jak se gaździno zwyknie baji o pióntej stować,
To terazy, coby nie zaspać musi se fest wachować.
 
Wczora zygor jako dycki na piynć nasztelowała,
Ale że sie wajzery cofie, na amym zapómniała,
Tóż po nowymu o sztwortej sie z legiera skulała,
Gymbe w laworze umyła, a wartko pośniodała.
 
Gazda rzić dźwignył, ale mu cosik nie pasowało,
Przeca za oknym je ćmok, a aji godzin je mało,
Wartko sie oblyk, pod blachóm fest zahajcowoł,
Na polu padało, hneda sie do szopki schowoł.
 
Gaździno do chlywa wlazła, kokota obudziła,
Krowa głowym podniósła, fest sie zahruziła,
Bo sie na isto gaździnki, jak ducha wylynkała,
Tóż skyrs tego ji yny pół ampra mlyka dała.
 
Kury potym cały dziyń chodziły jakisi pitóme,
Kaczyce miasto po ziymi, chodziły po strómie,
Tóż gaździnka aż do wieczora se cosi mamrała,
Że do kosza yny pore wajec ze sómsieka wciepała.
 
Gazda też mioł z kóniami wielkucne kurwody,
Owsa źrać nie chciały, ani z ampra pić wody,
Wóz ze drzewym cióngły pómału, zaspane, zamamrane
Za tóm godzine miyni spanio, fest były nasrane.
 
Cały dziyń wszyscy chodzili do zadku jako raki,
Gaździno uwarziła miasto ziymnioków buraki,
A gazda też do wieczora jako szewc nadowoł,
Bo se szpatnie dwa litry gorzołki nasztelowoł.
 
Wieczór gazda godziny do zadku przestawił,
Nacióngnył, a na kastliku przi głowie postawił,
A gaździnka se co inkszego w duchu wymyśliła,
Że lepszego budzika jako kokot, isto nigdzi ni ma.
 
Tómek Sochacki
Dwa diobły
 
Zeszły sie roz w lesie przi fajerze dwa diobły - jedyn młody a drugi stary.
Tyn młody sie pyto starego:
- Ty, posłuchej, jako Ci sie podarziło zakludzić do piekła tak kupa dusz?
Stary czert sie poszkroboł po rogach, wcióngnył dym z fajki a prawi:
- Rzekłech im cosik, skyrs czego sie zaczli boć.
- Tóż dobre, yny tela? A czego sie boli? Wojny? Głodu?
Stary dioboł sie na nego podziwo a prawi: Na ni, poboli sie nimocy!
Na to młody sie zahruził a prawi:
- Tóż to co, nie byli nimocni? Nie umrzili? Nie było dlo nich dochtora?
Stary dioboł pogrzeboł patykiem w ogniu a prawi:
- Ale katać tam, byli nimocni, pomrzili, ale lykarstwo było.
Młody dioboł sie zaś zahruził a prawi:
- Tóż dobre, terazy to uż nic nie rozumiym.
Stary dioboł widzi, że młody sie tropi, tóż sie uśmiychnył a prawi:
- Wiysz, óni uwierzili, że jedyno wiec, kieróm muszóm uratować choćby nie wiym co, to je jejich żywot. Przestali sie mieć ku sobie, głoskać, witać ze sobóm. Nie schodzii sie przi stole w zogrodzie, przestali pospołu śpiywać, a byli fórt daleko od siebie. Zaczli sie boć jedni drugich. Boli sie robić to co kiejsi robili eszcze jako ludzie, bo uż za życio byli jako mortwi. Potym nieskorzi sie jim pokóńczyły grejcary, stracili robotym, ale dyć przeca tak chcieli, bo sie boli o swój żywot, skyrs tego przestali chodzić do roboty
a ni mieli ani na chlyb. Wierzili we wszystko co poczytali w gazetach. Kansik ciepli swojom swobode, nie wylazowali
z chałup, pozawiyrali okna a dwiyrze. Przestali sie pospołu nawszczywiać. Nie chodzowali do kamratów a przocieli.
Cały świat sie zmiynił w takowy wielkucny harest, w kierym żodyn żodnego nie zmuszoł coby tam był zawrzity. Wszystko co czytali brali za prowde. Yny skyrs tego, coby żyć aspóń o jedyn dziyń długszy. Tóż tak żyli, ale umiyrali każdy dziyń. Tóż skyrs tego, tak lahko żech broł jejich dusze do piekła...
- Młody diobeł sie na niego podziwoł a prawi:
- A było jaki lykarstwo na tóm nimoc?
Stary diobeł stanył, podziwoł sie na ziym a prawi:
- Ja, byliby żyli, kieby nie czytali tela gazet...
Cyntralniok
 
Jak yny na polu chłódny wiater na jesiyń fuknył a eszcze ku tymu zaczło padać, to uż gazda wiedzioł, że trzeja zachajcować. Ale bar-ży o tym wiedzioł starzik, bo starka uż go pore dni ku kachloku wyganiała aż słoży ogiyń, ale ón se hrubsze jakle oblykoł a starke w legierze kocym w nocy przikrywoł, bo jak se spómnioł że zaś trzeja chajcować, to żałowoł że nie bywo kansik w Afryce. Nó ale przeca drzewa na zime je cało szopka a wielkucne kónski sóm poukłodane pod stodołóm, tóż żodyn nie bydzie mar-znył. W piwnicy w corku je pore metrów wónglo a jak go chybi to przeca Jozef, co na szachte jeździ go przi nejgorszym prziwiezie. Dycki z tym hajcowanim był krawal pomiyndzy starkóm a starzikiym. Starce było fórt zima, tóż starzik ji prawi, że sie za mało gibie, że yny siedzi w kuchyni a orzechy łusko, sztrykuje a gazety czyto. Poszła by na pole, na szpacyr, do Heli za miedze, dozwiedziała by sie co na dziedzinie nowego. Starka byłą jednako takowo, że pokiel ji starzik nie zahajcowoł, to na złość nigdzi nie szła, fórt go napalowała, tak że chłop musioł naznoszać drzewa do kuchynie, w ocelowym amprze wónglo a babie zahajcować. Jak pod blachóm zaczło strzylać, to uż było dobrze. Każdy gdo szoł kole pieca sie dziwoł, esi w nim łogiyń tańcuje, bo przeca starce je zima. A choć wszyscy sie seblykali a nie bylo w chałupie czym dychać, to aspóń starziczek mioł pokój, bo se móg po polu drepsić a robić swoji wieca. Hań downij było tak, że kachlok grzoł całóm chałupe. Jak sie do niego prziłożyło wieczór, to eszcze szło ciepło z kachli do nocy. Potym w chałupie sie kapke wyziómbiło, ale na jesiyń eszcze mrozów nie było, tóż pół biydy. Byle jakigo chebzio sie ciepło pod blache a ciepło było hned. Jak starka mar-zła to gazda sie śmioł, że na isto starzik sie z nióm mało kulo w legierze. Ale stary gazda na jesiynny chłódek mioł inksze sposoby. W odmaryji na spodku mioł pochowane dycki pore flaszek dobrze nasztelowanej gorzołki. Jak uż babie było ciepło, to sie oblyk, do kapsy jednóm wraził, poodbywoł a szoł do garaży, abo do szopki. Tam se flaszeczkym schowoł pospolu ze sztamperlym a jak go starka posłała po drzewo na hajcowani, to se sztamprle wypił. Nó, przeca każdy mo swoji paliwo, no ni? Hajcowani na jesiyń, to eszcze nie była tako straszno wiec. Ale po jorze a po lecie człowiek dycki był nasrany, że zaś w tym kachloku musi pożdorać. Potym nieskorzi gazda ze starzikym sie dorzóndzili a zrobili cyntralne. Cyntralniok, to uż było cosi. W całej chałupie szykowni instalatorzi porobili rułki a pod oknami powiesili kaloryfery. Piec stoł w piwnicy, tóż starzik musioł po schodach iść przikłodać, ale przeca do cyntralnego chodzowoł aji gazda. Starka wiedziała, że jak w kaloryferach cyko, to gdosi ogiyń słożył, tóż była rada. Ale se ani nie pomyślała, że przi nowym piecu se chłopi siedli a starzik poloł każdymu do sztamperla, bo przeca przi kachloku jak sie zahajcowało, to było ciepło, a terazy wszystko ciepło idzie kansik w rułkach na chałupe. Tóż nowo technologija do chałupy prziszła, ale w starym kachloku sie fórt hajcuje, bo przeca gaździno na czymsik musi obiod uwarzić a kocur sie rod w kuchyni grzeje. Yny starzik mo radość, bo jak go starka wyganio, bo je zima, to sie chłop rod traci, bo w piwnicy se z chłopami może zynsć a poloć sztamperlei, bo żodyn tego nie poradzi spokopić, czymu starce w chałupie je ciepło, a óni w piwnicy sie przi piecu muszóm grzoć gorzołkóm...
Świynto reformacyji. Wanielicy na Cieszyńskij Ziymi.
 
Trzicatego piyrszego paździyrnika w tysiónc piyncet siedymnostym roku, Marcin Luter przibił na dwiyrzach katedry we Wittynberdze swoji dziewiyndziesiónt piynć tez. Tak sie zaczła reformacyj a historyja wanielików a jejich wiary, kiero poszła do świata. Prziszła aji na Cieszyńskóm Ziymie a je z nami fórt. Wanielicy tukej żyjóm pospołu z inkszymi wiarami, bo Ślónsk Cieszyński to je taki plac na ziymi, kany każdy se może wierzić po swojimu a żodyn sie skyrs tego na niego szpatnie nie dziwo. Ale tak dycki nie było, bo kiejsi hań downij sie ludzie poradzili aji pobić a postrzylać, bo jedyn był katolik a drugi wanielik. Reformacyj prziszła na Cieszyńskóm Ziymie we dwacatych rokach szesnostego wieku. Za Wacława Adama kupa ludzi przeszło na wanielickóm wiare, ale jego synek Adam Wacław uż musioł zaś sie wrócić na katolicyzm. Habsburgowie zebrali wanielikóm kościoły, kiere jim doł Wacław Adam a Elżbieta Lukrecja zabróniła inkszej wiary, jako katolicko. Wanielikóm nie było lahko. Ni mieli kaj rzykać, tóż porobili se taki leśne kościoły, kaj sie zbiyrali a odprawiali nabożyństwa. Taki leśny kościół je baji na Równicy. Musieli aji chować Biblije a inksze religijne ksiónżki, bo to też było zakozane. Potym nieskorzi jak sie skóńczyła wojna północno, to szwedzki król Karol dwanosty sie upómnioł o wanielików a dorzóndził sie z cysorzym Jozefym piyrszym, że sie w Polsce postawi kościoy łaski. Jedyn stanył w Cieszynie a stoji po dzisio - to je Kościół Jezusowy, nejwiynkszy na Ziymi Cieszyńskij. Musioł być taki wielkucny, bo wtynczas to był jedyny wanielicki kościół w Ksiynstwie Cieszyńskim. Mógło w nim wroz rzykać aji sześć tysiyncy ludzi. Wanielicy zaczli być rowni katolikóm dziepro w tysiónc osimset sześdziesióntym piyrszym roku. Zaczli wtynczas se organizować swoji zbory a żywot kulturalny. Piyrszy zbór był w Orłowej, potym w Ostrawie, Boguminie, Miyndzyrzeczu a we Skoczowie. Wanielicy nie szli z ruchym narodowym po Wiośnie Ludów, bo paterkowie a pastorzi prawili, że wiara protestancko je nimiecko. Ale baji Paweł Stalmach - wanielik, to był jedyn z wiynkszych polskich narodowców. Wanielicy zrobili kupa dlo kultury a oświaty naszej ziymi. Zaczli po chałupach czytać Biblije a inksze religijne ksiónżki. Wanielicy zakłodali ponikiere dziedziny na Cieszyńskij Ziymi baji Wisłe abo Karpyntnóm, kaj robili ludzie, kierzy robili przi drzewie po lasach. Dzisio na Ślónsku Cieszyńskim, po obu strónach granicy żyjóm wedle siebie katolicy a wanielicy w zgodzie. Kiejsi było rostomajcie, ale terazy sie wszyscy szanujóm. Jak katolicy majóm świynto to wanielicy nie robióm krawalu, a jak świynto majóm wanielicy to zaś inksi nie ramplujóm na polu. A niech tak bydzie dali, bo tustelocy dycki wierzili
każdy po swojimu.
 
Wszystkim wanielikóm życzym, coby fórt trwali przi wierze swojich fotrów. Niech Wóm Pón Bóczek błogosławi.
 
Ważniejsi wanielicy, kierzi żyli na Ziymi Cieszyńskij:
 
Jerzy Trzanowski (1592-1637) pastor, napisoł zbiór pieśniczek Cithara sanctorum.
Jan Muthmann (1685-1747) piyrszy polski pastor, kiery napisoł piyrszóm polskóm ksiónżke na Ślónsku Cieszyńskim.
Johann Adam Steinmetz (1689-1762) nimiecki pastor, pietysta, pedagog
Samuel Ludwik Zasadius lub Sassadius (1695-1755) polski pastor, pietysta
Jerzy Sarganek (1702-1743) wanielicki rechtor, pisołl polski a czeski pisma religijne, pietysta
Jan Traugott Bartelmus (1735-1809) superintendynt Moraw, Ślónska Austryjackigo a Galicyji, człónek konsystorza
Karol Kotschy (1789-1856) pastor, teolog, botanik, znoł pomologijym a badoł zieliny w Beskidach. Propagowoł oświatym i kulturym polskóm.
Jan Śliwka (1823-1874) nauczyciel szkoły ludowej, autor polskich podręczników.
Paweł Stalmach (1824-1891) długi roki był redaktorym piyrszej polskij gazety "Gwiazdki Cieszyński", kiero była wydowano w Cieszynie.
Gottlieb Biermann (1828-1901) rechtor w gimnazjum wanielickim, znoł historyje Ślónska Cieszyńskigo.
Andrzej Cinciała (1825-1898) prawnik, badacz folkloru a publicysta.
Theodor Haase (1834-1909) polityk i pastor wanielicki, morawsko-ślónski superintendynt Kościoła wanielickigo.
Jerzy Badura (1845-1911) pastor a publicysta.
Franciszek Michejda (1848-1929) pastor, redagowoł a wydowoł kupa pism. Założył Towarzystwo Wanielicki Oświaty Ludowej.
Jan Michejda (1853-1927) brat Franciszka, prawnik, poseł, pospołu z inkszymi robił Rade Narodowóm Ślónska Cieszyńskigo Śląska Cieszyńskiego, piyrszy polski burmistrz Cieszyna.
Jan Pindór (1852-1924) pastor, tłumaczył kupa pism religijnych.
Józef Kożdoń (1873-1949) zrobił a regirowoł Ślónskóm Partyjym Ludowóm a pospou z inkszymi zrobił Zwiónzek Ślónzoków na Ślónsku Cieszynskim, w kierym był aji sekretorzym.
Karol Kulisz (1873-1940) pastor, mynczynnik, działoł w ruchu społecznościowym.
Andrzej Buzek (1885-1971) pastor, napisoł kupa publikacyji o historyji kościoła a wanielikach.
Karol Hławiczka (1894-1976) groł na pianinie, pisoł muzyke, uczył historyji muzyki, chopinolog, popularyzowo kulturym religijnóm a działoł w ruchu społecznym.
Władysław Santarius (1915-1989), pastor, przywódca ruchu przebudzeniowego w Czechosłowacji w 2. połowie XX wieku.
Leopold Otto (1819-1882) narodowiec, pastor w parafiji w Cieszynie.
Andrzej Wantuła (1905-1976) biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w PRL, długi roki był proboszczym w parafiji we Wiśle.
Dziady a nie żodne Halloween...
 
Hań downij, jak eszcze na Cieszyńskij Ziymi bywali nasi słowiańscy praojcowie, jak eszcze nie było ani zómku na kopcu w Cieszynie, to dycki na jesiyń w noc pomiydzy październikiym a listopadym spóminali tych co umrzili. Ta noc to było świynto, na kiere sie prawiło Dziady. Ludzie wierzili, że w świynto Dziadów, z duszami umrzików szło sie kóntaktować, bo chodziły wtynczas po świecie. A jesiyń to była ta pora w roku, kiej sie wartko ćmi, dziyń zaczyno być krótki, tóż we ćmoku duszóm sie lepszy drepsi. Dziad dlo naszych słowiańskich praojców to był przodek, kiery ni mioł miana, kierego my ani nie musieli znać. Tóż skyrs tego, Dziady to był tyn czas, kiej dusze przodków szły do chałup, a do familiji z kieróm bywały za życio. Słowianie czcili a spóminali tych, co umrzii aji sześć razy do roka. Dziady sie świyntowało na jor a na jesiyń, umrzików sie spóminało eszcze aji jak dziyń sie rownoł z nocóm, a jak dziyń (Noc Kupały), abo noc była nejdługszo (Szczodre Gody). Z tego sie wziyna tradycyj malowanych wajec a próznego talyrza we Wilije. Nejważniejsze jednako były dziady na jesiyń. Familija sie musiała do nich porzóndnie przirychtować, bo wiedzieli przeca że jich nawszczywi jakosik duszyczka,abo aji duszyczki. Musieli mieć na pozoryndziu jodło a pici, coby dusze poczynstować a coby sie tako dusza nie nasmoliła. Hań downij, eszcze kiejsi, kiejsi nosiło sie jodło a pici na kierchowy a na grobach familija se robiłl gościne. Każdy musioł cosi ciepnónć na ziym a kapke wyloć, bo ludzie wierzili, że dusze kiere wandrujóm po świecie se to weznóm, bo przeca o głodzie nie bydóm drepsić. Dziepro potym sie jodało po chałupach a też trzeja było jodło a pici ciepać a po kapce wylywać na dłaszke. Było tak, że gazda odewrził dwiyrze a pozywoł duszyczki, coby se prziszły cosik zjeść a napić. Jak we świynto Dziadów familija pospołu jadła, to sie nie śmiało robić krawalu jak sie stowało od stoła a nie ukludzało sie resztek jodła ze stołu. Nie wylywało sie aji wody po myciu przez okno, nie hajcowało sie w piecu a nic sie nie szyło. Wszysto skyrs tego, coby dusza mógła po chałupie wandrować, coby sie nie zamatłała w niciach a mógła wylyźć przez kumin. Wierziło sie, że duchy umrzików pómogały famiiji przi robocie. To były taki duchy, co siedziały po chałupach, ale trzeja było o nich dbać. We świynto dziadów ludzie musieli sie dać ogrzoć a umyć duszóm, kiere wandrowały po świecie. Stawiało sie sauny a poliło sie fajery przi cestach. Taki ogiyń mioł pómóc duszy, coby trefiła do chałupy, w kierej kiejsi bywała, a coby aji spadki trefiła do Nawii - słowiańskij krainy umrzików. Jak by było ćma, to duszyczka by mógła zabłóndzić. Ogiyń sie poliło eszcze skyrs tego, coby sie uchrónić przed demónami - duszami tych kierzi sie baji powiesili, bob kiere umrziły po porodzie, abo ludzi, kierzi sie potopili. W te noc, kiero je przed nami, ludzie wierzili, że na świat wylazowały dobre dusze, ale aji złe baji taki wómpiyrze, kiere sie chciały porachować z tymi, co jich potympili. Fajery sie poliło czasym aji przi grobach, bo sie wierziło, że umrzicy sie przi nich ogrzejóm. Dzisio ludzie polóm znicze na grobach - to je tako tradycyj, kiero zustała z hań downych czasów. Do dzisia eszcze baji we wschodnij Polsce sie wynoszo jodło, pici a gorzołke na kierchów. Ale dziady sie prawiło aji na wandroków, kierzi chodzowali po świecie. Ludzie wierzili, że poradzóm sie óni kóntaktować z duszami umrzików, abo sami sóm umrzikami. We świynto Dziadów sie dowało wandrokóm jodło, pici a grejcary. Słowianie mieli aji swoji maski, kiere robili na świynto dziadów. To były karaboszki, kiere sie dłubało we drzewie. Dowało sie jich wszyndzi po kóntach w izbie, w kierej sie odprawiało Dziady. Każdy se bydzie w ty dni spóminoł, tych co umrzili, każdy jako wierzi a jako poradzi. Muszymy pamiyntać, że my urośli w słowiańskij tradycyji, tóż możne lepszy bydzie odprawiać Dziady jako świyntować Halloween, kiere prziszło do nas z Ameryki a to je przeca cudze świynto. Wiyncyj Wóm bydzie zima po plecach, jak se spómnicie na tych, kierzi eszcze niedowno z wami pospołu bywali. Niech ta noc bydzie jasno, magiczno. Zapolcie fajery, coby dusze poradziły trefić do swojich chałup…
Śmierć a pogrzyb
 
Eszcze cosi o śmierci, bo przeca w tych dniach spóminómy swojich umrzików. Śmierć była z człowiekiym dycki, aji na Cieszyńskij Ziymi, żodnego nie niechała tukej żyć a w sóndny dziyń trómbić. Choć byli tacy, kierzi prawili że bydóm żyć aspóń tych sto roków, to człowiek se nie śmi tak ani pomyśleć, bo kiej sie ta nasza nitka żywota stargo to nie zoleży od nas. Kiejsi hań downij ludzie umiyrali w chałupach, abo blisko chałup. Mało gdo jechoł do szpitola, bo starzi ludzie prawili, że se raczy usnóm w tej swoji izbe, we familiji, miyndzy swojimi. Wierziło sie, że śmierć przepowiadały rostomajte zwierzynta. Baji jak gdosi mioł umrzić, to przi chałupie ryczoł kuwik. To je tako mało sowa, kiero jak ryczy to snoci słychać: "kuwik, kuwik!". Kupa ludzi rzóndzi, że jak kuwik zaryczy, to na isto gdosik umrze, bo baji łóńskigo roku jak ryczoł w chałupie wedle to umrziła ich starka. Inkszym zwierzynciym, kiere czuło śmierć je pies. Jak pies wyje, to dycki wyje na śmierć. Ptokiym, kiery czuł śmierć była aji kukuczka. Jak gdosik usłyszoł, że zakukała yny roz to znaczyło, że bydzie żył eszcze rok. O śmierci sie ludzie moc dozwiadowali kiej spali a jak sie jim blynsło. Baji nie było dobrze jak sie kómusik śnił bioły kóń, lebo wróna. Śmierć miała prziść jak sie blynsła bioło pierzina, zómb, kiery wypaduje, czorny dym, babuć, abo szpatno woda. Jak sie kómusik śniło, że umiyro gdosi z jego familiji to znaczyło opacznie, że bydzie żył długo. Ale jak sie śnił gdosi z nejliższej familije, kiery nie poradził skónać, to mógło znaczyć, że umrze hned. Ale o śmierci mogóm nóm cosik rzyc aji taki rostomajte wieca z naszego żywobycio. Baji była jedna baba, kierej foter był nimocny. Była Wilija a dycki jeja familija miała jedyn świycznik na stole. Ale latoś jakosik sie tak stało, że były dwa. Na jednym była mamina świyczka a na drugim od fotra. Ta fotrowo sie poliła wartko a mamina pómalszy. Foter tej baby umrził eszcze przed nowym rokiym. Ludzie wierzili, że jak przichodzi śmierć to ze ściany spadujóm obrozki, abo zdrzadła, że cosik klupie a rampuje na strychu, w piwnicy abo na okno. Jak uż gdosik umiyroł, to wszyscy w chałupie musieli być po cichu. Nie śmiało sie go targać, rzóndzić do niego, ani na niego wołać, coby nie umiyroł. Musiało być cicho, bo inakszy umrzik by nie poradzi przynść do inkszego świata, kiery był tam kansik hanej po drugij strónie. Do pogrzebu umrzika rychtowała nejbliższo familija, gor paniczki. Nejprzód go myły a oblykały. Potym sie umrzika kładło na dłaszke, na kieróm sie dowało kapke słómy. Potym sie go niósło do legiera, pokiel sie go nie wraziło do trówły. Trówłe sie stawiało na postrzodku izby, tak coby umrzik mioł nogi ku dwiyrzóm. Kole trówły sie dowało kwiotki a poliło sie świyczki. Katolicy dowali do trówły różaniec a dokoła umrzika asparagus, kierego zielyń to był symbol żywota, kiery odeszeł. Do chałupy, w kierej gdosi umrził dwa dni a dwie noce chodzowali sómsiedzi a famiija na prózne noce. Jedyn - czytok, abo śpiywok - zaczynoł dycki rzykani a śpiywani, kiere za nim powtarzała reszta. Wierziło sie, że jak gdosik chyci umrzika za serdeczny palec, to tyn sie uż w żywocie niczego nie wylynko. Pogrzeby sie robiło dycki do połednia. Umrzrika sie eszcze całowało a kropio sie go świyncónóm wodóm. Po trówłe szło dycki osiym noszaczy, kierzi jóm zawrzili gwoździami a jak jóm wynoszali to nióm klupali trzi razy o próg. Tak umrzik sie żegnoł z dziedzinóm, familijóm a chałupóm, w kierej sie wiela razy i urodził. Ponikierzi prawili: "Zóstóncie z Pón Bóczkiym". Za trówłóm szli nejprzód żoczki z krziżym, potym chłopi, potym farorz, nejbliższo familija a na samym kóńcu baby. Inakszy było jak umrził swobodny synek abo dziołucha. Pogrzyb był kapke jak wiesieli, bo to miało tym młodym nasporzić to, że nigdy sie uż nie ożynióm a nie wydajóm. Trówła była bioło abo jasno a nióśli jóm młodzi chłopi. Z prawej stróny trówły szło sześć dziołucha a z lewej sześć synków. Byli jako drużki a drużbowie na wiesielu. Na piersiach mieli wóniónczki a drużki miały w rynkach świyczki, tóż sie prawiło, że jak sie szło na takowy pogrzyb, że sie idzie kómusikej świycić. Eszcze w dewatnostym wieku, jak umrził swobodny synek, to jedna dziołucha niósła na zogłowku złómanóm świyczke, abo zielóny wiónuszek, a to miało znaczyć żywot, kiery sie skóńczył za wczas. Po pogrzebie aji eszcze terazy familija umrzika pozywała kamratów a przocieli na stype. Hań downij, każdy dostowoł kónsek chleba. Familija miała pokore od sześciu tydni do roka, zoleżało gdo umrził. Potym było sjimani pokory, abo przipóminka - ludzie wtynczas rzykali w kościele za dusze umrzitego. O śmierci muszymy myśleć cały rok. Óna na ozajst po nas kiejsi przidzie. Dej Boże coby każdy umrził bez ciyrpiynio a pomiyndzy swojóm familijóm. Kiejsi jakisi móndry farorz rzyk, coby my sie śpiychali mieć radzi ludzi, bo wartko sie tracóm...
Pajónk
 
Mały pajónk sie na wyrch strómu, pómału wyszkroboł,
Przed ptokami sie pod złotym liściym ganc cały schowoł,
Bo przeca tukej na polu je coroz bar-ży zima,
A pierzinek dlo pajónków nigdzi na świecie ni ma.
 
Ale pani jesiyń sie o nich hneda postarała,
W chałupie cug zrobiła, okna pozotwiyrała,
Tóż do postrzodka pajónk firangóm wlazuje,
Pod stołym sie chowie, kogosik w izbie czuje.
 
To prziszła gaździno, okna pozawiyrała,
Pod blachóm szperhokiym kapke pożdorała,
Pajónk je rod jak fazol, ciepło od pieca czuje,
Taki żywot do jora na ozajst mu pasuje.
 
Pospołu z pajónkiym do izby mucha wleciała,
Gaździnóm w kuchyni fórt a fórt napalowała,
Góni baba po izbach, na muche z handróm poluje,
Pajónk sie tymu dziwo a pajynczyne rychtuje.
 
Bo uż ganc zgłodnioł, jak gaździno obiod warziła,
Ale sie doczkoł, bo mucha do pajynczyny wparziła,
Hned wszystko co dóma furgo, pajónki wychytały,
Tóż na calućkóm zime do jora cosik podjodały.
 
Pajynczyny sie nie niszczy, pajónka sie nie zabijo,
Wiy o tym starka, starzik, gazda a przeciwno gaździno,
Pajónki szczynści a zdrowi do chałupy dycki wkludzajóm,
Tym, co jim dowajóm pokój sie darzi a grejcary majóm.
 
Jak pajónk po rynce chodzi, to kszefty bydóm dobre,
A jak po oblyczkach drepsi, łobili urośnie nadobne,
Ale jak go zmarasisz, to nimoce a nieszczynści przidzie,
A familija bydzie głód ciyrpieć, a żyć bydzie w biydzie,
 
Drzymie se mały pajónczek w pajynczynowej pierzince,
Widzi go stareczka a do rzykanio skłodo rynce,
Bo wiy, że każdego pajónczka Pón Bóczek do chałupy posyło,
Coby we familiji było szczynści, coby sie wszystkim darziło.
 
Tómek Sochacki
We zdrowych strzewach je zdrowy duch, tóż jydzmy kwaśne.
 
Nie wiym esi wiycie, ale odporność na nimoce mómy we strzewach. Siedzóm tam taki maluczki bakteryje, kiere piyrsze ryczóm do układu immulogicznego: "dowejcie se pozór, mómy tukej cudzego wirusa, abo bakteryje, kiero może narobić fest szkód". Ale naozajst je tak, że strzewa to je tyn nejważniejszy układ immunologiczny. Je w nich nejwiyncyj kómórek, kiere nas brónióm. Tam do strzew idzie wszystko, co jymy, pijymy a aji co dychómy. Tóż skyrs tego sie prawi, że odporność mómy z brzucha. Układ, kiery nas bróni sie schodzi ze wszystkimi wiecami ze świata, w kierym bywómy tam we strzewach. Sóm tam baji taki kómórki dyndrytyczne, kiere majóm strzympeczki, kierymi wrosły we ściany strzew a majóm kóntakt ze wszystkim, co nimi idzie. Strzewa uczóm cały systym, kiery nas bróni o tym, co je dobre a co złe. Profesorzi a dochtorzi tymu prawióm GALT. Tóż dobre, gdosi rzeknie, że przed wirusami a bakteryjami nas chróni skóra. Psinco prowda. Skóra mo 1,7 metra kwadratowego, a strzewa jich majóm 200. Strzewa to je takowe wielkucne rzeszótko, kiere przesiywo jodło do czyrwiónej. Skóra je twardszo a mocniejszo, tóż ni ma lehko wirusowi abo bakteryji sie przez nióm dostać do popstrzodka. Dziepro jak sie człowiek ur-znie, to poradzóm sie dostać do czyrwiónej. A przez płuca a kark? Nó, poradzóm sie dostać, ale też tam jim ni ma lahko, bo baji w płucach nabłónek mo trzi worstwy. Tóż co nóm zbywo? Muszymy żyć we zgodzie z bakteryjami, kiere mómy we strzewach. Mogymy se jóm aji zdziadować, baji jak jymy antybiotyki, abo inksze cetle, kierych nie muszymy połykać, ale nóm w telewizorze prawili, że sóm snoci dobre. Tych dobrych bakteryji we strzewach je pół drugo kila. Sóm przilepióne do ścian strzew a nie puszczajóm żodnych cudzych wirusów ani bakteryji do postrzodka organizmu. Ty cudze mikroby fórt by sie chciały w nas wewiertać, ale ty dobre bakteryje brónióm ścian tych strzew, bo to sóm przeca jejich strzewa. To je ganc podobne do tego, kieby była wojna a wojocy by ze sobóm wojowali. Ci nasi wojocy zwónióm do tych wojoków, kierzi sóm w naszym organizmie a uż cało armia wiy, że trzeja iść prociw podciepóm, kierzi nas atakujóm. Co trzeja jeść, coby we strzewach było wszystko w porzóndku, a coby człowiek by zdrowy? Bakteryje kwasu mlykowego. Kany sóm? W każdym jodle z jarzin, kiere je kwaśne. Kiszóno kapusta, kiszóne ogórki, kiszóne buraki a aji czosnek, kiery je dobrze gryźć do każdego jodła. Kwaśne trzeja jeść, coby ty nasze bakteryje, kiere siedzóm we strzewach były silne. Jo uż pół roku pijym kwaszóne buraki. Jako sie jich robi? Na ganc ajnfachowo. Styknie buraki pokrónżać do wiynkszego słoika, yny ledzy kany trzeja wciepać knobloch a listek laurowy, a nejlepszy to ukłodać worstwami. Zaloć to przewarzónóm wodóm a postawić do kansik do ciepłego. Po tydnu mocie uż taki czyrwióny kwas, w kierym je godnie tych dobrych bakteryji kwasu mlykowego, witamin a wszystkigo co nejlepsze. Pijcie se tego szklónke każde rano przed śniodanim. Pamiyntejcie, gor terazy, kiej rostomajte korónawirusy podciepy chcóm do nas wlyść, że sie trzeja brónić. Pamiyntejcie, zdrowi to sóm zdrowe strzewa, a bakteryje, kiere tam sóm majóm rade kwaśne, tóż jydzcie kiszónóm kapystym a ogórki do każdego obiadu. Zdrowio wszystkim a dzier-żcie sie!
Śmierć we mieście
 
Śmierć prziszła do jednego miasta, a siadła se na kamiyniu przed wrotami. Wyglóndała jak starucno paniczka - miała na sobie stare oblyczki a na szłapach stargane bótki. Opiyrała sie na starej kryce a dziwała sie na ludzi, kierzi wlazowali a wylazowali do postrzodka. Siedziała se tak uż długszy czas, tóż ku ni prziszoł wojok, kiery wahowoł miasta a prawi:
- Gdo żeście sóm, a po cóż żeście tukej prziszli?
- Jeżech śmierć a prziszła żech tukej, coby przez dwa tydnie zabić sto ludzi.
- Wojok sie wylynkoł, kozoł zawrzić wrota do miasta, wlecioł miyndzy ludzi a ryczy:
- Ludzie, dowejcie se pozór, je tukej we mieście śmierć a do dwóch tydni zabije sto ludzi!
- Ludzie sie fest wylynkali, pokupili wszystkigo na forot, pozawiyrali sie w chałupach, a nie chodzili na nawszczywy. Każdy sie boł, że ta śmierć po niego przidzie.
Przez dwa tydnie w całym mieście umrziło tysiónc ludzi.
Jak uż przeszło tych szternost dni, to śmierć se zaś siadła przed wrotami miasta a podeprziła sie na kryce. Uż była narychtowano, coby iść dali. Uwidzioł jóm nasrany wojok a prawi:
- Dyć żeś miała zabić yny sto ludzi a zabiła żeś ich tysiónc!
- Sto żech zabiła jo. To byli fest nimocni ludzie, starki a starziki, kierzi umiyrajóm dycki. A zbytek zabił strach, boś ich wylynkoł. Przez ty dwa tydnie nie myśleli uż o niczym inkszym jako o śmierci. Przestali se pómogać a nawszczywiać. Stali sie jedni dlo drugich jako wilki. Hruza ich zabiła...

Nasza mało ojczyzna

 

Dzisio bydymy świyntować swobode naszej wielkucnej ojczyzny - Polski. Każdy po swojimu, jako gdo poradzi. Jedni powieszóm fane na ścianie chałupy, inksi możne pojadóm po hólicach a bydóm fanami kolybać, coby każdy wiedzioł, że tyn dziyń je inakszy, taki nasz, yny roz do roka. Wycióngnymy aji fane Ślónska Cieszyńskigo, naszej ziymi, kiero je tukej, na kierej żyjymy wszyscy, kierzi my sóm tu stela. Kany eszcze kupa z nas wyrzóndzo po naszymu, a dej Boże coby tak było jak nejdługszy. Kany se każdy wierzi w Pón Bóczka po swojimu a niech tak bydzie. Spóminać se bydymy, każdy po swojimu eszcze aji ty nasze ganc małe ojczyzny, tam skiyl my sóm. Kaj my sie ulóngli, kany nas fórt cióngnie a kaj wandrujymy myślami jak nóm je źle, jak nie wiymy jaki to wszystko dali bydzie, jak chcymy aji uciyc od tego dziwokigo świata. Wtynczas zawiyrómy oczy, a widzymy każdy z nas tóm naszóm małóm ojczyzne. Tóm chałupe, w kierej my sie chowali, w kierej nasza matka nas nauczyła rzykać, w kierej my sie bawulkali a starka wyrzóndzali niestworzóne pogodki, jako to hań downij bywało. Widzymy tóm zogrode, w kierej dycki na jor kwitły starczyne kwiotki we wszystkich barwach a wóniały zieliny, co my jich potym pili jak my byli nimocni. Do tej zogrody my uciekali jak my fotra abo mame nasrali a siedzieli my w nij jak trusioki, coby nas żodyn nie naszeł. Gdosi usłyszy, że cosik klupie - to starzik klepie na pnioku kose, a foter jakómsik maszyne sprawuje w garaży. Od starzika to my sie kupa naposłuchali tych historyji jak eszcze był we wojsku za "Starej Polski", jak jechoł a spod z kónia a jak było "za Niymców". Foter jak se siod pod strómym, urobióny to dycki mioł czas coby nas wziónść ku siebie a jakómsik srande wyrzóndzić. Robił w pilobie, coby my mieli wszystko co my potrzebowali. Matka, to jeji oczy my uwidzieli jak my sie yny zaczli rozglóndać po świecie. To óna nas dowała spać, nauczyła jako mómy ludzi szanować a Pón Bóczka mieć radzi. Dała nóm wszystko to, co kiejsi wziyna od swoji matki a óna od swoji. Z generacyji na generacyj ty dobre wieca szły aż do nas. W każdej izbie, w każdym kóntku, kaj sie człowiek podziwo, to je co spóminać. Kómuskej za tymi zawrzitymi oczami zawónio miedza, na kierej z kamratami gónił za balónym, abo za ostropcami sie chowoł. Na tej miedzy dycki było co robić a szło se jakisik hyzdy pospołu wymyślić. Zawrze gdo oczy a zaszumi mu las, w kierym my stawiali szałasy a bazy a jakisi chałupy z gałynzi a hebzio. W tym lesie my se wymyślali niestworzóne historyje, że baji ty strómy to sóm wojoki a tam hanej w tej jamie siedzi jakisi niedźwiydź. Tam była sranda a strach, ale aji pyrsze kochani, bo jak gdo kogosik mioł rod, to do dzisia na strómach je jego miano. Tam w tej chałupie, na tej miedzy w tym lesie je nasza mało ojczyzna. Tam dzisio w myślach niech każdy poleci, jak se yny zawrze oczy. Tych ludzi, kierzi tam z nami byli uż wiela ni ma, abo jich ni ma wubec. Tóż aspóń se odewrzmy abum ze starymi fotografijami. Spómnóm sie starucne czasy, naszo młodość, piyrsze kochani, wszystki dobre a złe wieca. Ta naszo mało ojczyzna ni ma na mapie, ale je w naszych sercach. Zawrzijcie oczy, spómnijcie se jóm, ale miyjcie radzi aji tóm naszóm wielkucnóm - Polske.

Wyrzóndzej z Pón Bóczkiym na każdo, po cichu we swoji kumorze. Jak szczyrze do niego porzykosz, to Ón ci na isto pómoże 

 

Tako myśl na noc, a niż przidzie dziyń. Nie wiym jako wy, ale jo żech se uż z Póń Bóczkiym wieczór powyrzóndzoł. Tak ganc szczyrze. Rzyk żech mu, żech je yny ajnfachowym człowiekiym a coby mi doł wszystko to, co mi trzeja - chleba na każdo a zdrowio dlo mie a dlo moji familiji. Wyszuszkołech mu moji wszystki grzychy. Esi mi wyboczy nie wiym. Nie klepoł żech żodnych wyuczónych paciyrzi. Tak ganc swojimi słowami żech se z nim powyrzóndzoł. Rzykłech mu co mie mier-zi, że baji móm jakisi kurowody z ludziami. Ale tela tego je, tego ciynżoru żywobycio, żech zawrził oczy a pomyślołech se: "Tóż Pón Bóczku, mój Fotrze weź se mój cały żywot na swoji pleca, bo jo uż tego nie poradzym niyść". Rzykani mo swojóm moc, yny trzeja szczyrze pón Bóczkowi wszystko powyrzóndzać. Nie miyndzy ludziami paradować a skłodać rynce, ale w kumorze, tam kany żodyn nie widzi. A jak gdo nie wierzi, w to o co rzyko, to niech lepszy hned idzie spać. Moja starka prawiła: "rzykej do Pón Bóczka sczyrze na każdo, choćby było nie wiym jako źle a uwidzisz, że w twojim żywobyciu sie bydóm robić cuda". A jaki sóm ty cuda? Zdrowi, szczynści a zgoda. Tóż rzóndził żeś dzisio z Pón Bóczkiym? Jak ni, to z nim przerzóndź, jakbyś rzóndził ze swojim Fotrym, tak ganc ajnfachowo przi stole, baji we swoji kumorze.

Na Świyntego Marcina
 
Dzisio je świyntego Marcina. W katolickij tradycyji sóm trzi wieca, kiere ludzie o nim wiedzóm: że na jego świynto trzeja zjeść wielkucny, słodki rożek, upiyc liwe a że rajtuje na biołym kóniu. Na Cieszyńskij Ziymi hań downij sie w tyn dziyń jodało liwy, choć nie każdy jich mioł, bo trzeja było jich chować od jora, a fest futrować. Nejlepsze były ganc na jesiyń w połówce listopada, tóż gor u siedloków na obiod dycki na Marcina była liwa, a aji u biydniejszych gazdów każdy cosi mało wiela do nij podziuboł. U grofów a bogatych pónów liw na stole w tyn dziyń było godnie, bo dycki w połówce listopada mali gazdowie, kierzi mieli grónty, musieli dać tym grofóm grejcary, obili abo baji liwy, za to że mogóm sioć a gospodarzić. A czymu sie jodało liwy w tyn dziyń?  Bo była tako pogodka, kieróm wyrzóndzali ludzie od nejdowniejszych czasów, że Świynty Marcin dycki chcioł być farorzym a jak go potym nieskorzi zrobili biskupym, to sie schowoł do kumory a żodyn go nie poradził nónść, ale liwy zaczły ryczeć a pokozały tym co jich papiyż posłoł, kany sie Marcin schowoł. Ponikierzi jak jedli liwe to sie dziwali jaki mo kości na piersiach, miynso a skóre a podle tego poradzili rzyc jaki bydzie czas a jako bydzie zima. Jak baji kość na piersi była bioło, to zima bydzie ze śniegiym a jak była czyrwióno, to zima bydzie bar-ży z deszczym. Na Marcina sie dycki piykło powijane rożki, jako aji w całej Polsce. Ta tradycyj je eszcze z czasów naszych słowiańkich praojców, kierzi dycki na jesiyń w listopadzie skłodali swojim bogóm ofiary z wołów. Gdo woła ni mioł, to se móg aspóń napiyc rożków, kiere jednako musiały wyglóndać jako rogi od woła - też takowe poswijane. Woły opatrowoł słowiańki bóg Wales - Wołos. U Słowian listopad to był miesiónc, w kierym sie zabijało godnie zwierzónt, kiere skłodali swojim bogóm. Skyrs tego, na Marcina sie zabijało kupa liw, bo nieskorzi katolicy tóm tradycyj przejyni. A rożki fórt były poswijane, bo wierzili, że sóm jako podkowa, kieróm stracił kóń świyntego. Hań downij sie na świyntego Marcina kupa jadło a kupa piło, aji piwa a gorzołki, bo Marcin je patrónym ożralców a żyroków. Trzeja było se kupa pojeść a godnie napić, ale dycki sie podzielić z tymi chudobnymi, jako to robił świynty. Na świyntego Marcina gazdowie ostatni roz w roku puszczali gowiydź a bydło na miedze a na pole. Wieczór wszystki zwierzynta zganiali spadki do chlywa a cackali go gałónzkóm z brzozy abo ze smreka, na kieróm sie prawiło marcinka. W słowiańskij tradycyji w połówce listopada uż było trzeja skóńczyć roboty na gróncie a w zogródce, bo ziymeczka idzie spać a bydzie spoczywać do jora. Trzeja ji dać pokój, nie kopać nie grabić, bo sie może pogniwać a nie bydzie po zimie rodzić. Tóż to, co terazy ludzie świyntujóm na Marcina mo swoji korzynie w naszej słowiańskij tradycyji. Jedni bydóm rzykać do Marcina, inksi do Welesa a sóm aji tacy, co w tyn dziyń do siebie wcisnóm wiela wlezie - na isto wszyscy świyntujóm. Yny dycki trzeja sie z tymi chudobnymi podzielić, bo tych je na świecie coroz wiyncyj...
Staro chałupinka...
 
Śpiywo sie eszcze na Cieszyńskij Ziymi takowóm pieśniczke: "Staro chałupinka, ku ziymi sie chyli...". To je pieśniczka, kiero sie mi spómino dycki jak jadym cestóm, baji do roboty a widzym starucnóm chałupe, kieróm postawili osimdziesiónt, możne sto a możne aji sto pindziesiónt roków tymu. Óna mo swojóm historyje, bo w każdej izbie, w każdym kóntku jak gdosi posłucho, to słychać śmiych, bek, wyrzóndzani, abo muzyke - bo tam przeca bywały całe familije a pore generacyji. Takich chałupek na Ślónsku Cieszyńskim uż je coroz myni. Bywo tak, że jak se gdosi chce postawić nowóm, modernióm chałupe, to tóm starucnóm zbulo, bo przeca je szpatno a zajmuje plac. Ale przeca kiejsi hań downij ta chałupa - starka też była modernio a szumno. Yny roki, kiere szły, jóm zaczły obszkubować, oklupały ji malte a powybijały okna. Z tymi nowymi chałupami bydzie to samo, a myślym, że eszcze rychlij, bo kiejsi sie stawiało z lepszych materiałów, baji z cegieł. Kiejsi sie stawiało chałupe roki, a terazy stanie do miesiónca - tóż niby technologija idzie do przodku, bo terazy przijedzie firma z maszynami a stawio jóm hned. Ale kiejsi, pómogali wszyscy we familiji, potym jedni drugi szli odrobiać, a możne, że aji z tego było wiesieli, bo baji mulorz mioł szwarnóm cere, kieróm se namówił synek siedloka, kiery stawioł nowóm chałupe. Ale to było kiejsi. Stare drzewiónki stojóm uż yny isto kansik ledzy kany w goraliji, abo po skansynach. Starych murowanych chałup je wiyncyj, tóż tak se myślym, że jak mocie takóm chałupe blisko siebie, to poróbcie ji zdjyncia. Terazy to je ajnfachowe, bo styknie telefón z kapsy wycióngnónc. Nie wiymy, esi ta chałupa bydzie stoć eszcze na rok. Coroz miyni aj u nas stodół, murowanych chlywów a masztali. Też by tymu trzeja było zdjyncia porobić. Bo przeca to je czynśc naszej materialnej kultury. Kultury hyrnych tusteloków. Ni ma to żodyn lańcuszek, kiery tukej puszczóm. Ty zdjyncia se niechejcie dlo siebie, abo jak chcecie możecie pokozać na internecie. Jo dzisio Wóm pokożym pore chałup, kiere mijóm, jak każde rano jadym do roboty do Czech. Ja stojóm ledzy kany taki stare chałupki, kiere majóm aji po sto roków a sóm obrychtowane a wyglóndajóm jak moderni, ale mury z cegły to je jejich dusza. A nejwiyncyj sóm rade, że w nich fórt jakosk familija bywo. Bo dycki sie prawiło, że jak w jakisi chałupie gdosi dwiyrze a okna otwiyro a zawiyro, to óna to jakosi czuje a nie bydzie sie suć. Ale jak zustanie stoć ganc sama, to sie bydzie pómału chylić ku ziymi a z tego wszystkigo sie pómału ganc zesuje. To, co sie kiejsi hań downij procnie stawiało całe roki, dzisio idzie lahko obalić w godzine. Ale to, co sie przez ty całe roki robiło w tej starej chałupie, nie obali żodno maszyna - to zustało w sercach tych, kierzi tam bywali.

Słowiański Kalyndorz obrzyndowy po naszymu. 
Podziwejcie sie, że ponikiere świynta sóm ganc podobne do tych, jaki mómy terazy aji na Cieszyńskij Ziymi. 

 

MARZEC (BRZEZIYŃ)
1 marca: Lasztówka
Rzykało sie do jora. Wołało sie ptoki, coby przileciały spadki a ludzie se wtynczas dycki napytali czas na jor. Dziwali sie jako lotajóm lasztówki a podle tego sie wróżyło czas a nejbliższe dni. Rzykało sie do bogów, coby sie darziło na nowy rok a coby hned prziszło słónko a ciepłe dni.
9 marca: Szczodry Wieczór, Świynto Matki Ziymi (Nowy Rok)
Słowiański Nowy Rok. Odprawiało sie rytuały coby uroda była dobro a coby familija była szczynśliwo. Jak tego dnia było słónko, to lato miało być ciepłe. Jak padoł śniyg to uroda miała być dobro, jak fukoł ciepły wiater to miało być godnie deszczu w lecie a jak był wiater z północy, to lato miało być chłódne.
13-20 marca: Jorni Tydziyń Jarowita
Czas, kiej se pucowało chałupy a odprawiało rostomajte rytuały z wodóm, poliło sie stusy na kopcach a strajchowało sie wajca. Dzisio sie jich sztrajchuje, coby czcić żywot, kiery sie rodzi.
16 marca: Wierzbica (Pasieka Jorni)
Świynto, w kierym sie czciło wierzby, kieróm Słowianie uznowali za piyrszy stróm w całym wszechświecie (Pradrzewie).  W tyn dziyń nas praojcowie targali gałónzki z wierzby a prali sie nimi po ciele, bo wierzili, że to jim do zdrowi. Tymi gałónzkami świynciło sie aji pasieki, coby pszczoły zrobiły kupa miodu.
17-18 marca: Dziyń sie równo z nocóm (Świynto Dadźboga)
Dziołuchy szły, tańcowały a rzykały do boga Dadźboga.
20 marca: Nawski Wielki Dziyń
Umrzicy szli na ziymie ze słowiańskij krainy umrzików, na kieróm sie prawiło  Nawia. Nasi praojcowie sie moczali w rzykach abo sie loli wodóm, coby nie byli nimocni a coby dusze umrzików jich opatrowały.
Wielkidziyń (Piyrszy Dziyń Jora) – piyrszo niedziela po jornim zrównaniu dnia a nocy
Świynto, w kierym sie budziła prziroda a rodził sie żywot – każdego roku fórt dokoła. W tyn dziyń topiło sie Marzanne, kiero była boginióm zimy a śmierci. Dzisio to je Wielkanoc.
Pyndziałek po Wielkimdniu (Wołoczilne)
Hań downy śmiergust. Chłapcy chodzili po chałupach a polywali wodóm dziołuchy a óny ji za to dowały sztrajchowane wajca.
20-26 marca: Dziady Jorni (Świynto Jora)
W tych dniach sie poliło fajery coby ogrzoć ziymie a skokało sie przez ni coby sie opucować. Do rzyki wciepowało sie chlyb, jako ofiare. Świynciło sie zorka a zaczynało sie jich sioć. Wierziło sie, że światło zwycynżo nad ćmokiym. Rzazało sie gałónzki wierzby a wrażowało do źbónków z wodóm, kieróm sie nosiło ze świyntych zdrzódeł. Tóm wode ze źbónków sie potym brało na rostomajte rytuały.
KWIECIYŃ (ŁŻYKWIAT)
11 kwietnia: Utopiec Jorni
Nasi praojcowie skłodali ofiare przodkowie składali ofiarę utopcóm (bóstwóm, kiere bywały we wodach), coby nie topiły chałup, dziedzin a ludzi.
15 kwietnia: Świy Jarowita
Świynto chłopów. Rzykało sie do boga Jarowita. Skłodało sie ofiary, poliło fajery a pyrskało sie jich piwym.
22 kwietnia: Wielko Mokosz
Świynto paniczek. Rzykało sie do bogini urody Mokoszy. Skłodało sie ofiary, śpiywało sie pieśniczki, chodzowało sie a tańcowało.
20-26 kwietnia: Świynto Strómów (Świynto Zielónych Bogów)
Rzykało sie do tych bogów, kiere podle Słowian byli strómami po lasach.
30 kwietnia: Świynto Welesa
Składało sie ofiary Welesowi – wyganiało sie bydło na miedze.
MOJ (ROSIYŃ)
1 moja: Święto Wesny (Jora)
Hań downij to były słowiański majówki. Do ziymie sie wkopywało zielóny strómek, kiere sie ozdobiało maszkami. Strojiło sie aji suknie gałónzkami z bzu. Śpiywało sie pieśniczki (wiośnianki) a młodzi tańcowali kole strómka. Ci, co sie potracili przi tańcowaniu, musieli se dać pusy.
2-11 moja: Tydziyń Rusalny (Rusalia)
Baby szły nad rzyki a potoki a wieszały na strómach, kiere kole nich rosły kónski ćwilicha dlo rusałek. Robiły aji dlo nich wiónki a ciepały na wode.
11 moja: Zielnik
Zbiyrało sie zieliny prociw nimocóm. Jodało sie po lasach a na miedzach. Plótło sie wiónki a ozdobiało chałupy w postrzodku a na polu kwiotkami abo gałónzkami z listkami.
CZERWIEC (CZYRWIYŃ)
15 czerwca: Świyntowit Letni
Rzykało sie do Świyntowita o o dobróm urode na gróntach.
20/21 czerwca: Noc Kupały (Sobótki, Wiónki)
Dzisio to je Noc świyntego Jóna. Piyrszy dziyń lata.
Świynto, w kierym ludzie czcili ogiyń a Dadźboga. Poliło sie fajery, balandrowało nad rzykami. Skokało sie przez fajery, ciepało sie wiónki na wode, hledało sie kwiotka paprotki a wróżyło sie gdo sie wydo abo ożyni. Ludzie wierzili, żę to je nejlepszy czas coby robić dziecka.
30 czerwca: Pożegnani Jarowita
Poliło sie kukłe Jarowita, boga jora, coby uczcić to, że zasioł nowe plóny a miłość.
LIPIEC (LIPIEŃ)
1 lipca: Świynto Dadźboga
Ludzie zaczynali siyc trowe a suszyć siano. Świyntowali kowole, kierych bogiym był Daćbóg.
4/5 lipca: Letni Świynto Miesiónca
Rzykało sie do Chorsa, kiery był jako miesiónczek. Hań downij na miesiónczek sie prawiło miesiónc, tóż ludzie sie dziwali na niego a podle niego mierzili czas w miesióncach.
20-27 lipca: Tydziyń Peruna
Rzykało sie do Peruna, boga pierónów, w lasach pomiyndzy dymbami.
22 lipca: Perunica Letnio
Rzykało sie do Blyskawicy, kiero była takóm boginióm jako Perun.  W tyn dziyń sie ni miało robić na polu, coby sie Blyskawica na kogo nie pogniwała.
SIYRPIEŃ (ZAREW)
6 siyrpnia: Spas Jabkowy
Świynciło sie a jodało jabka, gruszki a innych owoców ze strómów.
16 siyrpnia: Spas Chlebowy
Świynciło sie a jadło chlyb z nowych zorków a dziynkowało sie bogóm za urode.
16 siyrpnia: Świynto Leszego
Rzykało sie do Leszego – boga lasu. Skłodało sie mu w ofiyrze chlyb na miedzach a w zogrodach. Pytało sie ducha leśnego o dobroć, coby nie kludził ludzie po polach a nie plóntoł im cest a chodników.
19 siyrpnia: Letni Strzibóg
Rzykało sie do Strziboga – boga wiatru. W tyn dziyń sie wróżyło podle tego, z kierej stróny fukoł wiater.
WRZESIYŃ
4 września: Perunica Jesiynno
Ostatni świynto pieróna a blyskawicy, kiere idóm spać na zime.
8-9 września: Rodzanice
Rzykało sie do bogów, kiere opatrowały dziecka, kiere sie urodziły. Pytało sie jich o dobry poród a zdrowi dlo całej familiji.
20 września: Jesiynny Strzibóg
Rzykało sie do Strziboga o dobry czas a przepowiadało sie czas na jesiyń podle tego z kierej stróny wieje wiater.
23 września: Świynto Plónów
Piyrszy dziyń jesiyni, Świynto plónów. Dziynkowało sie za zebranóm urode a pytało sie bogów o urode aji na rok.
24 września: Świynto Dómowika i Owinnika
Składało sie ofiary bogóm z misek z mlykiym a owsym, coby opatrowały chałupe , zorka obilo a gowiydź.
26 września: Świyntowit Jesiynny
Świynto urody – rzykało sie w chramie Świyntowita, skłodało sie ofiary, wróżyło sie z obrzyndowego picio o zimie.
27 września: Pasieka
Świynto pszczelorzi.
PAŹDZIYRNIK
1 paździyrnika: Jesiynne Świynto Matki Ziymi
Początek jesienno-zimowych robót. Okres wyprawiania wesel. Modlitwy młodych dziewcząt o szczęśliwe zamążpójście.
25 paździyrnika: Dziady
Dziyń, w kierym sie spóminało sie tych co pomrzili. Wywoływało sie duchy. W tyn dziyńbyła wilija umrzyków, z jednym talyrzym na stole wiyncyj.
31 października: Świynto Mokosz
Baby rzykały do bogini Mokosz a dowały ji ćwilich a przyndziwo. Paniczki pytały Mokosz coby pobłogosławiła roboty, kiere zaczynały nastympnego dnia  - szyły a przyndły.
LISTOPAD (PROSICZ)
8 listopada: Tury
Świynto flintkorzi, zaczynały sie góny. Flintkorze skłodali ofiary a rzykali o to, coby sie jim darziło na gónach.
24 listopada: Świynto Złotej Baby
Wróżyło sie co bydzie kiejsi. A baby, kiere eszcze ni miały dziecek pytały bogów, coby urodziły lahko a bez kurowodów.
30 listopada: Świynto Goduna
Terazy Andrzejki. W tyn dziyń sie wróżyło gdo z kim sie ożyni a za kogo sie wydo.
GRUDZIYŃ
6 grudnia: Spas Zimowy
Dziyń, w kierym prziszła zima. Katolicy zmiynili Spas Zimowy na świyntego Mikołoja, bo baji kiejsi se prawiło: „pytej Mikołoja a ón to rzeknie Spasowi".
21-23 grudnia: Świynto Godowe (Zimowe Stani słóńca)
Wieczerze a świyntowani z familijóm. Świyntowało sie zaćmiyni słóńca, jako nowej energii, kiero sie budzi do żywota.
23 grudnia: Świynto Roda
Świynto boga Roda. Piykło sie buchty, warziło sie piwo a miód.
24 grudnia: Świynto Kolady
Familija sie schodziła przi stoje a jadło sie, cosi podobnego do wilije, na kierej były syte jodła a śpiywało sie starodowne słowiański pieśniczki.
LUTY (LJUTYCZ)
2 lutego: Grómnica
Schodziła sie zima z jorym. Światło zwyciynżo ćmok. Poliło sie świyczke – grómnice, kiero miała odgónić głodne wilki, prziwołać ciepłe dni a chronić chałupe prociw burzóm ni oraz chronić dom przed burzą. Grómnicóm sie robiło rostomajte rytuały, kiere miały chrónić familije a coby sie ji dobrze darziło.
9-15 lutego: Tydziyń Welesa
Świynto Welesa, przewracało sie kożuchy na rymby, coby przywołać ciepłe dnia a pożegnać zime. Odprawiało sie rostomajte ceremóniały magiczne, coby gowiydź była zdrowo.
21 lutego: Jorni Strzibóg
Rzykało sie do boga wiatrów. Podle tego, jaki był czas tego dnia wróżyło sie, jaki bydzie czas na wiosne a na lato.
26 lutego: Nowoleci
Balandrowało sie a żegnało rok, kiery sie kóńczył.

Na muzyce 


Na Cieszyńskij Ziymi dycki tak bywało, 
Że jak było po robocie to sie tańcowało, 
Bo jak se chłop z babóm wiesioło pozwyrtali,
To sie jedyn na drugigo ani nie gniywali. 

 

Bo tańcowani snoci lyczy, rostomajte nimoce, 
Baji jak kogosik rewna krynci całe dnie a noce,
Jak gdosik wartko dochtora z miasta potrzebuje, 
Niech se poskocze a wiyr-zgo, hned sie lepszy poczuje.

 

Hań downij jak sie kómu pozwyrtać kapke chciało,
To sie do dziedziny na muzyki chodzowało, 
Szli tam młodzi chłapcy pospołu z dziołuchami, 
Stare ciotki, ujcowie, gazdowie z gaźdznkami. 

 

Wszyscy se przi stołach na ławach posiodali, 
Jak piwo zaczli loć, to muzykancio zagrali, 
Chłapcy sie na dziołuchy wypyrczóne dziwajóm, 
A óny se raczy suknie a bótki oglóndajóm. 

 

Pod ścianóm se siadły stare ciotki z ujcami, 

Kapke dali, w kóntku starki ze starkami, 
Bydóm yny co trzeci kónsek pómału tańcować, 
Bo przeca trzeja młodych na muzyce wachować. 

 

Syncy po piwie uż kapke wiyncyj opowogi majóm, 
Tóż dziołuchy do tańcowanio jednóm po drugij pytajóm,
Muzykancio cieszynioka naroz tak szumnie zagrali,
Że se stare ciotki z ujcami przi dwiyrzach pozwyrtali. 

 

Starki ze starzikami mieli młodych wachować,
Ale jak tak grajóm to je grzych se nie potańcować, 
Gaździnka z gazdóm każdy kónsek dzisio wywijała,
Tóż ónymu serce  wali, a óna sie sfuczała.

 

Na muzyke prziszli chłapcy z inkszej dziedziny,
Ale jich nasi syncy hneda przegónili, 
Bo byli dociyrni a dziołuchy fórt napalowali, 
Majóm sczynści, że po gymbach eszcze nie dostali. 

 

Hoć je nieskoro, to wszyscy sznelpolke zwyrtajóm,    
Muzykancio to widzóm, eszcze warciejszy grajóm, 
Uż żodnego nic nie boli, nimoce sóm wylyczóne,
Dochtór nic nie zarobi, nie bydzie mioł zapłacóne. 

 

Tómek Sochacki 

O fojcie a sekretorzu


Regirowoł w jednej gminie fojt, Jozef mu było na miano, kiery mioł same kurowody z urzyndnikami, bo fórt broł do urzyndu samych takich, co nie poradzili nic wyrzóndzić, nic napisać ani nigdzi zazwónic. Tóż pojechoł do znómego fojta, kierymu było Karol, do gminy wedle a rzyk mu: 
- "posłuchej, jako to robisz, że u Ciebie w urzyndzie robióm sami chytrzi ludzie, wiym to, bo  jak yny do was zwóniym a potrzebujym cosik wyrzóndzić, to roz, dwa, trzi a uż to je.      
Karol sie uśmiychnył, a prawi:
- Wiysz, jo bierym do urzyndu yny takich, co poradzóm myśleć, hned Ci pokożym. 
Wzión telefón, zwóni do sekretorza Staszka Macury a prawi:
- Posłuchejcie panie sekretorzu, móm do Was taki pytani. 
- Wyrzóndzejcie Panie Fojcie. 
- Wasza matka mo dziecko a wasz foter mo dziecko, ale ni ma to ani wasz brat ani siostra, tóż gdo to je?
- Panie fojcie, tóż przeca to żech je jo. 
- Dziynkujym sekretorzu.
- Terazy widzisz Jozefie jako sie to robi? 
- Wiym a hned jak przijadym to na isto wyprógujym. 
Jozef przijechoł do urzyndu, zwóni do sekretorza a prawi mu:
- Panie sekretorzu, chciołbych sie was  cosi spytać. 
- Wyrzóndzejcie Panie Fojcie...
- Wasza matka mo dziecko a wasz foter mo dziecko, ale ni ma to ani wasz brat ani siostra, tóż gdo to je?
Sekretorz fuczy, mlasko a dycho do telefónu. Za chwile prawi:
- Panie Fojcie dejcie mi kapke czasu, bo terazy Wóm nie poradzym odpowiedzieć. 
- Tóż dobre, ale sie śpiychejcie... 
Borok sekretorz przidzie do chałupy a pyto sie baby:
- Ty, Hanka chcioł żech cie sie o cosi spytać. 
- Tóż warto rzóndź, bo muszym iść odbywać.
- Posłuchej, jako to może być, że twoja matka mo dziecko a twój foter mo dzecko, ale ni ma to ani twój brat ani twoja siostra.
Hanka zawiónzała szatke a prawi:
- Tóż przeca, że to je jo. 
- Sekretorz wydychnył a na drugi dziyń poszoł do fojta a prawi: 
- Panie fojcie uż wiym gdo to je.
- Tóż wyrzóndzejcie. 
- To je moja baba Hanka.
- Fojt sie skrziwił, podziwoł sie szpatnie na sekretorza a prawi:
- Na ni, bo to je Staszek Macura!

Wiedźma
 
Wczora był dziyń Wiedźmy. Z ksiónżek każdy wyczyto, że to je baba, kiero czaruje, ciepie uroki a na Cieszyńskij Ziymi sie prawi do dzisio, że wiedźma to je taki dokuczliwe babsko, kiere dopaluje a dożyro wszystkich dokoła, tak że ji uż majóm dość. Ale kiejsi hań downij, wiedźma to była paniczka, gor starszo, kiero wiedziała jakisi ważne wieca. Bo wiedźma, to je w starucnych słowiańsich jynzykach baba, kiero mo wiedze. A wiedza, to je wszystko to, co óna wiy a poradzi to przekozać nastympnym generacyjóm. Tóż a wiedźmy fórt żyjóm? Naozajst żyjóm a majóm sie dobrze. Baji każdo starka, a staro ciotka, kiero poradzi zieliny nazbiyrać na miedzy a jich potym pod bóntramym suszy je wiedźmóm. Bo óna wiy, jaki suszóne zieliny trzeja zaloć wrzawóm wodóm, coby wylyczyć zimnice, krzipoty abo laksyrke. Każdo zielina, kiero rośnie na miedzy całe lato sie ku słónku dziwo a gymbulke nadstawio, coby jóm zieliniorka stargała a suszyła. Wiedźmóm je każdo starka, kiero wnukóm wyrzóndzo stare historyje a pogodki o diobłach, czarownicach a utopcach. Bo takij wiedzy ni mo żodyn. Stareczka to usłyszała od swoji starki a terazy to wyrzóndzo dzieckóm a óny jóm posłuchajóm z odewrzitymi gymbami. Nejlepszy sie takowe historyje posłuchało przi kachloku, jak pod plechami ogiyń tańcuje a sie blysko po ścianach w kuchyni, to dziecka se myślóm, że to na isto uż ty diobły skónsik wylazujóm. Wiedźma to była kiejsi babicula, kiero chodzia po chałupach, wszyndzi tam kany baba rodziła. Hań downij nie było dochtora ani szpitola na telefón, tóż sie skozało po takóm hebame a óna prziszła. Wszystkich chłopów z izby a z chałupy wygóniła, ba jak baba rodzi to sie nie śmióm na to dziwać. Ta wiedza, kieróm miały kupa dziecek a bob uchróniła przed śmiercióm, nim sie do szpitola dostały. Wiedźmóm je każdo matka, kiero prawi synkowi a dziołusze, co może a co nie śmi robić w tym świecie. Dziywczacka a synczyska sie tymu śmiejóm, ale potym za pore roków, jak uż sóm w tym wielkucnym świecie to se spómnóm, co ta wiedźma - matka prawiła. Kupa chłopów prawi że mo baby - wiedźmy. Tóż majóm recht, bo ty baby majóm wiedze, co sie z chłopym robi jak wypije pół litra a ku tymu eszcze pore piw. Każdo baba, kiero cosik wiy, a tóm wiedze chce dali swoji cerze, synkowi, wnuczce, wnukowi abo jakimusik młodymu przekozać to je wiedźma. Ta wiedza je cynniejszo jako złoto, bo to je wszystko to, co w całym żywobyciu ta paniczka uwidziała, pomacała a usłyszała. Wiedźme je dobrze mieć w we familiji a naozajst każdy jóm mo. Ni ma to żodno baba, kiero bywo w lesie, choć kiejsi hań downij rostomajcie było. Wiedźma to je każdo paniczka młodo a staro kole was, kiero mo wiedze - cosi cynnego wiy. Worce takij wiedźmy czasym posłuchać...

Starucno stodoła 

 

Tam kany sie schodzóm łod siedloków pola, 
Stoji se miyndzy strómami starucno stodoła, 
Sto roków tymu jóm tukej gazdowie postawili, 
Jak z tesorzami z Wiseł wszystko wyrzóndzili. 

 

Nejprzód jednako mulorze pilyrze postawili, 
Całe dnie przi malcie a przi cegłach robili,
Potym górole sie hneda swoji roboty chytali,
Dyle siykiyrkami pieknie a rowno ciosali. 

 

Wiynźbe z hrubych belek na pilyrzach oprzili, 
Na bóntramach płotwie rowno gwoździami chycili, 
Ciynżki wrota na bantach z przodku powiesili, 
A na kóniec deski na ścianach porzóndnie przibili. 

 

Jak uż stodoła stoła, to ji fórt cosik chybiało, 
Coby do postrzodka na siano, na słóme nie padało,
Toż dachówki na sóm wyrch chłopi ukłodali, 
Jedyn drugimu z drabiny se jich podowali.  

 

Wiela fur siana do postrzodka wjechało, 
A jak to siano potym aż do jora wóniało, 
A kiej sie gaździno z gazdóm po sianku kulała, 
To yny ta stodoliczka czuła a widziała. 

 

Kury tam wajca nosiły, dziecka z piyntra skokały, 
Łaski, myszy a szczury w sómsieku dorobiały, 
Ale wachowały stodoły aji pstrokate kocury, 
Poradziły podciepów wysmyczyć z każdej czornej dziury.   

 

Pani jesiyń listki z gałynzi wiatrym otrzepała, 
Coby sie stodoła na dziedzine kapke podziwała,
Na ty kopce, s kierych gazda siano w lecie zwożali, 
Do sómsieka a na piyntro go procnie ukłodali.  

 

Zimny wiater przez deski fuko, pogwizduje, 
Na gumnie z resztkami siana zwyrto a tańcuje, 
Stodoła żodnej sumeryji a deszcza sie nie boji,
Kierysi rok tu miyndzy strómami na isto postoji. 

 

Tómek Sochacki 

 

Synek sie roz spytoł swojigo fotra:
"Jako żeś kiejsi żył, jak nie było takowej technologiji jako terazy:
bez kómputerów
bez internetu
bez telewizorów
bez klimatyzacyji
bez chytrych telefónów
Foter sie na niego podziwoł a prawi:
"Żyli my tak, jako żyje twoja generacyj:
bez Pón Bóczka
bez rzykanio
bez lutowanio jedyn drugigo
bez gańby
bez reszpektu
bez hónoru
bez skrómności
bez czytanio ksiónżek
Wiysz my sie urodzili w inkszych czasach a dziynkujym Pón Bóczkowi, żech mojóm młodość przeżył wtynczas. Bo jak baji ci powiym jaki było nasze żywobyci, to mi isto na ozajst nie uwierzisz:
Baji jak my jeździli na kołach, nigdy my ni mieli na głowach kasku. Na tych kołach my rajzowali po dziedzinie całe dnie.
We szkole miyndzy lekcjami my wyrzóndzali jedni z drugimi.
Po szkole my chodzowali pospołu do chałupy a potym jak sie poobiadwało, to my gónili na polu do wieczora.
Nie siedzieli my pół dnia przed telewizorym.
Grali my z kamratami takimi prowdziwymi a nie z takimi z Internetu.
Jak sie nóm chciało pić to my sie napili wody co jóm mama nacióngli na rympole ze studnie a nie z plastikowej flaszki.
Nie byly my nimocni, choć my pili zode z jednej szklanej flaszki, a rynce my myli yny rano a wieczór.
Nigdy my nie stłóśli, choć my jedli na każdo kupa ziymnioków a chleba.
Choć my ni mieli wiela bawidełek, to my se jich pojczowali jedni drugim.
Miasto tabletów my mieli ksiónżki, kiere wóniały papiórym a przigodami.
Nasi fotrowie nas nauczyli robić a nauczyli nas aji reszpektu do ciynżkij roboty.
Nigdy my ni mieli:
chytrych telefónów
tabletów
czatu
apek
ale my za to mieli prowdziwych kamratów.
Chodzili my jedni do drugich, a dycki my dostali cosik dobrego pojeść.
Spóminómy se nasze młode roki jak sie dziwómy na czorno - biołe fotografije, ale tamtyn czas był kolorowy a jasny.
Dziwómy sie do dzisia do albumów a chowiymy w nich stare fotografije naszych starek a starzików.
Nie wyciepowali my ksiónżek, nie wyciepowali my bawidełek - bo przeca wszystko idzie sprawić a polepić.
Nasz żywot był w chałupie we familiji a nie w internecie na fejsbuku lebo na instagramie.
Nie pokazowali my całymy światu, jako mómy w chałupie a kany my byli na wczasach.
Nie ciepali my swojigo żywobycio do internetu.
Foter długszy czas nic nie prawił, stanył a poszeł, a synek jak to wszystko usłyszoł to yny gymbe odewrził, że taki świat kiejsi hań downij móg być.
Świat ludzi a nie małych pudełek, kiere ludzi uż ganc zbałamónciły...
Woda utlynióno
 
Wszyscy jóm mómy kansik w podstolu, abo w kastliku. Siyngómy po nióm yny wtynczas, jak sie ur-znymy nożym, abo dziubnymy jegłóm. Woda utlynióno. W aptyce jóm idzie kupić za małe pinióndze a wiela nimocy nióm idzie wylyczyć, to mało gdo wiy.
1. Jak kogosik zaczyno boleć w karku,to trzeja naloć sztwierć szklónki przewarzónej letnij wody a dać do tego dwie łyżki wody utlyniónej. Trzeja tym szpluchać kark aż przestanie boleć. Idzie tym aji pucować gymbe każde rano. Jak gdo mo jakóm rane na dziónsłach to też to snoci pómogo.
2. Jak kogo boli ucho, abo czuje że mo w nim jakisi szpónt, to niech se legnie a do ucha puści ze sztyry kapki wody utlyniónej.
Za chwile naozajst poczujecie, że ucho je odetkane.
3. Baji dziecka jak majóm ryme, to nie poradzóm dychać przez nos. Tóż zróbcie takóm miksture: Do pół łyżki soli fizjologicznej dejcie 2-3 kapki wody utlyniónej. Jak dziecio bydzie leżało do mu puśćcie do noska pore kapek tej mikstury. bydzie sie mu lepszy dychać przez nos.
4. Jak mocie na skórze krosty, wysypke, abo świyrbiónczke, to se dejcie kapke wody utlyniónej na wate a przemywejcie tam, kany skóra je zapolóno. Woda utlynióno zabijo bakteryje a aji grziby.
5. Jak mocie grzibice na szłapach to zmiyszejcie pół tej biołej flaszeczki wody utlyniónej z przewarzónóm wodóm - jedyn ku jednymu. Przemywejcie tym szłapy aż uschnóm, potym dziepro oblyczcie fusekle.
6. Baji paniczki jak chcóm mieć kapke jaśniejsze włosy, to niech se zaś zmiyszajóm wode utlyniónóm z ciepłóm przewarzónóm wodóm jedyn ku jednymu. Trzeja to wciyrać we włosy. Rozjaśni to aji ćmawe fleki na skórze.
7. Paniczki mocie rade sie myć we wannie? Nalyjcie se do wody tóm biołóm flaszeczke wody utlyniónej. Wyleziecie jakbyście sie zaś na nowo urodziły.
8. Chcecie se sami zrobić pastym do pucowanio zymbów? Dejcie 2-3 kapki wody utlyniónej do pół łyżki sody oczyszczónej. Ta piana, kiero sie z tego zrobi to je nejlepszo pasta do bielynio zymbów. A jak kartaczek, kierym pucujecie zymby wrazicie do wody utlyniónej, to na isto wszystki bakteryje zdechnóm.
9. Jak pierecie biołe oblyczki, a chcecie coby były bar-ży biołe, to wlyjcie pół biołej flaszeczki wody utlyniónej do pralki, tam kany dycki wlywocie tóm chemije do bielynio. Uwidzicie, biołe bydzie ganc biołe a nie bydzie na lóntach żodnych fleków.
10. Jak pomiyszocie zaś sodym oczyszczónóm z wodóm utlyniónóm to wypucujecie łaziynke. Trzeja tóm piane kiero powstowo dać tam kany je zamazane, poczkać pół godziny a zmyć wodóm. Tóm miksturóm możecie aji pucować haziel.
11. Wiela razy w chałupie, gor jak sie zacznie hajcować widzicie czorne fleki na ścianach od pleśni. Wlyjcie całóm małóm biołóm flaszeczke wody utlyniónej do tego czym strzikocie jak pucujecie okna, a ku tymu tela samo wody. Idzie to postrzikać aji samóm wodóm utlyniónóm, abo sie dowo do tej mikstury miasto wody ocet.
12. Jak sie kómu puściła czyrwióno z nosa, to niech se namoczo kónsek waty we wodzie utlyniónej a wrazi do nosa na pore minut.

Katarzinki


Wszyscy znómy planetowani, kiere dziołuchy se odprawiajóm na Andrzeja, jak chcóm wiedzieć, kiero sie kiej wydo a jakigo bydzie mieć chłopa. A wiycie, że chłopi se też tak planetowali? Hań downij aji na Cieszyńskij Ziymi w nocy z dwacatego sztwortego na dwacatego pióntego listopada swobodni syncy, kierzi eszcze nie byli żónaci odprawiali "Katarzinki". To je taki kapke zapómniany zwyk, kiery sie robiło dycki na świyntej Katarziny. Óna je patrónkóm ajzybanerów, filozofów, alwokatów, a aji swobodnych, szykownych synków, kierzi sie chcóm dozwiedzieć jakóm bydóm mieć babe. Planetowani było a aji fórt je zakozane przez kościół katolicki, bo to je przeca starucny słowiański zwyk, kiery kiejsi hań downij młodzi odprawiali z reszpektym, bo fest wierzili, że to jim pokoże prziszłego chłopa abo babe. Ale potym nieskorzi, to uż były bar-ży taki hyzdy, coby sie pośmioć. Ponikierzi prawióm, że planetowani na świynto Katarziny to je słowiański zwyk, jak eszcze sie rzykało do bogini Mokoszy. Dwacatego pióntego listopada to był dziyń Mokoszy, abo dziyń ludzkij doli. Hań downij sie nie planetowało jedyn dziyń, ale aji tydziyń, a od świyntej Katarziny do świyntego Andrzeja je piynć dni. To było snoci skyrs tego, że tak długo słowiańscy syncy a dziołuchy planetowali z kim sie ożynióm, abo za kogo sie wydajóm. Tóż jako ty Katarzinki sie odprawiało? Na, dziołuchy siedziały w jednej izbie a przyndły na kolewrótach a syncy planetowali.Baji każdy se urzazoł gałónzke z wiśni a wraził do wody. Jak gałónzka zakwitła na Godni Świynta, to znaczyło , że sie synek ożyni eszcze na jor. Stawiało se eszcze na stole baji gorki a chowało sie pod nich rostomajte wieca. Potym syncy dźwigali ty gorki a podle tego, co pod nimi naszli hned wiedzieli, co bydzie w nejbliższym czasie. Baji pierściónek - wiesieli, grejcar - że jich bydzie mioł godnie, zorka obilo - że ziymeczka na rok obrodzi a prózny - że bydzie psinco. Syncy se aji dowali pozór co sie jim bydzie blynść w te noc. Jak to była kura, to sie zyndzie ze swobodnóm dzioluchóm, jak to była czorno kura, to natrefi na wdowe, jak to była kura z kurczokami, to nacapi na wdowym z dzieckami. Jak sie blynsła sowa, to było dobrze a jak czorny abo siny kóń to synek bydzie stary kawaler. Syncy se dowali aji babski majtki, lajbiki abo pióra ptoków pod zogłowki, coby w nocy uwidzieli na spaniu swojóm prziszłóm babe. Słowianie hań downij wierzili, że w listopadzie umrzicy chodzóm po świecie a poradzóm pokozać młodym synkóm, jakóm bydóm mieć babe. A przeca każdy synek chcioł sie ożynić. Tóż ponikierzi tak planetowali, coby sie mu ta baba pokozała aspóń kapke. Bo przeca hań downij jak synek mioł uż tych dwacet roków, to by sie mioł ożynić. A jak mu było baji piynć a dwacet to uż aji Tatowie sie dziwali po dziedzinie kaj jako dziołucha by go możne chciała. Ale jak mioł szczynści to na tym planetowaniu na  świyntóm Katarzine mu starucno bogini Mokosz naozajst pokozała tóm dziołuche, co jóm bydzie mioł. Gorszy było, jak se syncy w tóm noc wypili za kupe gorzołki, to potym rano stowali a chytali sie za głowe, bo jednymu sie zdało że widzi hrubóm a ón mo rod chude, a inkszymu sie zdało, że widzi chudóm a ón by raczy do chałupy wzión takóm babe jak hól. Tóż z tym chłopskim planetowanim rostomajcie bywało, ale pamiyntejcie syncy, że se też poradzicie sie aspóń kapke na swojóm prziszłóm babe na Katarzinkach podziwać. Yny, wiyncyj wiary a miyni gorzołki. 

Piyrszy śniyg


Dzisio pirszy roz tej jesiyni posuło z nieba śniegiym. Ni ma tego moc a hned o taje, ale dycki cosi. Luft sie kapke przepucowoł, toż idzie aspóń czym dychać, ale nie śmi żodyn hajcować harapuciami, bo wtynczas lepszy z chałupy wubec nie wylazować. Ale stało sie cosi, na co bych rzyk że to je cud - dziecka wylazły z chałup na pole. Uwidziały, że cosik biołego leży na zogrodzie a na miedzy, tóż wartko wypoliły do siyni, oblykły sie a uż góniły kole chałupy. Widzicie, co sie musiało stać, coby dziecka odeszły od kómputerów a od tych małych chytrych telefónów. Stykło kapke śniega z nieba. Nie pómógło jak mama z fotrym jich wyganiali do pola, nie pómógło jak na polu było pieknie a mógły na zogródce cały dziyń gónić za balónym. Musiało dziepro napadać kapke śniega, coby jedyn z drugim sie zaczón kapke gibać. Bo przeca to biołe cosi je zocne. Ponikierzi uż aji zapómnieli, że sie na to prawi śniyg. Fotrowie sóm radzi, bo przeca dziecka se podychajóm luftym a kapke sie ruszóm z izby. Widzioł żech, że ludzie powycióngali aji sónki, kiere kansik były zaciepane w szopkach a po garażach. Trzeja jich było opucować, bo ponikiere pore roków leżały a czakały na śniyg. Dziecka gónióm po polu, choć tego śniega je niewiela, to klejajóm z kopca na plastikowych liściach, kiere dowajóm pod rzić. Radości a śmiychu przi tymu je godnie, bo to sóm nejlepsze hyzdy, jaki idzie odprawiać na polu jak je zima. Ponikierzi zaczli aji kulać śnieguloki. Ale coby go zrobić, to trzeja umieć. Na to trzeja specjalnóm instrukcyj, kieróm znajóm fotrowie a starzicy, kierzi śnieguloków w żywocie nakulali każdy ze sto. Każdy śniegulok to je taki panoczek ze śniega, kiery musi mieć na głowie kastrolek, w rynce mietłe, abo aspóń patyk, oczy z wónglo, nos z marekwie a knefle z kamiyni. Ale każdy se go robi po swojimu. Wielkigo nie lza zrobić, bo je mało śniega, nó ale tóż darmo - jako zima, taki śniegulok. Kiejsi nie było chałypy, przi kierej by nie stoł taki śniegulok a było, że stoła ich cało familija. Tóz teraz se przedstowcie, że taki śniyg napadze baji dzisio a bydzie sie dzier-żoł do jora. Dziecka bydóm mieć co robić, a fotrowie bydóm yny sónki mazać, coby warto żynyły z kopca. A jak sie sónki połómióm, to jeździć idzie na byle czym, baji sie nafiluje foliowy miech słómóm, abo sianym a wrazi pod rzić. Tóż sami widzicie, że ty nasze dziecka, coby od tych kómputerów sie jim w głowie nie szkopyrtło, może uratować śniyg. Bo przeca sóm uż latoś tak zasiedziane, że za chwile sie bydóm boć ludzi a nie bydóm poradzić jedne drugich poznować. Terazy trzeja rykać do Pón Bóczka, coby suł tym śniegiym a coby to nie tajało a uwidzicie, że kole chałup sie zrobi ruch. Jak bydzie wiyncyj śniega, to bydóm eszcze inksze hyzdy, bo idzie postawić zómek a prać sie kulkami, a gdo mo traktór, to może dziecka powozić w sónkach po miedzy. A eszcze, jak człowiek sie przyndzie na szpacyr a podziwo sie na strómy jak sóm szumnie prziozdobióne na bioło a cało prziroda, to sie hned w głowie wszystko ukłodo jak sie patrzi po tej jesiyni. Tóż dej Boże, coby był tyn śniyg - możne sie wrócóm stare czasy, jak dziecka w zimie wylazowały z chałup a nie szło jich zegnać spadki. A tak mo być, nie żodne siedzyni przi pudełkach, kiere yny ludzi bałamóncóm. 

Andrejki 

 

Jak sie dziołuchy dozwiedzieć mało wiela chcecie, 
Gdo bydzie galanym, a kany go nóndziecie, 
To dzisio, na Andrzeja rostomajtymi wróżbami, 
Pokoże Wóm to magija starucnymi czarami.

 

Bo dziosio je tako noc, kiero na isto czaruje 
Schowane wieca kiere bydóm, oczóm pokazuje, 
Tóż dziołuchy, do izby wieczór kupóm wlazujcie, 
A o tych waszych galanach, do rana planetujcie. 

 

Nejprzód dziołuszki przez klucz do wody wosk loły,
Ale sie tego wróżynio dycki kapke boły, 
Bo jak na wodzie jakigo szpatoka uwidzały, 
To sie potym cały rok skyrs tego starały.

 

Ale starki jim prawiły, że uroda wartko ginie, 
Choć kupa gryfnych synków chodzi po dziedzinie, 
To lepszy chłop dobry, robotny, ale obyczajny, 
Jako pijok a lyń, byle by yny był szwarny.  

 

Potym bótki ku dwiyrzóm jedyn za drugim ukłodały, 
Kiere sie chciały wydać, fest sie przi tymu sturkały,
Bo kierej bótek piyrszy do pola zaglóndnie, 
Do roka jóm ku ołtorzu do ślubu pocióngnie. 

 

Eszcze placki na dłaszke dziołuszki dowały,  
Potym do izby głodnego psa wpuszczały, 
Kierej placek pies zeżroł, ta sie radowała,
Do wydowanio sie pómału, po kapce rychtowała. 

 

Gałónzke z jabłónki do wody dziołucha wraziła,
Dziwała sie esi do Wilije sie nie opuściła,
Jak zielóne listki sie na nij zazielyniły, 
Naozajst przidzie galan z jakisikej dziedziny. 

 

Na kóniec dziołuchy jabka do kosza szkrobały,
Ze szupów miano galana szpekulyrowały,  
Przed spanim se każdo zjadła harynka słónego, 
Coby se w nocy wyśniła synka szykownego. 

 

W Andrejki dziołuszki wieczór planetujcie, 
Co Wóm z tego wyndzie, tego sie bójcie, 
Bo każdej je synek w niebie napisany, 
Jedyn bydzie podciep a inkszy cacany.  

 

Tómek Sochacki 

Szczynść Boże, Zdarzbóg Hawiyrze!
 
Dzisio przi świyncie Barbory, kapke o hawiyrzach, bo choć terazy uż majóm lepszy wercajg a maszyny jako eszcze baji dwacet, abo pindzesiónt roków tymu, to fórt jak jadóm na szychte, to nie wiedzóm, esi sie wrócóm do chałupy na spadek. Skyrs tego baby hawiyrzi dowajóm jim pusy a rozłónczajóm sie z nimi dycki jak chłop idzie na szachte do roboty, bo nie wiedzóm, esi go eszcze uwidzóm. Podziwo sie eszcze hawiyrz na dziecka, kiere spióm we swojich legierach, też jim do pusy na czoło a idzie na szychte. A robota na dole je takowo, że gdo tam nie był, to tyn ani nie uwierzi, wiela razy hawiyrz uciyk łod śmierci. A przi piwie w aryndzie taki hawiyrz może kamratóm wyrzóndzać a wykłodać rostomajte pogodki a historyje aji całóm noc, co było na szychcie, a óni yny pokiwajóm głowóm, podziwajóm sie na niego, a jutro tego ani nie bydóm pamiyntać. Ale dlo hawiyrza szachta to je jego drugo chałupa. Kupa s nich prawi, że jak sie uż roz sjedzie na dół, to człowiek je jako zaczarowany, że uż tam chce robić do pyndzyje. Bo naozajst jakosik magija tam na dole je. Przeca każdy słyszoł pogodki o świyntej Barborze a o Pusteckim. Wiela razy Barborka ratowała hawiyrzi a Pustecki jim pómogoł jak nie szła robota, abo sie stracili. A eszcze gor, że na dole je ćmok, w kierym pierón wiy, co może siedzieć. Jo se myślym, że każdy hawiyrz mo wiynkszóm wiare w Pón Bóczka, jako inksi, bo uż bar-zo ni mo wyjścio. Nim wlezie do szola a faro dołu, to dźwigo kask a prawi: Szczynść Boże, abo Zdar Bóg, bo uż terazy yny mu to zustało: zawierzić Pón Bóczkowi. Z jednóm partyjóm fórt chodzi na szychty a wiy, że se chłopi muszóm jedni drugim pómogać, bo inakszy robota nie bydzie zrobióno, a sztygar bydzie nasrany. A ni ma to żodno sranda, bo jak sie mo kilometer skał a ziymi nad sobóm, to trzeja se dować fest pozór, bo jak baji tómpnie skała, to żodnymu ni ma do śmiychu. Ale króm strachu musi być aji sranda. Skyrs tego nejwiyncyj wiców znajóm a wyrzóndzajóm hawiyrze, bo każdo srandowno pogodka odganio precz tyn strach, kiery każdy na isto poczuje na dole przi robocie. W aryndach, dycki roz za rok na świyntej Barbórki sie schodzóm hawiyrze, coby se pośpiywać, powyrzóndzać wica, dobrze pojeść a chlastać piwo. Ale idóm tam, szumnie wypyrczyni w hawiyrski ancugi eszcze skyrs inkszej wiecy - coby dzier-żeć tradycyj. Bo wszystko, co sie w takowej aryndzie robi - baji skokani przez skóre, to je eszcze z czasów, kiej pod ziymióm robili gwarkowie. Czasym przi piwe a aji jak baji chłopi kóńczóm szychte, to sie spómino tych hawiyrzi, kierych uż ni ma. Jedni zustali na dole, inkszych wywióźli, ale dycki po nich zustała baba z dzieckami a boleść kansik w sercu. Ale jak zaś jedyn z drugim wyrzóndzóm jakisi fajnacki wic, to hned sie lepszy na sercu zrobił a zaś je wiesioło, bo przeca robota na dole czako, tóż trzeja sjechać do tej jamy, do tego ćmoka, w kierym yny sie blyskajóm światła lampek. Hawiyrze mieli reszpekt dlo swoji roboty, bo dycki była ciynżko a nic ni mieli z miodym. Tak je do dzisia. Ale reszpekt majóm ludzie aji dlo hawiyrzi, bo w pilobe kopióm wóngli - czorne złoto, kiere sie eszcze terazy ciepie do pieca, coby nóm w zimie było ciepło. Gdo mo wóngli to niech se go woży, bo każdy kónsek to je kogosik procno robota. Jak uż taki hawiyrz idzie na pyndzyj, to poradzi wnukóm całe dnie wyrzóndzać o robocie na szachcie. A jak sie zyndóm pospołu dwo hawiyrze to aji do rana - tela było rostomajtych wiecy na tych szychtach. Podziwo sie taki pyndzyjista na szachte a oczy sie mu robióm mokre, bo przeca tam, kiejsi bya jego drugo chałupa a drugo familija - kamraci hawiyrze.
 
Rostomili Hawiyrze dzisio przi waszym świyncie, przi Barbórce, winszujym Wóm, coby sie Wóm darziło, kupa Błogosławiyństw od Pón Bóczka, teja zjazdów, wiela wyjazdów, cobyście wszyscy dorobili do pyndzyje. Niech Was pón Bóczek, Barbórka a Pustecki opatruje.
Szczynść Boże, Zdarzbóg!
Szachta Morcinek
 
W osimdziesióntych rokach w Kaczyckij dolinie,
Kónsek od Olzy, kiero se pómału płynie,
Hawiyrze szachte głymbokóm w ziymi wykopali,
Morcinek jóm potym wszyscy dokoła mianowali.
 
Do szachty autobusy wte a wewte rajzowały,
Hawiyrzi na szychty noczni a ranni dowożały,
W biurach paniczki na stołkach słusznie siedziały,
Wypłaty a premije dlo wszystkich rachowały.
 
Na dole hawiyrze dobre wóngli kopali,
Wózkami a skipym go na wyrch wycióngali,
Każdy tym wónglim se fest rod przikłodoł,
W cyntralnioku, pod blachóm w chałupie hajcowoł.
 
Na Morcinku sie wszystkim ganc dobrze robiło,
Wszystki kurowody, hned sie wyrzóndziło,
Dyrechtorzi swojich hawiyrzi radzi posłuchali,
Jako mógli to jim w robocie dycki pómogali.
 
Przi szachcie był klub, w kierym w balón kopali,
Dobrzi fusbaliści w nim dycki dobrze grali,
Morcinka w Kaczycach fórt dobrze spominajóm,
Bo z jego grecjarów szumnóm dziedzine majóm.
 
Dzisio po szachcie uż mało wiela zustało,
Bo sie roz kómusikej jóm zawrzić ubzdurało,
Ale hawiyrze, kierzi na nij kiejsi robili,
Szumny pómnik wedle cesty ji łóni postawili.
 
Smutno je bez tej szachty w kaczyckij dolinie,
Yny Olza jak kiejsi płynyła tak se dalij płynie,
Ale możne eszcze kiejsi wszystko sie odmiyni,
A zaś sie bydzie fedrować na kaczyckij ziymi.
 
Szczynść Boże, Zdarzbóg!
 
Tómek Sochacki
 
Na wiecznej szychcie na Morcinku zustali:
 
Leszek Dolatowski
Kazimierz Jachyra
Tadeusz Mikulicz
Józef Mokry
Piotr Makowiecki
Jerzy Paluszczak
Czesław Wierzgoń
Mieczysław Morawiec
Alojzy Walica
Tomasz Łuka
Józef Gołąb
Ryszard Lament
Edward Radziwanowski
Andrzej Foltyn
Tadeusz Bronowski
 
Cześć ich pamiynci!
Mikołoj, Spas Zimowy a Weles
 
Dzisio se trzeja dować pozór, bo może prziść świynty Mikołoj. Do ponikierych dziecek uż prziszoł w nocy, przez kumin a do ponikierych dziepro przidzie pospołu z diobłami, kiere bydóm zwónić lańcuchami. Ci, co byli szykowni dostanóm jakisi prezynta, a ci przeciwni szupiny ze ziymnioków. Ale nejprzód, eszcze baji w listopadzie dziecka piszóm do Mikołoja pismo, kiere dowajóm za okno, abo kansik do szpajski a wierzóm, że świynty go nóndzie a prziniesie wszystko, co chciały. Mało gdo wiy, że Mikołoj, to był na isto biskup Mitry, kiery rod wszystkim dokoła pómogoł a dowoł rostomajte wieca. Do dziesióntego wieku, Mikołoja znali yny w Azyji ale potym cysorz Kónstantynopola rzyk, że jak gdo bydzie świyntowoł dziyń Mikołoja, to szatan bydzie fest nasrany. To samo prawiła bizantyjsko ksiynżniczka Teofano, kiero sie wydała za cysorza Ottóna drugigo. Jak jechała do swojigo prziszłego chłopa, to wziyna ze sobóm figurke Mikołoja a potym sie użzaczło świyntować jego dziyń w całych Niymcach. W Polsce a na Cieszyńskij Ziymi świyntego Mikołoja prziwiózła Rycheza - baba Miyszka drugigo Lamberta. Hned potym sie stawiało kościoły, w kierych tyn świynty był patrónym - baji naszo cieszyńsko rotunda. Ale przed Mikołojym kole szóstego grudnia prezynty roznoszoł Spas Zimowy. To był bóg tego wszystkigo, co sie robiło w zimie. Eszcze ledzy kany sie prawi: "popytej Mikołoja a ón to rzeknie Spasowi". Gdo to był Spas, to ganc naozajst żodyn nie wiy, ale szpekulyruje sie, że to je Weles, Pón zaświatów z rogami na głowie. Był to bóg, kiery mioł pod sobóm magije, przisiyngi, wszystkich majstrów, kierzi poradzili cosik zrobić, handlyrzi a bogactwa. Opatruje aji bydło. Był to chłop z brodóm, kiery rozdowoł ludzióm rostomajte dobre wieca a grejcary. Słowianie rzazali okłocki obilo, na kieróm sie prawiło broda Welesa. Jak potym prziszło krześcijaństwo, to sie na to prawiło broda Mikuły - Mikołoja. W ślónskich Beskidach hań downij sie wierziło, że Górole, kierzi tam miyszkali przemiyniali sie we wilkołaki. Było tak skyrs tego, że kólyndnicy obracali kożuchy na rymby a udowali, że sóm wilkami. Tyn zwyk był eszcze z czasów przed krześcijaństwym, kiej kole szóstego grudnia ludzie rzykali do Welesa. Hań downij ludzie na Cieszynskij Ziymi wierzili, że Weles opatruje bydło a potym jak zaczli wierzić we świyntego Mikołoja, to wieszali jego obrozek we chlywie, coby chrónił zwierzynta przed wilkami a złymi mocami. Eszcze na poczóntku dewatnostego wieku na Mikołoja sie nosiło do kościoła okróm grejcarów żywe liwy abo kury. W tyn dziyń sie nie robiło nic kole chałupy. Dycki jedyn chłop sie przeblykoł za Mikołoja a musioł mieć na sobie oblyczki, coby wyglóndoł jako biskup. Mikołoj, jakigo znómy obleczóny jako skrzot, pochodzo z Ameryki. Na Cieszyńskij Ziymi pospołu z Mikołojym chodzowało aji dwanost ludzi rzebleczónych za annioły, diobły, baby, Żydy, Cygóny, Cygónki, śmierć a kuminiorzi. Hań downij kole Jabłónkowa chodzowała pospołu z Mikołojym eszcze aji Mikołojka, kiero była obleczóno w cieszyński oblyczki a miała kosz pełny bómbónów a ciastek. Tela historyji. Jedno je naozajst pewne, że nie zoleży wiela mómy roków, każdy wierzi w Mikołoja. A jak aji gdo prawi, że nie wierzi, to cygani, bo rano chledo po chałupie pochowanych prezyntów. Jak zwónek zazwóni a zaszczyrkajóm lańcuchy, to gdosi idzie. Pospóminejcie se, esi żeście byli szykowni, bo jak ni to dostaniecie miech szupin a próntkiym po rzici.
Cieszyńsko rzecz
 
Jedni majóm jynzyk, inksi godke. a my ludzie tu stela, kierzi my wrośli korzyniami w Cieszyńskóm Ziymie, mómy rzecz. Co to je ta rzecz? Ni ma to cosik, co idzie pomacać, polizać, abo powóniać. Kiejsi hań downij ludzie jóm bar-ży mieli w zocy, terazy je tak, że ponikierych je za nióm gańba, ale ni ma sie za co gańbić, bo rzecz to je cosik takigo, co z nas robi ludzi stela. Każdy gdo rzóndzi po naszymu, tyn rzecz zno, a jakómsik rzecz mo ku drugimu. Baji na dziedzinie zyndóm sie dwie gaździnki a rzóndzóm, wiela kiero naszła wajec w sómsieku, abo jak długo chowały babucia, niż była zabijaczka. a wiela z niego było szpyrki. To je rzecz. Dwo chłapcy sie zyndóm, a wyrzóndzajóm kany pójdóm w sobotym na muzyke - do Wielkich Kóńczyc, lebo do Pruchnej a kiere dziołuchy se namówióm, coby z nimi poszły. Hej, to dziepro je rzecz. A gazda, jak idzie do aryndy, a tam siedzóm inksi gazdowie a zacznie jedyn przez drugigo prawić, jaki sóm latoś kłóska obilo, to też je rzecz. Takich rzeczy, ci co wyrzóndzajóm po naszymu przez cały dziyń majóm przełogrómnie moc. A drzistani to też je rzecz? Tóż przeca, że ja, bo jak dwie starki stanom przi płocie a zacznóm fulać o tej Hance, co je zowitków, to majóm rzecz o tej dziołusze, kieróm galan niechoł a chodzi skyrs niego nie sama. Rzeczy je tela, że czasym dnia nie styknie, coby wszystko a wszystkich obrzóndzić. Ale ty wszystki małe rzeczy, o kierych mówiymy po naszymu - my ludzie tu stela, to sóm taki małe cegły, z kierych je postawióno rzecz cieszyńsko, kieróm rzóndzymy. Wiymy co to je cesta, zicherka, zorko, kiej oblyczka je sztuberno a kiej dziołucha je wypyrczóno. Prawiymy: "Wy Starko", "Wy Ujcu". Jak rachujymy prawiymy piynć a dwacet. Rzykómy do Pón Bóczka a umrzików dowómy do trówły. To sóm taki słowa, kiere znómy yny my - tustelocy, żodyn inkszy. Jak jadymy do Warszawy a zacznymy miyndzy sobóm rzóndzić, to ludzie sie na nas dziwajóm, a nie wiedzóm bar-zo, z jakigo kraju my sóm. Cieszyńsko rzecz, to je nasz kod, kiery poradzymy odewrzić yny my, żodyn inkszy. Sóm uczóni, kierzi by chcieli tóm rzecz jednako jakosik odewrzić, ale czynsto gynsto jóm yny pitfajóm pitfokiym. Coby rzecz spokopić to trzeja wlyźć pomiyndzy nas, posłuchać jako rzóndzymy a potym prugować aspóń podrzistać po naszymu. Dziepro nieskorzi , po rokach baji taki Warszawiok usłyszy, co to je rzecz. Ale my sami se tej rzeczy nie wożymy. Nowo generacyj uż jóm mało używo. Co bydzie jak cieszyńsko rzecz umrze? Zustanóm jacysi tustelocy, kierzi bydóm gadać, ale uż nie bydóm wrośnióni w szumnóm Cieszyńskóm Ziymie. Bo każdo ziymia mo swojóm rzecz. Muszymy se wożyć tóm naszóm, bo na isto je nejszumniejszo na świecie.
Czasym trzeja zastawić żywot, baji przi piecu
 
Terazy idóm nejdługsze noce a nejkrótsze dnie. Słónko jak yny wylezie na niebo, to pore razy sie mu ziaje a hned idzie spać, tóż światła człowiek mo mało. A światła łod słónka potrzebujymy, coby żyć a coby my si dobrze czuli. Terazy jak sie zećmi, to hned rożygómy w izbie lampe, włónczómy telewizor w kiery sie dziwómy do nocy, ale hań downij to było inakszy. Jak sie zećmiło w grudniowóm noc, to se ludzie zapolili petryolke, ale to światło słabe. Stykło, coby sie człowiek podziwoł do szpajski, abo do łodmaryje. Tako petryolka jak sie poliła, to dziecka sie boły, bo na ścianach zaczynały tańcować rostomajte ciynie a podciepy. Lampy na eletryke były, ale fórt sie ludzióm zdało, że to je drogi ich rożygać, a że trzeja tej energije szporować. A przeca mieli recht a byli bar-ży ekologiczni jako my, bo sie świyciło dycki w jednej izbie ,a nejwiyncyj w kuchyni, w kierej dycki siedzieli wszyscy. Hań downij jakby sie człowiek przejechoł po dziedzinie, to sie w każdej chałupie świyciło w jednym oknie - ludzie szporowali światło. W taki grudniowe noce, rostomajte myśli ludzie mieli w głowach. Jak gdosik mioł wszystko w porzóndku, to szoł spać. Ale jak kómusik cosik nie siedziało, to nejlepszy jak se siednył przi piecu, przi kachloku a na chwile sie zastawił. Pożdoroł pod blachóm, wciepoł kónsek drzewa, coby ogiyń nakormić a dziwoł sie jak w kuchyni, abo w izbie zaczyno na ścianach tańcować. Hned sie w głowie wszystko ukłodało. A gdo przi piecu siedzioł? Baji gazda, kiery kupił małego babućka a sie staroł, esi bydzie żroł a sie bydzie dobrze chowoł. Gaździno, kiero miała kurowody z kurami, bo cosik wajec nie chcóm niysć. Starka, bo sie zaś powadziła ze starzikiym, a synek bo sie mu jedna dziołucha podobo, ale nie wiy jako do nij przerzóndzić. Każdy cosi, jedyn wiyncyj drugi miyni. Ale przi piecu sie siodało dycki, jak człowiek chcioł sie zastawić, bo żywot kapke za warto gnoł do przodku - jak go trzeja było kapke wyszlajfować. Kiej w kuchyni było ćma a yny pod blachóm ogiyń hóczoł, to był tyn czas kiej o wszystkim człowiek myśloł. Co zrobił dobrze a co źle. Kómu ubliżył a kómu pómóg. Esi z Pón Bóczkiym je w porzóndku a z nim dzisio powyrzóndzoł. Jak ogiyń z kachloka zaczón tańcować na ścianach, to wszystki złe duchy a myśli poprzeganioł. Bo ogiyń to je siła - jak sie poli, to familiji je ciepło a je na czym warzić jodło. Ale aji dowo człowiekowi taki jakisik lepsze myślyni a nadzieje, że przeca musi być dobrze. Kany tarazy se mogymy tak na chwile zastawić nasze żywobyci? Kachloków a cyntralnioków ni ma, ale sóm ci z kierymi bywómy na każdo - to je tyn ogiyń. Tóż styknie zagasić telewizor, chytre pudełka dać na kastlik, a hned nas ogrzeje tyn ogiyń kierego nóm chybio - wyrzóndzani. Bo na isto mało pospołu mówiymy. Nauczyli my sie pisać a yny palcami gibać po szkle. To co nas ogrzeje terazy w ty grudniowe dnie, wieczory a noce to je wyrzóndzani a to że sie podziwómy jedni na drugich. Wiyrzcie mi, że kieby ludzie hań downij wiedzieli, że przidóm takowne czasy jaki sóm terazy, to by przi piecu ani nie siodali - hned by szli a rzekli swojim przocielóm co jich mier-zi.
Świyntej Łucyje: nowy rok słóneczny, czarownice a Helloween na Cieszyńskij Zymi...
 
Dzisio je świyntej Łucyje. Ponikierzi od dzisia bydóm pisać do Wilije, jaki je czas a podle tego bydóm wiedzieć, jaki bydzie cały prziszły rok. Ale mało gdo wiy, że w tyn dziyń kiejsi han downij tustelocy mieli swój "Helloween". Na Cieszyńskij Ziymi na Łucyje wieczór rożygało sie lampy z oliwóm a stawiało sie jich do okna. To był wieczór, w kierym magija była fest silno. Swodobne dziołuchy a syncy rożygali świyczki a wrażowali jich do postrzodka banii, w kierych rzazali dziury, coby wygóndała jak ludzko głowa. Ty banie sie obwijało papiórym, coby wiater nie zgasił świyczek. Młodzi drepsili po całej dziedzinie śpiywali rostomajte pieśniczki, a potym w aryndzie balandrowali a tańcowali do północy, choć był adwynt. Tóż to było cosik podobnego jak Helloween, ale po cieszyńsku. Nim prziszło krześcijaństwo, to ludzie wierzili, że trzinostego grudnia to był dziyń, kiej sie rodziło słóńce a światło. Ale to nie było ganc trzinostego, bo niż prziszoł kalyndorz gregoriański, to na naszych słowiańskich ziymiach był kalyndorz juliański, kiery był posuniynty o dziesiyńć dni do przodku. Tóż hań downij Łucyje było dwacatego trzecigo grudnia – w zimowe przesilyni słóńca. Kiejsi w całej Europie a aji na Cieszyńskij Ziymi w tyn dziyń ludzie świyntowali, bo witali słóńce a nowy rok słóneczny. To były świynta kiere odprawiali ludzie eszcze tysiónce roków tymu, jak słóńce było bogiym. Hań downij sie wierziło, że na Łucyje zaczynajóm wiyncyj po świecie wandrować a furgać czarownice. Wierziło sie aji, że w tyn dziyń chodzowały blisko ludzi, chałup a prógowały robić na paskude. Ale szło sie przed nimi uchrónić. Baji baby nie wylazowały z chałupy jak uż było ćma. Wachowało sie dziecka, aji ty, kiere leżały w kolybkach, coby jich czarownice nie wykradły. Bo jak sie jim podarziło dziecio drapnóć, to niechały miasto niego podciepa, kiery był szpatny, yny ryczoł a był fest przeciwny. Ludzie wierzili aji, że yny czarownice poradziły sie dziwać na słóńce a nie mrużyć oczy – słóńce jich nie nigdy nie zblindowało.We chlywach, masztalacha a na zogrodach sie dowało poświyncóne zieliny, ożyny a nad głowami krów sie szuszkało po cichu rostomajte zaklyncia. Dyć przeca to czarownice poradziły skućkać mlysko. W dziyń świyntej Łucyji sie ludzie zaczli rychtować do godnich świónt. Jak gdosi sie zaczón rychtować rychlij abo nieskorzi, to we familiji mógła być potym skyrs tego zwada. Ty tradycyje a zwyki były gor silne u góroli. Prawili óni, że od Łucyje na wschodzie przestowo ubywać dnia a yny na zachodzie dziyń sie robi krótszy yny do dwacatego piyrszego grudnia. Skyrs tego na Łucyje to był czas kany wszystko było na granicy, lepszy sie wtynczas czarowało a używało złe moce. Nasi praojcowie trzinostego grudnia planetowali podobnie jako terazy ludzie na Wiliji, bo to ganc dzisio sie zaczynoł nowy rok słóneczny a nowy rok w przirodzie. Ludzie sie dziwali jaki bydzie czas przez dwanost nastympnych dni, podle tego sie planetowało, jaki bydzie czas przez cały prziszły rok. Były aji taki starucne przisłowia, baji: „Świynto Łucy – noc króci”. Trzinostego grudnia nie śmiało sie żodnymu nic pojczować, bo to przinoszało pecha.
Szczyńści
 
Haneczka prziszła na nawszczywe do swoji starki. Cało była dziwoko a fest nasrano skyrs tego, że dzisio miała same kurowody. Baji kamratka nie chciała s nióm iść do nowego magacynu z oblyczkami, Tatowie fórt do nij hóczóm, że sie mo uczyć, że bez szkoły przeca nigdzi do świata nie pójdzie, a przeca fest chce. A eszcze galan do nij dzisio ani nie zazwónił, choć do niego pisała że mu przeje - naozajst uż jóm ni mo rod. Przełogrómnie je nieszczynśliwo, tóż musiała sie starce kapke polutować nad swojim żywobycim. Stareczka sie na nióm podziwała, pogłoskała jóm po gymbie, kiero eszcze była gładko, młodo, nie tako pozgrzibacóno jak ta starczyna. Dziołucha jak sie uśmiychła, to miała gymbulke, jakby słónko stowało zza kopca, a jak sie śmioła to jakby wiesioły wiater na jor kolyboł kwiotki na miedzy. Na starczynej gymbie też słónko świyciło, ale taki na jesiyń, co sztrajchuje liści w lesie na złoto a na strzybno. Ty liści wiszóm na starucnych strómach, kiere pómału żywot uż majóm za sobóm. Jedno słónko, dwa światy, dwa szczynścia. Haneczka sie spytała starki, bo była fest ciekawo, co to je to szczynści, bo przeca óna go jakosik dzisio nie naszła. Starka jóm przicisła ku sobie, pokolybała jako kiesi jak była maluczko a prawi:
- Wiysz, czym człowiek je starszy to to szczynści je kapke inaksze, jak żech była młodo toch była szczynśliwo, jak żech se mógła potańcować z chłapcami na muzyce, jak mi galan rzyk że mie mo rod, jakech baji dostała nowóm oblyczke od matki. Ale potym nieskorzi po rokach to szczynści zaś było inaksze. Byłach rada jak dziecka były szykowne, jak chłop mi przestoł chlastać, jak żeście sie wy wnuki urodziły a jak mi każdego roku urosły szumne marekwie na zogródce.
Haneczka se lygła na zogłowek na starczynym legierze, chyciła jóm za rynke a prawi:
- Tóż a terazy, jak uż mosz swoji roki, to kiej żeś je szczynśliwo?
Starka sie uśmiychnyła, podziwała sie za okno, kany sie kolybała gałynź starej trześni a prawi:
- Wiysz, czym je człowiek starszy, to mo w zocy wieca, kiere za młodu se wubec nie wożył. Kiejsi żech se myślała, że jak żech je zdrowo a poradzym chodzić, to tak musi być. A dzisio to je szczynści. Jeżech szczynściwo, a jeżech rada skyrs małych wiecy. A czym żech je starszo, to jeżech rada miyńszym wiecóm. Baji jak sie rano obudzym, dychóm, nic mi ni ma, to uż żech je szczynśliwo. A jak stanym z legiera, poradzym sie gibać, zrobić kole siebie - tym tuplym żech je rada. Potym jak se pojym, wyndym se na pole, puszczym kury, kokota, kaczyce, liwy, coby se naszkubały trowy a poż-rały obilo - to uż żech je fest rada. To sóm terazy dlo ciebie Haniczko małe wieca, ale jo za nich dziynkujym Pón Bóczkowi. To je taki moji szczynści. A to, że terazy tukej pospołu wyrzóndzómy to je cosik takigo, czego nie idzie zmierzić żodnymi grejcarami, złotym ani oblyczkami. Mieć drugigo człowieka kole siebie, to je szczynści, kierego nie idzie wycynić.
Haneczka słuchała, uśmiychła sie do stareczki, ale starka wiedziała, że dziołuszka tego eszcze nie spokopi, eszcze nie terazy, dziepro kiejsi, jak do nij przijdzie jeja wnuczka a rzeknie ji, że mo kurowody, a że je fest nieszczynśliwo. Wtynczas ji wyłoży, co to je szczynści, ale óna tego na isto nie spokopi, bo sie zaś świat zmiyni, ale dycki bydzie tak, że czym człowiek je starszy to mo w zocy miyńsze wieca.
Staro fotografija
 
Mocie w chałupie stare fotografije? Tóż dyć, że każdy mo, eszcze takowne czorno - biołe, kiere były robióne na starucnych aparatach. A pamiyntocie, jako sie kiejsi robiło zdjynci? To nie było jako terazy, że sie mignie telefónym kiej sie chce, a hned to widzymy. Hań downij fotografija to było cosi, bo sie jóm nie widziało hned, ale po jakimsikej czasie. Baji jak sto roków tymu, nasze prastarki a prastarzicy szli do fotografa z dzieckami, to było wielkucne świynto. Chłopi sie Musieli pooblykać a paniczki wypyrczyć, bo przeca wtynczas fotograf był jak malyrz - to był artysta. Stanyła cało familija a wszyscy musieli być słószni, bo inakszy fotografija sie nie udała. Ale aji gdosi sie uśmiychnył, to zrynczny fotograf poradził cosik dorobić, baji babie lico zrobić bar-ży czyrwióne, abo panoczkowi fusa bar-ży nasztrajchować, coby wyglóndoł słósznie. Takóm fotogafije sie dowało do rómka a wieszało na ścianie w izbie a potym starka a starzik sie dziwali długi roki na familije, kiero bywała w chałupie. Tako starucno fotografija była jak świynty obrozek. Potym nieskorzij prziszły takowe czasy, że sie aparat do robiynio zdjynć szło kupić w magacynie. Tóż tyn co go mioł w rynkach, to był magik, bo poradził bez malowanio hned zastawić każdóm chwile z ludzkigo żywobycio. Na wiesielu, kansik w kuchyni, na polu pod trześnióm a baji przi zabijaczce. Fest se trzeja było dować pozór, bo jak sie zablyskało w lampy abo cosik cykło, to uż sie było na kliszy. Potym sie z nióm szło do fotografa, kiery jóm wywoływoł na papiór, taki kiery sie blyszczoł. Takowe fotografije sie dowało do albumu a sie jich potym oglóndało a pokazowało. Kupa było uciechy, jak sie familija przi tymu zeszła, bo sie szło podziwać jako gdo wyglóndoł pore roków tymu. Takowóm fotografije szło pomacać, wóniały hań downymi czasami, ponikiere uż były zabarwióne, obszkubane od oglóndanio, ale fórt sie z nich śmioły znóme gymby. Potym prziszła nowszo technologija a fotografije były jak posztrajchowane. Aparaty były lepsze, tóż aji tych zdjynć było wiyncyj. Coroz wiyncyj sie fotografiji cykało, ale coroz miyni sie jich potym oglóndało. Terazy uż mómy takowóm technike, że yny styknie palcym klepnónć a hned mómy zdjynci, kiere mogymy posłać na cały świat. Ale czym wiyncyj fotografiji robiymy, tym miyni jich oglóndómy, bo se myślymy, że przeca tak lahko jich zrobić, że jich wrażymy kansik na dysk a fertig. Ni ma to tak. Fotografija yny wtynczas je żywo, kiej sie z nij gdosik na nas dziwo. Ale ni z kómputera, kómórki, abo z tableta ale z papióru, abo ze ściany. To co my chycili aparatym to je jakosik chwila z naszego żywobycio. Tyn gdo na nij je odżyje w naszej głowie dycki, jak sie na niego podziwómy. Odewrzcie starucne albumy, zawóniajóm hań downymi czasami. Pomacejcie stare fotografije, poczujecie tyn czas, kiej były robióne. To był jakisi czas, jakosik chwila naszych przocieli, kierych uż z nami ni ma. Wyrzóndzajóm do was? Dziwajóm sie na was? Wtynczas na isto wóm chcieli możne cosik rzyc. Terazy jak cykómy zdjyncia, to je nasz czas. Gdo nas bydzie oglóndoł? Tego nie wiymy, ale naozajst bydymy sie na niego dziwać a ón na nas.
Przi wyndzoku
 
Hań downij, każdy gdo chowoł babucie, mioł na zogrodzie wyndzok. Cały rok stoł przikryty jakimisik starymi oblyczkami a mantlami, coby go deszcz nie popadoł, ale jak sie kóńczył rok, to prziszeł czas, kiej sie robiło zabijaczki, to był aji czas wyndzoka - bo sie przeca wyndziło. Wyndzoki sie stawiało jako gdo poradził. Baji my mieli przi chałupie takowny ajnfachowy. Jak sie kopało studnie, to zbył jedyn betónowy kryng, kiery starzik z fotrym przekulali do zogródki, wykopali pod nim jame, kieróm poobkłodali cegłami a przikryli jóm ocelowym plechym a na to ziymie. Na wyrch wyndzka ciepli stary, hruby mantel starzika, kiery mioł eszcze jak robił jako ajzybaner. Pore godzin a wyndzok stoł. Gdo mioł wiyncyj czasu, to se go móg zbić z desek, abo wymurować z cegieł, kiere zbyły eszcze z czasów jak sie baji stawiało chałupe. Jak sie szło kole takigo wyndzoka, czy to był jor, lato czy jesiyń, to dycki wóniało tym wyndzónym a hned se każdy spóminoł na wyndzyni a było mu uż teschno do zimy, do zabijaczki. Jako dziecka my sie dziwali do wyndzoka a wierzili my, że tam bywajóm diobły, bo tam było ćma. Bo przeca jak sie nie chciało we wyndzoku hajcować, to starzik prawili, że tam naozajst diobeł siedzi. Dycki jak sie uż babucia zabiło to sie rychtowało miynso, kity, boczek a szpyrki do wyndzynio. Trzeja było aji zegnać drzewo, kierym sie we wyndzoku hajcowało. Nejlepsze było z olszy, buku, jabłónki, śliwki, gruszki a inkszych strómóm, kiere dowały owoce. Wyndzok sie rozpolało wczas rano, jak eszcze było ćma, coby sie porzóndnie rozgrzoł. Hań downij wyndzili gor starzicy, bo mieli kupa czasu, tóż eszcze dziyń przedtym rychtowali hoki, drzewo a dziwali sie do szpajski esi miynso je porzóndnie zabejcowane. Starzik wiedzioł, że jak wyndzok rozhajcuje a dym pójdzie po zogrodzie a po miedzy do jego kamrata Jozefa, to hned przidrepsi, tóż mioł schowane pół litra. Po sztamperlu se szło dać jak uż miynso wisiało na hokach. Wyndzok to była tako magiczno wiec, przi kierej sie zchodzili gor chłopi. O czym wyrzóndzali? Na dycki o czymsikej, ale nejwiyncyj o zabijaczce, esi kormik latoś był szumny a jaki sie jim podarziło latoś na spyndzie kupić małe babućki. Dym z wyndzoka wónioł tak szumnie a tak fest, że oblyczki, w kierych starzik wyndził było czuć cały rok jak jich powiesił w siyni na rechli. Wyndzyni to był jedyn z tych dni w roku, kiej starzik był nejważniejszy w całej chałupie. Ón wachowoł coby ogiyń nie zgos, kolyboł miynso na hokach, dziwoł sie jakóm majóm skóre a barwe. Ku wieczoru, jak uż było ganc ćma, to yny pod wyndzokiym było czyrwióno a z miynsa okapowała umasta, to starka przinióśli chłopóm kónsek chleba a nóż. Prziszoł czas, coby sprógować esi to, co caluśki dziyń dym lizoł, uż było dobre. Starzik każdymu ur-znył po kónszczku boczku, abo kity, ku tymu kónsek chleba a sztamperle gorzołki. Jak sie chłopóm kidało po brodzie, to starziczek wiedzieli, że miynso idzie dować do szpajski abo pod bóntram. Tam to bydzie wisieć na hokach długi czas a wóniać tym wyndzónym bydzie aż do nastympnej zabijaczki. Wyndzok bydzie eszcze dymił calóm noc a rano starzik go przikryjóm starucnym mantlym. Każdy gdo bydzie szoł kole wyndzoka hned se spómni, że we szpajsce stareczka majóm nejlepsze wieca, kiere jak sie jy, to sie yny ludzióm kidze po brodzie.

Paniczka zima


Zima uż w listopadzie do okiyn zaglóndała, 
Tóż gaździno w kachloku, tym tuplym chajcowała, 
Na miedze a na zogródke też sie wtynczas dziwała, 
Dycki rano trowe a kwiotki mrozym sztrajchowała. 
 

Eszcze sie po lesie przed jesiynióm chowała,
Wieczór zimnym luftym do gymby fukała, 
Ledzy kany śniegiym w nocy dziedziny posuła, 
Hned z kóminów dym z polónego drzewa poczuła.
 

Wiedziała, że to eszcze ni ma, ganc tyn jeji czas, 
Że musi kapke doczkać, że prziszła za wczas, 
Bo gaździno pucuje w całej chałupie dłaszki, 
Rychtuje sie z gazdóm do wielkij zabijaczki. 
 

Tóż se czympła pod strómym a sie tymu dziwała, 
Ciyrpliwie na starucnym pnioku pod lasym siedzała, 
Kiej pani jesiyń ostatni listek z dymba sprzepała, 
To zima uż na calutkim bożym świecie królowała.
 

Terazy uż mrozym wszyndzi po dziedzinie fukała, 
Myszy a chroboki do chałupy do ziymi przeganiała, 
Jak yny rynke dźwigła wszyndzi fest sniegym suła, 
Bioło je uż chałupa, chlyw, stodoła, rajczula. 
 

Starzik na paniczke zime dycki nadowali, 
Ale śniyg przi chałupie warto odkidowali, 
Potym jak sie przi kachloku yny kapke zagrzoli, 
To mu starka warzónki do sztamperla pololi. 
 

Dziecka zaś majóm ucieche, jak śniyg uwidziały, 
Wartko sie oblykły, hneda pośniodały, 
Z chałupy jak z flinty do pola poleciały,
A w biołej pierzince sie całe wykulały. 
 

Pod tóm biołóm pierzinkóm ziymeczka se drzymie, 
Tak se spi a spoczywo uż łod kóńca jesiynie, 
Zima jóm fórt jak dobro cera opatruje, 
Kany je śniega mało, to go hneda dosuje. 
 

Siedzóm ludzie po chałupach a fest przikłodajóm, 
Ciepły jor a lato fórt se spóminajóm, 
Na paniczke zime ni majóm co nadować, 
Dyć przeca eszcze kapke a bydóm kolyndować. 
 

Tómek Sochacki

Niż prziszoł strómek, była podłaźniczka
 
Dzisio mało gdo se poradzi wystawić, coby na Godni Świynta nie było dóma przistrojónego strómka, kiery stoji w kóntku izby. Strómek uż downo wyloz z chałup a stawio se go we wielkucnych magacynach, becyrkach, urzyndach a na hólicach. Strómek prziszoł na Cieszyńskóm Ziymie od niemieckich wanielików. Dziepro we dwacatym wieku sie zaczło strómki stawiać do polskich chałup. Hań downij, niż prziszoł strómek, stawiało sie do kóntka izby diduchy. Diduch to był okłocek ze słómy obilo, reżu, abo owsa. Diduch, to było cosik podobnego do strómka a robiło sie go dycki ze słómy, kieróm gazda wymłócił na poczóntku źniw. Stawiało sie go dycki kłóskami dołu do dłaszki w izbie, kany sie wilijowało. Wierziło sie, że diduch dowoł urode na gróncie a ludzióm zdrowi. Przeganioł aji złe moce. Ale eszcze hań downij sie wierziło, że diduch to je umrzik, bo kiejsi znaczył to samo, co dziod – przodek, tóż sie go stawiało kole stoła, coby umrzicy mógli pospołu jeść z familijóm. Diducha sie dzier-żało w chałupie aż do Szczodrych Godów, kiere mógły być przez dwanost nocy. Tóż jak sie podziwómy na kalyndorz, kiery mómy dzisio, to diduch stoł w chałupie od Wilije do Trzech Króli. Słóma była dycki potrzebno na dziedzinie, tóż musiała być w chałupie i na Gody a na Wilije. Skyrs tego sie wieszało po ścianach rostomajte ozdoby, kiere sie z nij robiło – gor gwiozdy a krziże. Robiło sie z nij aj dziady – poswijane pynczki słómy, z kierych sie puczyło małe figurki. Wierziło sie że słóma dowo urode na gróntach, a zdrowi dlo familiji. Inakszy było ze sianym, kiere symbolizowało masztal, we kierej sie urodził Jezus. Kupa zwyków uż dzisio ludzie zapomnieli. Mało gdo wiy, czymu pod stołym przi kierym sie jadło Wilije, stawiało sie zieleźne wieca – kosy a czynści od płóga. Robiło sie tak, coby krety nie robiły dziur na gróntach, kany sóm posiote zorka. Wiónzało sie porwozami a łańcuchami rogi stoła, coby chlyb sie dzier-żoł chałupy. Na stół przed wilijóm sie dowało siano a suło sie zorka obilo na obrus, coby na rok była uroda a zdrowi. Nie stawiało sie po chałupach całych strómków, ale yny jejich wyrszczki abo gałynzie, kiere sie wieszało na wyrchu pod powołym. Prawiło sie na to podłaźniczka, abo podłaźnik. Podłaźniczki sie wieszało gor w goraliji a na Cieszyńskij Ziymi. W inkszych rejonach sie na nióm prawiło sad, lebo wiecha. Zwyk wieszanio podłaźniczki przinióśli snoci Wałasze, kierzi wandrowali po całych Karpatach. A czymu sie na to prawi podłaźniczka? Bo w rzeczy góroli podłazić kogosik, to znaczy iść do czyjisi chałupy z winszowanim. Tóż jak gdosik kogosik podloz, to mu prziniós szczynści. Tyn, gdo podłazi to je podłaźnik – kiejsi to był tyn, gdo piyrszy prziszoł winszować na Godni Świynta. Podłaźniczka miała chrónić chałupe, chlyw, masztal a familije prociw złym mocóm, urokóm, a swobodnym dziołuchóm miała dać szykownego chłopa. Gazda, kiery chcioł urzazać podłaźniczkym, musioł iść do inkszego świata – do lasa, a w lesie dycki było kupa złych mocy, zazraków a morów. Gazda musioł ukraść z tego świata zielóny wyrszczek, abo gałynzie. Wierziło sie, że to je symbol żywota, w kierym ni ma nimocy a złych wiecy. Podłaźniczki sie wieszało dycki na Szczodre Gody. Wiónzało sie na nich orzechy, ozdoby z papióru, pierniki, jabka, gwiozdki a pierścionki z opłatka – światy. Podłaźniczki sie wiónzało porwozym pod powołym, tóż szło jich spuścić, jak sie chciało z nich zjeść orzech, abo jaki piernik. Je jedna gorolsko pogodka, skiyl sie wubec wziyna podłaźniczka. Jedyn niedźwiydź chcioł sie pokłónić dziecióntku Jezus, tóż złómoł szumnego smreka a go niós. Ale stróm był wielkucny, tóż co chwila musioł stanónć a był cały sfuczany. Raczy go smyczył za sobóm. Szoł przez potoki w gorach, a co sie smrek zamoczoł we wodzie, to potym hned na nim woda zamarzła a był cały obsuty małymi kryształkami, kiere sie we słónku świyciły jako diamynty. Uwidziały to rybki a sie jim to spodobało, tóż skoczyły na smreka. Potym tego szumnego smreka uwidziały ptoszki, tóż se na niego też posiadały. Niedźwiydź tego smreka przismyczył przed Jezuska, tóż do dzisia sie stawio strómek w izbie a ozdobio sie go rostomajtymi świycidłami. Takowne pogodki wykłodały ludzióm skiyl sie wziyna podłaźniczka a nieskorzij aji strómek, na kiery sie prawiło Boży stróm. Uschniyntej podłaźniczki sie nigdy nie wyciepowało. Drobiło sie jóm a dowało gowiedzi do żranio, abo sie zakopowało na gróncie, do brózdy, coby była uroda. Podłaźniczka a strómek oznaczały żywot, bo były zielóne. Na strómku okróm rostomajtych ozdób sie prziczepiało aji świyczki. Potym sie zaczło używać świateł na eletryke, bo przeca od świyczki sie móg lahko chycić strómek a aji cało chałupa. Hań downij sie wierziło, że ty światła to je pamiynć o tych, kierzi umrzili. Bo we Wilije – szczodry dziyń, tyn łogiyń mioł pokazować duszóm umrzików, kany majom iść ku swoji chałupie a ku swoji familiji. Ty ogiyń mioł aji chrónić prociw rostomajtym nimocóm. Dzisio wieszómy na strómku bombki, ale hań downij sie wieszało czyrwióne jabka a orzechy. Jabko to był symbol rajskigo owoca, kierym byli kuszyni Adam a Ewa a miały prziniyść zdrowi a urodym. Orzechy miały prziniyść familiji siłe a coby sie wszyscy mieli dobrze. Hań downij jak eszcze Wilija była wieczerzóm, kieróm sie jodało za dusze tych co umrzili, to jabko, fazole a groch to było jodło dlo duchów umrzików. Lańcuchy, kiere sie wieszo na strómku to je symbol zniewolynio przez grzychy a hań downij to był symbol tego, że cało familja sie dzier-ży kupy. Strómek jak sie go postawi w izbie, to potym kole niego sie toczy cały żywot familiji, tak jak kiejsi podłaźniczka.
Winszowani na Gody
 
Coby Wóm kury na sómsieku wajca nosiły,
a Starka ze Starzikiym dycki mieli siły.
 
Coby sie Wóm babućki dobrze chowały,
Dziecka były posłószne, a Was w zocy miały.
 
Coby sie Wóm krowy dobrze pocieliły,
A gazda mioł fórt tela, co mo terazy siły.
 
Coby Wóm ziymeczka dobre zorka rodziła,
A krowa trowy na miedzy moc nie marasiła.
 
Coby sie urodziło tela dziecek w chałupie,
Cobyście jich poradzili dzier-żec w legierze po kupie.
 
Coby Wóm chłop nie chodzowoł na każdo do aryndy,
Raczy mu pochowejcie flaszki po chałupie wszyndy.
 
Cobyście mieli ziymnioków w corkach pół piwnice,
Coby Wóm tego stykło naozajst do Grómnice.
 
Cobyście byli zdrowi a nimoce przeganiali,
Zieliny suszyli, wrzawóm wodóm zalywali.
 
Cobyście sie wszyscy w chałupie dycki radzi mieli,
Przez tydziyń, rano w nocy a aji przi niedzieli.
 
Wszystigo dobrego, niech sie Wóm darzi!
 
Tómek Sochacki
Trzeci dziyń Godów...
 
Na dwacatego siódmego grudnia hań downij na Cieszyńskij Ziymi sie prawiło, że to je trzeci dziyń Godów. W tyn dziyń kościół spómino Jana Apostoła, kiery napisoł Ewangelije. Świyntować a balandrować ludzie dycki mieli radzi, tóż skyrs tego hań downij nasi praojcowie se zrobili Gody o jedyn dziyń dłógszy. W tyn dziyń sie radowali wszyscy ci, kierzi byli na słóżbie, bo mógli po tym, co robili na Gody u gazdów, iść spadki do swojich chałup. Na trzeci dziyń Godów, o kierym uż mało gdo wiy, zaczły sie rozchodne dni – czas w kierym słóżba sie łónczyła ze swojimi gazdami a szła do swojich chałup. Na odchodne parobki, dziywki a cało czelodź , kiero służyła na gospodarce, dostowała pecynek chleba, wyndzóny boczek, abo szpyrke, wajca, bańke mlyka a kapke syra. Grejcary za słóżbe dostowali dziyń rychlij, tóż z próżnymi rynkami nie szli ku chałupie, choć robota u gazdów nie była lahko a na ponikierych packach były plynskiyrze. Ci, kierzi chcieli dali robić u swojich gazdów a gaździnek wracały sie do nich na spadek drugigo stycznia, ale kupa dziywek a pachołków szło robić na inksze gospodarki. Wszyndzi jednako był chlyb, kiery mioł dwie skórki. Byli aji takowni, kierzi zustowali a robili przi chałupach pospołu z Fotrami, tóż przez pore dni wielcy gazdowie musieli wszystko sami robić na swojich gospodarkach. W trzeci dziyń Godów ludzie dziwali na przirode a jaki je czas. Podle tego sie planetowało, jaki bydzie jor. Baji jak było kupa śniega, to uż w kwietniu trowa by miała być zielóno. Latoś trzeci dziyń godów trefił na niedziele, tóż tym tuplym moecie świyntować. Kaj kiery eszcze mo jaki ciastka, sałot abo szynke, to jydzcie, bo jutro uż zaś trzeja iść do roboty a zacznie sie obyczajne żywobyci.

Winszowani na Nowy Rok 2021


Winszujym Wóm na tyn Nowy Rok, coby sie Wóm darziło, 
Coby sie Waszej familiji nic złego nie przitrefiło, 
Niech we Waszej chałupie chlyb je dycki na stole, 
Siana, słómy niech nie chybio w sómsieku we stodole. 

 

Gazda niech se swojóm gaździnke na każdo opatruje, 
Jak yny może to niech jóm fórt ścisko a lica całuje, 
Niech sie majóm radzi, pospołu robióm, odbywajóm,
A z tej swoji roboty na gróncie, urode a profit majóm.

 

Niech Wasze dziecka bydóm słószne a Was posłuchajóm, 
Starzików, Starki, Ciotki, Ujców dycki w zocy majóm, 
Niech sie uczóm, coby z nich ludzie jacysi byli, 
Coby robote naszły, czegosik sie dorobiły.

 

Winszujym Wóm cobyście byli zdrowi, cobyście nie kuckali, 
A do sznuptychle, jak rok długi nigdy nie smarkali, 
Jydzcie kwaśnóm kapuste, cebule, knoboch gryźcie z wieczora,
Na ozajst nie bydziecie musieć chodzić do żodnego dochtora.    

 

Niech Wóm kury noszóm moc wajec, kurzynta niech sie chowajóm, 
A kaczyce z trusiokami sóm żyrne, niech warto przibiyrajóm, 
Cobyście pełne ampry mlyka z chlywa wynoszali,
Krowy coby dycki pod pyskiym, trowe a siano miały. 

 

Coby Wóm babućki rosły a dycki dobrze żrały, 
Cyrknijcie jim kapke mlyka, coby nie wymyślały, 
We wyndzoku kupa szpyrek, niech gazda uwyndzi, 
A niech wónio wyndzóne po całej chałupie wszyndzi. 

 

Niech Wóm Pón Bóczek na gróncie urode pobłogosławi, 
Kupe orstwi siana a snopków słómy przez lato postawi, 
Cobyście z nim fórt rano a wieczór na każdo wyrzóndali, 
A dary nieba od niego wyrzykane na każdo dostali. 

 

Coby na rok było lepszy, jako latoś było, 
Coby nas wiyncyj przibyło, jako nas ubyło, 
To wszystko Wóm Tómek, synek stela winszuje, 
A na sylwestra dobróm gorzołke w piwnicy szteluje... 

 

Wszystkigo dobrego na Nowy Rok 2021, niech sie Wóm darzi!

 

Tómek Sochacki

We winszowaniu je moc, ani nie wiycie jako...
 
Wszyscy se winszujymy wszystkigo dobrego na Nowy Rok, coby sie nóm darziło, mnożiło, coby my byli wszyscy zdrowi. Ale prawiym Wóm, że naozajst tyn nowy 2021 rok nie bydzie lepszy, jak my nie bydymy aspóń kapke lepsi jedni ku drugim. Bo cóż z tego, że bydymy zdrowi, jak bydymy sie pospołu jedni z drugimi wadzić? Cóż z tego, że bydymy mieć miech grejcarów, jak bydymy se zowiszczyć jedyn drugimu, że gdosi mo kapke wiyncyj jako jo. A eszcze cóż z tego, że sie nóm bydzie darzić, jak nie bydymy poradzić sie podzielić tym, co mómy, z tymi kierzi majóm miyni od nas. Nie winszujmy se jedni drugim tego, co by my sami chcieli dostać. Winszujmy inkszym tego, co chcymy, coby óni dostali, od ludzi, a aji od Pón Bóczka. Bo jak sie tak człowiek podziwo, to dychómy a żyjymy yny skyrs tego, że ón tak chce. A wiyrzcie mi, że mało wiela zoleży od nas, bo dzisio my tukej sóm, a jutro mogymy leżeć w trówle. Mómy eszcze trzista sześciesiónt sztyry dni, coby być lepsi, jako łóńskigo roku. Bo tyn rok bydzie lepszy, yny wtynczas jak my bydymy lepsi. Tóż pyty, śpiychejmy sie mieć radzi ludzi, bo sie wartko tracóm. Jak gdosik sie na kogo gniywo, to niech sie z nim hned ujedno, a jak gdosik nie nawszczywił swoji Starki, Starzika, Matki, abo Ojca, to niech to zrobi aji terazy a powinszuje jim zdrowio a szczynścio. Ni ma co czakać. Jutro jich tukej z nami noże nie być, a zustanóm nóm yny fotografije. Bo winszowani to nie sóm yny słowa. To je moc a kapke aji magija. Ty słowa majóm przeogrómnóm siłe, jak winszujymy jedni drugim ze szczyrego serca. Taki winszowani potym je z nami cały rok. Spóminómy se na niego jak nóm je źle, jak sie nóm nie darzi, abo jak my sóm nimocni. Toż pamiyntejcie, że to coście se wczora jedni drugi rzekli a przi tymu żeście sie dziwali jedni drugim do oczy, to nie sóm yny słowa - to je zaklynci. Coby sie óno spełniło, to człowiek, kiery jich rzyk musi być dobry. Musi nie zowiszczyć, być szczery a dycki pómogać tym, kierzi potrzebujóm pómocy. Wierzym, że tyn rok, kiery sie zaczón bydzie lepszy od tego łóńskigo, bo my wszyscy bydymy lepsi.
 
Tóż na tyn Nowy Rok 2021 eszcze roz Wóm winszujym Bożego Błogosławiyństwa, zdrowio, szczynścio a niech sie wszystkim darzi.
Pómogejcie se a opatrujcie sie pospołu jako yny poradzicie. Bydym rod jak fazol esi sie to wszystko stanie!
 
Tómek Sochacki 
Trzech Króli, trzi świynte, trzi boginie...
 
Jutro kościół katolicki bydzie świyntowoł Trzech Króli. Ich miana sóm: Kacper, Melchior a Baltazar. Ale niż sie ta tradycyj jakóm znómy przijyna na Cieszyńskij Ziymi, to było ganc inakszy, bo nie było trzech króli, ale były trzi paniczki. Hań downij ludzie na całym świecie bar-ży rzykali do bogiń - paniczek, jako do bogów - chłopów. Baji Słowianie, mieli nejprzód Welewite, a potym dziepro Welesa. A na poczóntku, jak ludzie zaczli rzykać do swojich bogów, to kupa razy bywało tak, że boginie - baby były trzi. Tóż kościół katolicki, jak przerobioł Słowian na inkszóm wiare, to musioł sie do nich dopasować. A Słowianie dycki radzi rzykali do trzech bogów, baji do Mokoszy, Łady a Leli. Skyrs tego kościół jim potym kozoł rzykać do trzech świyntych: Katarziny, Małgorzaty a Barbary. Potym dziepro, jich przemianoł
na 3 króli, kierych znómy terazy. Każdy mioł barwe, kieróm dostoł łod trzech świyntych a óny od trzech bogiń: jedyn je bioły, drugi czorny a trzeci mo ryszawóm brode. Tela historyji. Na Cieszyńskij Ziymi na Trzech Króli po chałupach chodzili chłapcy a dziołuchy poprzeblykani za owczorzi a królów, s kierych jedyn z nich dycki musioł być posztrajchowany na czorno. Jak tako banda prziszła do jakisik chałupy, to dycki winszowali, baji tak:
 
My trze królowie, prziszli my k Wóm,
Szczęści zdrowi, długi roki, winszujymy Wóm!
Byście byli wiesieli, jako w niebie annieli,
winszujymy, winszujymy, wszystko dobre życzymy,
Coby sie wóm darziło, wszystko hojnie obrodziło,
Na miedzy, w polu a ogrodzie,
W tym Waszym szumnym sadzie.
W chałupie a w oborze,
We stodole a w kumorze,
Aby wszyndy u was było dobrze!
To wóm życzą trzo królowie.
 
Po winszowaniu królowie śpiywali eszcze kolyndy. Za winszowani dostowali dycki kołocze, owoce, abo potym nieskorzi aji grejcary. Trze królowie okróm świyntego Mikołoja, jego czelodki, Grzegorzy a Judosza, to byli jedyni poprzeblykani ludzie, kierzi chodzowali winszować po dziedzinach. Han downij szóstego stycznio sie świynciło kadzidło (na Cieszyńskij Ziymi jałowiec), mirre (żywice ze strómów, kiere majóm jegły), złote abo strzybne wieca (gor grejcary) a wode. Wszystko to sie potym używało do rostomajtych magicznych ceremóniałów a do lyczynio nimocy. Jak gazdowie prziszli z kościoła to poświyncónóm wodóm kropili ule, coby pszczół było kupa na jor, chlyw a masztale, coby było w nich dycki godnie gowiydzi. Wode, kiero miała trzi barwy sie loło aji, jak sie gdo oszkapił. Przeżegnowało sie nióm aji dziecka, kiere sie niechało same w chałupie, abo ty, kiere lygały spać. Mazało sie nióm tych, co byli nimocni, co kónali a umrzików. Poświyncónym złotym sie macało nimocnych czynści ciała a jałowcym ze żywicóm sie smyndziło ludzi, gowiydź a bydło. Wszystko, co sie jodało na Trzech Króli było jak we świynta - lepsze jako w niedziele. Nejstarsi beskidzcy Górole pamiyntajóm eszcze jak sie chodzowało po chałupach po pastuszkach. Miyndzy śwyntym Szczepónym a świyntym Trzech Króli do górolskich chałup przichodzali pastuszkowie - trze syncy, kierzi mieli owczorski kije w packach. Rzóndzili o Dobrej Nowinie a o tym, że sie urodził Jezus. Obleczyni byli w biołe koszule, a na brzuchu poski, na kiere dowali eszcze kożuszki. Na głowie mieli baranice, abo wysoki papiórzane czopki. Śpiywali pieśniczki, wyrzóndzali, tańcowali a odgrywali rostomajte wieca, coby pokozać gazdóm całóm historyje o narodzyniu Jezusa. Za to, że przinióśli Dobróm Nowine dostowali jabka, kołocze a od majyntnych gazdów aji grejcary. Po pastuszkach sie chodziło na Cieszyńskij Ziymi, na Morawach, Słowacyji a aji w Karpatach. Z trzech króli, kierzi chodzowali po chałupach nejbar-ży sie ludzie a gor dziecka boły jednego, kiery był cały pomazany sadzóm a yny blyszczoł oczami. Jak sie ni miało koróny, to sie wraziło na głowe dite baji od mółki. Jak wlyźli do chałupy to zaczynali rzóndzić:
 
Idymy tukej trze królowie , idymy k Wóm, idymy k Wóm,
Szczynścio zdrowio winszujymy Wóm,
Szczynścio, zdrowio winszujymy Wóm.
 
Potym śpiywali eszcze pore kolynd. W goraliji kolyndnicy chodzowali z gwiozdóm, niedźwiedziym a aji z turóniym, kiery mioł szpatny pysk. W takij bandzie to uż były rostomajte postacie: król, wojok, muminiorz a śmierć z kosóm. po takim winszowaniu kuchyńm siyń a izby były zamaraszóne śniegiym a bagnym, tóż gaździno musieli długo pucować dłaszki. Ale nejważniejsze było to, że ludzie se pospołu winszowali a byli radzi, że mogóm ze sobóm pospołu być a balandrować. Gazdowie wiedzieli, że po takownym winszowaniu na gróncie bydzie urada, a gaździno bydóm mieć kupa wajec w sómsieku. Wierziło sie aji, że tyn Nowy Rok bydzie lapszy, jako tyn stary. Ludzie byli radzi aji skyrs tego, że przibywało dnia: na Boże Narodzyni (Gody) na kurze postómpiyni, Na Nowy Rok na zajynczy skok, a na Trzech Króli na barani skok. Trze Królowie chodzóm, coby wyrzóndzać o tym, że sie urodził Jezus. Niesóm mu a jego Matce prezynta. Na Cieszyńskij Ziymi ta tradycyj je fórt żywo przez csły rok, bo jak sie urodzi małe dziecio, to familija a przociele idóm z nowiydzkóm. Po Trzech Królach pómału sie skludzało strómki a podłaźniczki a ozdoby sie chowalo do kiśniczek, coby były zaś na rok. Po Trzech Królach sie zaczynoł miynsopust, na kierego sie terazy prawi: karnawał. Miynsopust był aż do wtorku przed Strzodóm Popielcowóm a ludzie wtynczas balandrowali, chodzowali na muzyki, bale, ale aji se pospołu pómogali - robili se pobaby.

Historyja filozofiji podle ks. prof. Jozefa Tischnera po naszymu: 

 

HISTORYJA  FILOZOFIJI  PO  NASZYMU 

 

 

 
Pobaba
 
Hań downij ludzie żyli jakosik inakszy. Grejcary rachowali jako my, szporowali jako poradzili, ale wiedzieli jednóm wiec, o kierej uż dzisio mało gdo pamiynto - że trzeja se jedyn drugimu pómogać. Prawiło sie tymu pobaba. Ale ta pómoc nie była ganc za darmo. Ja, wszyscy szli jak było trzeja pospołu, baby, chłopi a dziecka, ale wiedzieli, że jak óni bydóm cosik potrzebować, to przidóm ludzie aji z drugigo kóńca dziedziny. Pobaby były rostomajte. Baji eszcze jakich dwacet roków tymu jak sie chałupe stawiało, to nie w miesiónc ani dwa, ale pore roków. Wszyscy we familiji, kierzi poradzili to szli robić, a aji sómsiedzi. Każdo pómoc, choćby yny gdosik łopatóm do ziymie dziubnył, miała wielkucnóm moc. Pobaby były aji wtynczas jak sie kopało ziymnioki. Jak yny gazda zapuścił traktór a zapión do niego namazanóm kopaczke, to uż sómsiedzi chytali kosze, ampry a szli na ziymioczysko. A żodyn sie nie pytoł, wiela gdo za to chce, bo ludzie wiedzieli, że: "dzisio jo tobie, a jutro ty mie". Hań downij na dziedzinie roboty kole chałupy było kupa, tóż jak jaki gazda, abo gaździno widzieli, że bydóm poradzić sami czegosik zrobić, to pytali sómsiadóm, coby prziszli. Ale były takowne roboty, do kierych nie trzeja było żodnego moc pytać. Baby rade szły na łuskaczki a na szkubaczki, bo przeca dycki przi tymu była sranda, a wiela sie przi tymu szło dozwiedzieć! Na pobabach sie pómogało, ale nic ni ma za darmo, tóż żodyn z próznymi packami nie wylazowoł. Baji przi zwożaniu siana, gazda dycki mioł we szpajsce pochowane flaszki z piwym, a gaździno buchte a wode w bóncloku, bo przeca trzeja cosik mieć na poczynsne. Żodyn sie nie dziwoł na grejcary, ale sie wszyscy dziwali, coby zaś prziszli pómóc ci, kierym sie pómógło, jak bydzie trzeja. Bywało aji tak, że po sómsioda sie szło w nocy, jak sie baji krowa cieliła. Nigdy człowiek nie wiedzioł, kiej bydzie potrzebowoł drugigo człowieka, ale wszyscy na dziedzinie wiedzieli jedno, że sóm jakisik kurowody, to gdosik przidzie. W pobabie była dycki jedna nejważniejszo wiec - coby jedyn człowiek szoł za drugim, a coby ludzie na dziedzinie wiedzieli, że nie sóm sami, że dycki jim gdosik pómoże. A jak sie robiło pospołu, to żodyn nie dzier-żoł zawrzitej gymby, ale fórt sie wyrzóndzało. To wyrzóndzani, to że sie gdosik na kogosik podziwoł, że sie czuło człowieka kole siebie to był skarb, kierego dzisio uż je mało. Chłopi se pololi gorzołki do sztamperli a baby miodule. Dziecka pojadły buchty, kołocza a miały jakisi hyzdy. A starka ze starzikiym byli radzi, że sie zaś zeszło pore chałup, kiere stojóm, bo jich postawili ludzie tu stela, tukej z tej dziedziny, ci tustelocy, kierzi jedni ku drugim radzi chodzóm a se pómogajóm. Ale bywało aji tak, że jedna baba drugi babie szła pómóc, a jakisik gazda drugimu gazdowi. Wtynczas nie szło ganc o pómoc, ale o cosik inkszego. Gazde nasrała gaździno, tóż se naszeł jakómsik robote, przi kierej szło flaszke wypić z gazdóm zza lasa. Gaździno, kiero snoci gazde nasrała se z gaździnóm zza gróntu mógła powyrzóndzać przi kulaniu zawijoka, co je na dziedzinie nowego. Takowne pobaby też były, bo ludzie szli jedni za drugimi.
 
Obrozek "Wykopki" namalowoł Jan Wałach - nasz wielkucny, tustelański, górolski artysta.
Jak se spómnym, co my wywodzali, jako dziecka, to sie czasym dziwiym, że eszcze żyjymy na tym świecie. Dzisio żyjymy pozawiyrani w chałupach a rynce mómy zedrzite od rostomajtej chemije, kiero mo snoci zabijać wirusy. Czym wiyncyj tak bydymy robić, tym naszo odporność bydzie mniyjszo, tóż pyty wylyźcie z chaup, bo w chałupie snoci udzie umiyrajóm. Nó, a terazy se pospóminejmy, co my jako dziecka robili, a widzicie, że fórt żyjymy.
 
1. Pili my mlyko hned potym, jak jóm Mama, abo Starka podojili krowe. Nejlepsze było, jak sie eszcze w amprze piyniło, a my mieli biołego fusa pod nosym.
2. Owoców my nigdy nie myli, niż my jich jedli. Jabka sie czasym glancowao o galaty, coby sie blyszczały. Żodyn nie szpekulyrowoł, co na tych owocach chodziło, abo gdo jich macoł.
3. W zimie cały dziyń, łod rana do wieczora my byli na polu. Do chałupy my szli yny na obiod. Mieli my mokre bótki, galoty, czopki a rynkawice - tak my se wyrobiali odporność - na świyżym lufcie.
4. Rynce my myli yny roz za dziyń na wieczór, bo przeca nie było czasu, bo my gónili po polu łod rana do wieczora. nie tak jak terazy, że człowiek mało wiela pomaco a uż sie idzie kartaczym pucować.
5. Pili my zode wszyscy z jednej flaszki. Yny sie jóm kapke rynkóm obetrziło a z jednej zodówki sie nas napiło dziesiynć.
6. Dowali my „gryza”, jak gdo mioł co fajnego na śniodani, abo jakóm czekulade. We sztyrech my poradzili zjeść żymłe z masłym a żodyn sie drugigo nie pytoł, esi mo umyte zymby.
7. W lecie nejlepszy sie chodziło boskym, bez bótków, po trowie, po obilu, po piosku, yny trzeja było dować pozór na szkło.
8. Pili my wode z garca, kiery stoł w siyni. A było aji tak w lecie, jak był hyc, że sie wraziło gymbe do drzywka, w kierym byłą nachytano woda z deszcza. W zimie jak sie chciało pić, to my brzidoki aji jodali śniyg.
9. Na polu jodło my dowali lecy kaj, bo przeca żodyn nie nosił ze sobóm talyrzi. Yny było trzeja pamiyntać kany sie to dało a coby pies, abo kocur tego nie zeżroł.
10. Jak my jedli bómbóny, abo cosik słodkigo, to dycki my se eszcze palce oblizowali – tak nóm to szmakowało.
11. Skokali my we stodole na siano z piyntra na sómsiek. Mało gdo mioł klepeta połómane, bo my jodali kupa biołego syra a mlyka.
 
A co Wy se spóminocie, jak żeście byli mali?

Nawaliło śniega

 

Hań downij to były zimy, jak śniega nawaliło,

Żodnego to na dziedzinie ani nie dziwiło,

Bo przeca ciepło a sucho dycki być ni może,

Taki bydzie czas, jako Pón Bóczek rozkoże.

 

Było aji tak, że jak w listopadzie śniega napadało,

To do kwietnia sie kole chałupy chodniki odśniyżało,

A żodyn na to biołe świństwo ani nie narzykoł,

Łopatóm giboł, o jor przi kachloku cicho se porzykoł.

 

Wiela bydzie jutro śniega, tego żodyn nie wiedzioł,

Jak sie rano do okna podziwoł, dziepro sie dozwiedzioł,

Podle tego sie oblykoł, a obuwoł wysoki bótki,

Dowoł aji pozór, coby galoty nie były za krótki.

 

Nejprzód gazda śniyg od schódków rano odkidowoł,

Wiater mu do gymby fukoł, tóż przi tymu nadowoł,

Zrobił chodnik ku masztali, aji do stodoły,

Coby sie kury niyść wajca na sómsiek nie boły.

 

Trzeja aji chodniczek gaździnej do chlywa odkidać,

Bo uż amprami w siyni trzasko, hned bydzie odbywać,

A fest by baba na chłopa z rana nadowała,

Kieby sie na placu we śniegu cało wyzolała.

 

Rosnóm kupy śniega, starzik jich wykidujóm,

Jako sie zagrzoć przi tymu se szpekulyrujóm,

Bo choć sóm zagrzoci a woda jim z gymby paruje,

Na isto flaszke ze sztamperlami hned wykómbinuje.

 

Tak było hań downij, a dzisio ledwo kapke posuje,

Uż wszyscy klejżóm, każdymu sie naroz auto psuje,

Miasto odkidować, raczy na traktór z płógym czakajóm,

Choć w garaży naozajst wysoki gumocze a łopaty majóm.

 

Ludzie, tego czegosik biołego, pyty sie nie bójcie,

Na wielkucne kupy go od rana pospołu odkidujcie,

A śniyg leci z nieba, przeważnie po cichu,

baji w nocy,Pón Bóczek go z nieba puszczo dycki kole północy...

 

Tómek Sochacki

Pogodka o ptoszku
 
Mały ptoszek wartko furgoł na połednie, bo uciekoł przed zimóm. Nó ja, ale był uż fest mróz, tóż ptoszek przemor-z a spod na ziym.
Jak tak leżoł ledwa żywy, to do niego prziszła krowa, kiero se drepsiła po polu, a na niego nasrała. Krowski gówno było ciepłe, tóż ptoszek sie zaczón pómału grzoć, a byłu mu dobrze. Był fest rod, jak se tak leżoł w tym gównie- za chwile se zaczón aji śpiywać. Usłyszoł to kocur, kiery społ przi piecu w piwnicy, prziszoł ku gównie, wysmyczył z niego ptoszka a hned go zeżroł. Tóż czego my sie nauczyli z tej pogodki:
1. Nie każdy, gdo na Ciebie nasro je Twojim wrogiym.
2. Nie każdy, gdo cie wysmyczy z gówna je Twojim kamratym.
3. Jak uż siedzisz w gównie, to raczy ani nie otwiyrej gymby.
Przidźcie sie podziwać
 
Eszcze do niedowna na Cieszyńskij Ziymi był takowny zwyk, że jak sie obrychtowało, abo obiyliło izbe, kupiło jakisi legier, segmynt, a aji sie kupiło nowe auto, to potym prziszła familija sie na to podziwać. Kiejsi hań downij sie izby biyliło, lebo sztrajchowało roz za czas, coby pajónki przegónić. Jak sie na ściane gichło wopna, to prziszła sie na to podziwać starka, a yny rzekła, że to je dobre, bo przeca biyliło sie aji chlyw a masztale. Ale jak potym nieskorzij, jak izbe sztrajchowoł malyrz, to uż prziszła cało kómisyj. Bo malyrz nie sztrajchowoł izby pół dnia, ale ze trzi dni. Nejprzód gazda z gaździnóm se musieli wybrać barwe, potym jak uż sie dorzóndzili, to jim malyrz pokozoł wołek z rostomajtymi wzorkami. Jak sie wszyscy pospołu dorzóndzili to na wszystkich ścianach były wzorki taki same. Ale jak na każdej ścianie były inksze wzorki, to znaczyło, że sie gazda z gaździnóm powadzili. Izbe Starzików sie sztrajchowało roz za ruski roki, bo starzi ludzie wszystko majóm dobre, a to z nimi wydzier-ży do śmierci. Ale jak uż malyrz swojóm robote zrobił w izbie, kany spali gazda z gaździnóm, to potym każdy, kiery chałupe nawszczywił sie szoł na to dziwać. A w takij chałupie wóniało farbóm, a w pomalowanej izbie było, jako w pałacu - wszystko pukludzane, pomyte a jako nowe. Wszyscy prawili, że izba je szumnie poszrajchowano, tak dycki trzeja było rzyc. Ale stare ciotki potym miyndzy sobóm rzóndziły, że przeca tam w tej izbie bydóm mieć ćma, a ty wzorki wołkiym robił jakisi paprok, bo sóm krziwe. Baji siostra starki prziszła a prawi: "Jezeryja, przeca to mocie szumnie", ale potym jak sie rożło światło, to nie wiedziała esi je dziyń, lebo noc. A żodyn nie wiedzioł wiela gorzołki poloł malyrzowi starzik, kierymu to je ganc jedno, esi izba bydzie bioło, zielóno, lebo czorno, bo ón w nij yny spi, a wiynkszóm czynścióm czasu je na polu, lebo w kuchyni. A jak sie kupiło nowe meble? Tóż przeca, że zaś sie wszyscy prziszli podziwać. Na segmynt sie dycki prawiło, że je szumny. Ale baji na taki tapczam, na kierym se szło siednónć, to uż szło pomamrać. Bo zaś jak przisżły stare ciotki, to jednej je pod rzicióm trwardo a drugij je ganc dobrze. Tóż żodnej nie lza było wygodzić. A były kiejsi takowne stare ciotki, że sie podziwały do nowego segmyntu, odewrziły se dźwiyrka, co tam gaździno schowała, a esi bydzie mieć dość placu na wszystki oblyczki. A dycki sie prawiło: "ja, to mocie szumne, taki paradne", bo inakszy sie nie śmiało rzyc. Ale zaś, jak paniczki szły ku chałupie to se rzóndziły pospołu, że przeca óni to majóm twarde, abo mało wiela jim tam do tego wlezie, a że óny by tego nie kupiły ani za boga. Familija sie prziszła podziwać aji na auto, kiere se kupił gazda z gaździnóm. baby sie dziwały na barwe, a esi mo kółka, ale chłopi ci mamrali, że motór je slaby, a że tukej r-zowi a tam gdosik do tego buchnył. Ale dycki ci, kierzi cosik nowego mieli, sami se byli winni, bo sie chwolili, że oto majóm izbe posztrajchowanóm, lebo nowóm dłaszke, abo nowe auto. Prawili: "przidźcie sie podziwać", tóż prziszli. Podziwali sie, a dycki rzekli, że to je szumne, bo tak trzeja było. Ale potym mamrali, ale to uż je takowno ludzko notura. To mamrani nie było ze zowiści, ale zolażało esi gaździno dała babóm na stół buchte a po sztamperlu warzónki, a gazda esi chłopóm w garaży poloł samogónu a ku tymu doł po kónszczyczku uwyndzónej szpyrki. "Przidymy sie podziwać", to je tradycyj, kiero je fórt na Cieszyńskij Ziymi, a niech je miyndzy chałupami, bo to ni ma zowiść, ale ciekawość, Tóż jak se cosik obrychtujecie, to rzeknijcie, kiej sie wszyscy mogymy prziść na to podziwać!
Rostomili kamraci, wszyscy kierzi tukej cosik czytocie,
 
Jak żeście se uż isto wszymli, dzisio żech zmiynił nazwe tej strónki. Ni ma to uż "gwara cieszyńska po naszymu", ale "cieszyńsko rzecz po naszymu”. Jakosik mi sie to słowo "gwara" przestało podobać. Gware majóm baji haresztanci, ale my, kierzi bywómy na Cieszyńskij Ziymi, ludzie tu stela - Tustelocy, mómy rzecz. Rzecz, to je wiyncyj jako gwara, to je cosik takigo co, słychać dycki jak rzóndzymy, wyrzóndzómy, fulómy, bulczymy, mówiymy, a eszcze kaj co. Jak ludzie tu stela pospołu rzóndzóm po naszymu, to majóm jakómsik rzecz, jedyn do drugigo. Muszymy też kapke tej naszej rzeczy aji brónić, coby nie umrziła, tóż terazy je taki czas, że to naozajst od nas zoleży, esi jóm dómy dali nastympnym generacyjóm. A sóm my to winni tym wszystkim, kierzi nas po naszymu nauczyli rzóndzić – naszym Matkóm, Fotróm, Starkóm a Starzikóm. Jak przestanymy wyrzóndzać, to rzeczy nie bydzie, a zustanie yny cosik próżnego. Ale cieszyńskij rzeczy muszymy aji brónić przed tymi wszystkimi, kierzi by chcieli, coby jynzyk ślónski był jedyn, dlo wszystkich kierzi bywajóm na Górnym Ślónsku a na Cieszyńskij Ziymi. Kierzi prawióm, że ślónsko godka je aji u nas. Ale to ni ma prowda, a muszymy to Sapierónóm wykłodać, aż to spokopióm. Kieby nie rzecz, to by nie było naszych pieśniczek, tańcowanio ani tego, co piszymy po naszymu. Kieby nie rzecz, to by nie było chałup, kiere ludzie stawiali a eszcze stawiajóm. Nie było by obrzyndów a zwyków na rostomajte świynta, jodła na każdo a przi niedzieli. Nie było by chlebiczka, ani pieca, w kierym sie go piecze. Nie było by tradycyji, bo by Foter nie poradził synkowi rzyc, jako sie robi na gróncie, a Matka by nie poradziła dziołusze powyrzóndzać wszystkich recepisów na jodło a na buchty. Kieby nie naszo rzecz, nie byłoby isto ani nas. Tóż pyty, miyjcie w zocy naszóm mowe, naszóm rzecz, skyrs kierej wszystko co na naszej Cieszyńskij Ziymi mómy, a bez nij by wiela wiecy ani nie uwidziało Świata. A niech Was nie bydzie gańba po naszymy drzistać, we Warszawie, w Krakowie abo w Poznaniu. Bo naszo cieszyńsko rzecz, to je przeca jynzyk Reja a Kochanowskigo. To je starucny słowianski jynzyk, kiery sie tukej u nas obstoł, a kiejsi hań downij podobnie jako my, rzóndziło kupa Poloków. Tóż widzicie, że mómy wielkucny dar, kiery my dostali, tóż muszymy pospołu go opatrować. A jako to robić - styknie yny gymbe odewrzić a kapke se z kimsik powyrzóndzać, abo aspón podrzistać.
Na co chłopu garaż?
 
Eszcze do niedowna, jak sie stawiało chałupe, to dycki kole nij musioł być garaż, do kierego chłopi se chowali auto a cały wercajg jaki yny kaj mieli. W takim garażu było dycki wszystko na swojim placu, a Pón Bóczku opatruj, esi baba abo dziecka cosik wysmyczyły a nie dali spadki, tam kany to patrziło. Bo przeca garaż dlo chłopa, to je to samo, co kuchyń dlo paniczki. Terazy w tych nowych chałupach garaże sie robi uż w chałupie, abo dołu pod chałupóm, ale fórt to je plac, kany regiruje chłop. Bo chłopóm nejlepszy wónio szmyr a bynzina. To je tak samo, jak gaździnej wónio buchta, kieróm wycióngnie z trómby. Jak sie kaj yny co skućko w chałupie, to chłop to biere do garaży a próguje to sprawić. Roz sie podarzi a ponikiedy ni, ale dycki nejważniejsze sóm chynci. A kany chłop uciecze, jak sie powadzi z babóm? Tóż przeca, że do garaży, bo to je takowny plac, kaj naozajst baba za nim nie pójdzie. Taki chłop se siednie na stołku a hned se cosik nóndzie do roboty - choćby na złość babie, ale tam bydzie siedzioł aji do nocy a klepoł kładziwym. W takij garaży, dycki była jakosik kaczyca, w kierej se gazda hajcowoł, coby mu nie marzły palce przi robocie. Ponikierzi se postawili kole nij aji stary legier, kieby sie z babóm bar-ży powadzili a musieli tam zustać na noc. Ale w garaży chłop mało kiej był sóm. Mioł jakisi radijo, kiere mu grało, ale przeca jak sie baji skićkało auto, a nie poradził go sprawić, to hned zazwónił po kamrata z chałupy wedle, kiery sie na tym znoł, a tyn zaś musioł zawołać Józka a Hyńka, kierzi przi autach też cosik robili a uż je cało kómisyj majstrów, kierzi na isto auto sprawióm. Chłop dycki mioł w garaży pochowanóm gorzołke a piwo, kiere wcióngoł baji jak auto nie chciało jechać. Chłopi sie podziwali na silnik a kryncili głowami, bo nie poradzili nic wyszpekulyrować, ale jak gazda poloł po dwa sztamperle, to uż każdy był mechanik. Chycili sie sprawowanio, każdy gónił z kluczami, kładziwym, a czym bar-ży ubywało gorzołki, tym wiyncyj śrubek leżało na ziymi. Jak uż auto na kóniec odpoliło, to aji gaździno była rada, bo przeca jutro trzeja jechać porzykać do kościoła. Jak chłopi chodzowali jedyn ku drugimu, to dycki widzieli, kany chledać kamrata - tóż przeca, że w garaży. Tam przi tym wercajgu, śrubkach a szmyrach było nejwiyncyj rzeczy. A myślicie, że chłopi nie plotkujóm? Czasym eszcze bar-ży jako baby, yny że my na to prawiymy, że zbiyrómy informacyje jedyn od drugigo. Nejlepszy sie wyrzóndzało w garaży w zimie, jak sie zeszli kamraci przi kaczycy, a wyrzóndzali jak pszczoły w hólu, tak że gaździno prziszła na nich ze smiatokiym. Ale jak uwidziała, że cosik sprawujóm, to szła na spadek do chałupy. Bo wszyscy wiedzóm, że przeca chłop nie idzie do garaży po próznu, ale dycki cosik sprawować. A jak nie sprawuje, to na isto wyrzóndzo z kamratami, jak co sprawić. Bo jak w chałupie wszystko funguje, to gaździno je rada, a ani nie chodzi do garaży chłopów rozganiać.
Starka a Starzik:
 
Wszystko wiedzóm,
Wszyndzi byli,
Wszystko majóm w chałupie,
Wszystko poradzóm uwarzić,
Wszystko poradzom sprawić,
Dycki majóm czas dlo nas czas,
Mało kiej sóm na nas nasrani,
Nauczyli nas rzykanio do Pón Bóczka,
Uczyli nas piyrszych liter, cyfer a czytanio,
Dycki nas posłuchajóm,
Dycki mogymy ku nim prziść a sie polutować,
Dycki majóm chlebiczek na stole,
Dycki majóm cosik fajnego we szpajsce,
Robióm nejlepszy tej a kawe,
Nejlepszy warzóm,
Znajóm wszystki recepisy na jodło,
Poradzóm wylyczyć z każdej nimocy,
Znajóm wszystki bojki, pogodki a historyje,
Dycki byli, sóm a sie nóm zdo, że dycki bydóm,
Sóm nejmóndrzejsi na świecie,
Naozajst nas majóm nejbarży radzi,
 
Tóż skyrs tego, wszystkim Starkóm a Starzikóm, winszujym wszystkigo nejlepszego, Bożego błogosławiyństwa a zdrowio.
A za tych, kierzi uż umrzili, zapolcie świyczke a porzykejcie...
Starka a Starzik
 
Wszystko wiedzóm, a aji wszyndzi byli,
Nie było takij cesty kieróm by nie kroczyli,
Bo przeca kupa roków uż żyjóm na tym świecie,
Tóż poradzóm rzyc, co jim żywot prziniesie,
 
Stareczka naozajst wszystko poradzóm uwarzić,
Wiedzóm wiela czego trzeja do garca wrazić,
Majóm w głowie na jodło wszystki recepisy,
Tóż na nic jim sóm zeszyty, blajsztyfty, długopisy.
 
Co byście nie potrzebowali Starzik majóm w chałupie,
Pieknie poukłodane, w porzóndku, nie na żodnej kupie,
Tych wiecy nowych a starucnych majóm dóma niemało
Przez całe długi roki sie tego nazbiyrało.
 
Stareczka znajóm wszystki pogodki, starucne historyje,
Wiedzóm jaki sóm w bojkach diobły a kaj jaki bestyje,
Dycki mo dlo nas czas, nigdy nas nie przegnała,
Chyba że my byli spurni, a óna sie fest nasrała.
 
Tó ona piyrszo nas rzykać do Pón Bóczka nauczyła,
O Pónu Jezusie, Jego Ewangeliji nóm szumnie rzóndziła,
Dycki mo dlo nas czas, kurowody poradzi posłuchać,
Aji jak ji to szuszkómy, po cichu, przez szatke do ucha.
 
Nejlepszy chlyb je tyn, co Stareczka w trómbie piekóm,
Nejbar-ży szmakuje buchta, co jóm ze szpajski prziniesóm,
Jak my sóm nimocni, to zieliny na kachloku uwarzóm,
A jak cosik boli, swojóm maścióm nas hneda namażóm.
 
Starzik wszystko poradzi sprawić, nic nie wyciepuje,
Wercajg a kładziwo chyci do pacek, jak sie cosik zepsuje,
Wszystko se robi pómału, nigdzi sie nie śpiycho,
Jak co nie poradzi zrobić, to o tym z ksióżnek poczyto.
 
Starzicy dycki na nas w chałupce z odewrzitym sercym czakajóm,
Bo na isto nas nejbar-ży na świecie ze wszystkich radzi majóm,
Ale na wieki tukej nie bydóm, tóż jich nawszczywiejcie,
A jak sie stracóm, to o nich dycki dzieckóm wyrzóndzejcie.
 
Wszystkim Starkóm a Starzikóm winszujym Bożego Bogosławiyństwa,
zdrowio a niech sie Wóm darzi!
 
Tómek Sochacki

Snorz po naszymu 

 

Każdy z nas rod spi. Jak po ciynżkim dniu, abo po jakisi pilobie człowiek se legnie do legiera, to je rod jak fazol, bo może klónkory wyprościć, przikryć sie pierzinóm a prziciść głowe do zogłowka. Wiela razy je tak, że sie nóm nic nie blynśnie, ale sóm takowne noce, że sie blynśnie fórt. Budzymy sie potym rano a podle tego, co se nóm stawiało na oczy sóm my mokrzi jak szczury, albo by my chcieli, coby sie eszcze nóm to fórt blynsło. A to, co widzymy w nocy, jak spiymy mo swoji znaczyni. Ponikierzi wierzóm, że podle tego, co sie blynśnie, sie potym bydzie toczyło nasze żywobyci. A Wy, coście dzisio widzieli w nocy? Dołu mocie pore opisów, tóż se poczytejcie co to znaczy:
Szczur – Dowejcie se na kogosik, abo na cosik pozór.
Boć sie szczura - bydziecie sie boć cosik zrobić,
Szczur Was gryzie - gdosik Was bydzie żałowoł, a ludze Was bydóm pokazować palcami.
Zabić szczura - bydziecie mieć kurowody w miłości.
Szczur w klotce, abo w paści - Wasi kamraci sóm fałeszni.
Mortwy szczur - robisz w żywocie wieca, kiere sóm prociw Twojimu sumiyniu.
Bioły szczur - dowejcie se pozór, bo kole Was sóm fałeszni ludzie.
Brónzowy szczur – Dowejcie se pozór na kszefty, kiere bydziecie robić.
Mieć dziecio – niedługo bydziecie mógli robić ganc nowe, fajne wieca.
Dziecio sie rodzi – bydzie sie Wam darzić w kszeftach.
Dziecio sie bawulko – bydziecie sie hned radować.
Dziecio je nimocne, bulo sie, abo ryczy – nie bydzie sie Wóm darzić.
Dziecio je chude – przidóm gorsze czasy.
Biołe, zdrowe zymby – bydzie sie Wóm fest darzić, a ze wszystkimi bydziecie żyć we zgodzie.
Popsute zymby – nie bydzie sie Wóm darzić, przidzie jakosik nimoc.
Zómb boli – bydzie sie Wóm darzić.
Blómbowani zymbów – musicie zaczónć wyrzóndzać kurowody.
Targać zymby – bydziecie mieć kurowody z grejcarami.
Tracić zymby – nieszczynści, nimoc, abo śmierć kogosik z familije.
Zymby sie ruszajóm, ale nie wypadujóm – Dowejcie pozór na Wasze zdrowi.
Czyrwióno – jak leci skyrs tego, że gdosik kogosik zabił abo rznył – musicie bar-ży wierzić w samych siebie, bo mocie sie za mało w zocy.
Nóm sie leje czyrwióno – mocie w sobie energije, abo chowiecie  przed światym to, że gdosik oszkapił waszóm psychike.
Kómusik sie leje czyrwióno, a my mu pómogómy – potrzebujecie kogosikej pómocy.
Czyrwióno – starocie sie o kogosikej.
Czyrwióno na rynkach – chowiecie w sobie jakómsikej wine.
Czyrwióno na oblyczkach – zawadzocie kómusik na ceście do karyjery.
Naszo śmierć – zmyniocie sie, odrodzocie sie na nowo.
Śmierć kogosikek, gdo uż umrził - je Wóm teschno za kimsikej, z kim my byli zwiónzani.
Śmierć kogosikej, gdo żyje – powadzicie sie z tym kimsikej.
Śmierć, kiero sie blynśnie  wydanej babie, abo żonatymu chłopu – rozwód.
Śmierć kiero sie blynśnie swobodnej dziołusze, abo synkowi – nowo miłość.
Szumne, zdrowe włosy – bydzie sie Wóm darzić a bydziecie zdrowi.
Czosani włosów – Wasze żywobyci idzie w dobróm stróne.
Szpatne włosy – podziwejcie sie na swoji żywobyci, esi je dobre a, esi cosik nie trzeja w nim zmiynić.
Chłop, kiery mo włosy jako baba – Dowejcie pozór, bo wasz chłop abo baba, może mieć kogosik na boku.
Siwe włosy – bydzie Wóm smutno.
Włosy wypadujóm – cosik, abo kogosik stracicie, a starocie sie o to.
God wylazuje z ćmoka – mocie tajymnice a bojicie sie jóm rzyc.
God – mócie kurowody w legierze z babóm, abo z chłopym.
Kormić goda – bydziecie mieć nieprzijymnóm sytuacyj – ocyganani Was gdosik, kogo żeście mieli radzi.
God Cie ugryz – bydziecie sie wadzili z tymi, z kierymi bywocie w chałupie.
Wasze Wiesieli – Wasze żywobyci sie bydzie zmiyniać, ale przidóm aji kurodowy, kierymi sie nie przejmujcie, bo wartko sie skóńczóm.
Świadek na wiesielu – hned bydziecie mieć kupa grejcarów.
Przerwane wiesieli – nieszczynści.
Wiesieli siostry, abo brata – podziwejcie sie, esi mocie w zocy ludzi.
Chodzić nie sama – W żywocie sie stanie wszystko, co żeście chcieli, bydzie sie Wóm darzić.
Chodzić nie sama ale z kurowodami – mocie kurowody, z kierymi nie poradzicie nic zrobić.
Inkszo baba chodzi nie sama – Nie bydziecie sie starać o grajcary.
Waszo kamratka chodzi nie sama – sparzić sie w miłości, abo przestóncie sie porownować z inkszymi.
Waszo siostra, abo siostrzynica  chodzi nie sama – familija sie powadzi.
Chłop chodzi nie sóm – cosik sie w żywocie kóńczy.
Waszo galanka chodzi nie sama – rupiecie sie (rupieć – boć sie odpowiedzialności).
Czorny kocur – bydziecie żrać pieczki, idóm złe czasy a kurowody.
Przeganiać kocura – pokónocie kurowody.
Kocur, kiery dożguje – gdosi Wóm chce zrobić krziwde.
Chudy abo, mortwy kocur, miauczyni – dostaniecie szpatne wiadomości.
Ryszawy kocur – przijymne chwile, zrobicie wszystko, coście se nasztymowali.
Nowe bótki, tracić bótki -  bydzie sie Wóm darzić.
Stare bótki – Dowejcie pozór, gdosik Was chce oszydzić.
Dziurawe bótki – cosi sie Wóm popsuje, abo zrympoli.
Mokre bótki – nimoc.
Wyciepać bótki – powadzicie sie a bydziecie mieć skyrs tego kurowody.
Ciasne bótki – cosik Was mier-zi, musicie cosik zmiynić.
Wypucowany, zadbany kóń - bydziecie mieć pokój w chałupie a we familiji. 
Kóń szpatny, zdziadowany - czegosik chcecie, ale skyrs tego sóm we Waszym żywocie kurowody. 
Bioły kóń -  sczynści, bydzie sie Wóm darzić, moc grejcarów. 
Kóń brónzowy - bydziecie sie dorzóndzać ze swjóm babóm (chłopym), abo przidzie nowo miłość. 
Rajtować -  podle tego, jak wartko leci kóń, byście mieli wyrzóndzić swoji kurowody.
Rajtować fest wartko - śmierć. 
Czysto woda - bydzie sie darzić w chaupie a w robocie. 
Szpatno woda - cosi sie Wóm w głowie robi niedobrego, we Waszej psychice. Bydziecie nimocni. 
Dziwać sie do wody a uwidzieć tam kogosik inkszego - dowejcie pozór na to, co se przedstawiocie w głowie. 
Pływani w rzyce, abo w jeziorze - dowejcie pozór, stanie sie cosik złego. 
Pływać w małym stowku - wiyncyj dbejcie o swójóm babe, abo chłopa, bo potrzebuje wiyncyj miłości.  
Być na pogrzebie kogosik - kogosik, abo cosik żeście stracili a nie poradzicie sie z tym pogodzić. 
Być na swoim pogrzebie - w żywobyciu sie bydzie kupa wiecy zmiyniać - bydzie sie darzić.  
Być na pogrzebie kogosik bliskigo - bydziecie sie wadzić. 
Ludzie, kierzi idóm za trówłóm - kogosik bliski umrze.  
Rachować grejcary - chcecie być wartko bogaci, abo nie wiycie jako wydować grejcary. 
Chybiać grejcarów na cosikej - gdosik chce Was fałesznie obskarżić.  
Grejcary z inkszych państw- zapłacicie za cosik, co sie nie musi wrócić.  
Zarobiać grejcary - szczynści w miłości.
Wygrać, abo dostać grejcary - cosik stracicie. 
Dożgujóm Was dziwoki psy - boicie sie rzyc swoji babie, abo chłopu, że chcecie czegosik wiyncyj w legierze. 
Boć sie pasa - cosik Was poli. 
Pies szczeko - w robocie bydziecie robić cosik nowego. 
Wiesioły pies - wszyscy Was majóm radzi. 
Pies, kiery sie ku Wóm ciśnie - dowejcie pozór, bo gdosik na Was narychtowoł paść. 
Nimocny pies - nie bydzie sie Wóm darzić. 
Pies Was ugryz - bydziecie nimocni. 
Chłop, abo baba Was zdradzo - cosik chowiecie przed inkszymi, a starocie sie, że sie o tym dozwiedzóm, abo podejrrzywocie, że Waszo baba, abo chłop ni ma dlo Was szczyry. Może to aji znaczyć, że ze swojóm babóm, abo chłopym Wóm ni ma dobrze.   
Gdosik Was zdradzo - mocie jakisik kurowody z babóm, abo z chłopym. 
Kogosik zdradzocie - potrzebujecie czegosik nowego. 
Ogiyń, kiery gore jasno - stanie sie cosik sczynśliwego. 
Gore stodoła - Wasze żywobyci sie zmiyni na lepsze. 
Gore chałupa - narychtujcie sie na kurowody we familji, ujednejcie sie z przocielami, pokiel je eszcze czas.   
Gore las - czegosik sie fest bojicie. 
Umrzić, jak gore chałupa - Wasza familija Was nie bydzie rozumieć. 
Gore auto - nic Was nie napado do głowy, co dalij robić. 
Pajónk - chłopi dowejcie se pozór z babami, a baby z chłopami. 
Pajónk gryzie - Wasza baba, abo chłop mo kogosik na boku. 
Zabić  pajónka - bydziecie sie wadzić. 
Pajónk dożguje - potrzebujecie czegosik nowego w legierze od Waszej baby, abo chłopa. 
Kupa pajónków - bydzie sie Wóm darzić, możecie zarobić kupa grejcarów. 
Bojicie sie pajónków - musicie bar-ży wierzić ludzióm. 
Kupa myszy - chybio Wóm siły na każdo a mieli byście se spocznónć, abo cosik zmiynić we Waszym żywocie.  
Myszy gónióm - kurowody a sumeryje.
Boć sie myszy - czegosik sie bojicie, ale nie musicie sie tego boć. 
Zabijać mysz - pokónocie kogosik, gdo je prociw Wóm. 
Mysz w paści - wyrzóndzicie wiecy, z kierymi mocie kurowody.  
Chytać myszy - czako Was szczynści w nieszczynściu. 
Babuć - śmierć.
 

Elektryczne zdrzadła 

 

Wierzym tymu, że kiejsi przidzie takowny czas, że zagaszymy na chwile wszystki telewizory, chytre telefóny, kómputery a wszystko do czego sie dziwómy, jako do zdrzadła, a podziwómy sie jedni na drugich. Wiycie, kiejsi hań downij było w chałupie yny jedno takowne szkło, kiere sie puszczało dycki wieczór, jak sie człowiek chcioł podziwać, co je nowego na tym wielkucnym świecie, potym dziecka chciały bojke, a starzi eszcze ganc ku wieczoru sie podziwali na jakisikej film, choć przi tymu usnyli. To był stary telewizor. Do niego sie szło podziwać jako do zdrzadła, jak był wyłónczóny. Człowiek widzioł w nim samego siebie. Ale szło w nim uwidzieć stół, stołki, legier, a wszystko to, co my mieli w izbie. szło sie przed nim poczosać, jako we zdrzadle, bo człowiek widzioł w nim siebie samego. To, esi cyknymy na knefel, kiery rozświetli całóm izbe zoleżało od Starki a Starzików, abo od Fotrów. Telewizor zoleżoł od nas, a nie my od telewizora. Dlo nas dziecek to ón był fest zocny, bo w nim były bojki, kiere my mieli radzi. Ale ty bojki na papiórze my poradzili nónść aji w magacynie, a my se o nich czytali a oglóndali z nich obrozki. Nejprzód sie poczytalo gazete, wziyno kredki, cosik narysowało, a dziepro potym sie w telewizorze to poglóndało. A baji Starzik, dycki czytoł gazety, ale jak uż wszystko w nich poczytoł, to se siod w kóntku w izbie a kozoł se puścić telewizor, bo cosik tak bydóm rzóndzić o polityce a, co sie wszystko robi we świecie. Ale nejprzód cosik poczytoł, a potym sie dziwoł do szkła. A Fotrowie, kierzi baji radzi czytali, jak sie dziwali na film, jak uż było nieskoro, to se o tym wyrzóndzali, esi ganc go zrobili podle ksiónżki, kieróm kiejsi poczytali. Telewizor to było takowne zdrzadło, w kierym człowiek sie móg na siebie samego podziewać, esi eszcze je człowiekiym. Potym jednako prziszły kómputery. Na telewizorze sie oglóndało coroz wiyncyj programów, ale jednako fórt sie czytało jakisik pomalowane gazety, kiere pisały o rostomajtych seryjalach gor z Połedniowej Ameryki. Ale dziecka zaczły grać na kómputerach, a Fotrowie jich przeganiali do pola, bo przeca nie lza fórt siedzieć przed tym zdrzadłym. Ale prziszły na kóniec takowne czasy, że każde dziecio mo chytry telefón a sie do niego dziwo fórt a fórt. Kiejsi telefón był yny na to, coby kansik zazwónić, baji do weterynorza, jak sie krowa cieliła. Dzisio, w to małe zdrzadło sie dziecka dziwajóm we dnie a w nocy. Ni ma to dobre, bo czym miyni czujóm papiór ym gorszy. Czym miyni w chałupie papióru, tym my sóm bar-ży ogupiyni tymi małymi zdrzadłami. Pón Bóczku opatruj, co to bydzie dali. Jaki je dlo nas ratunek? Zróbmy jednóm wiec. Muszymy zagasić ty wszystki szła, w kiere sie dziwómy na każdo po pore godzin. Jak uż przestanóm świycić to se jich dejmy przed gymbe a uwidzymy w nich nas. Óny fungujóm yny skyrs sztrómu, kiery jim dowómy. To yny od nas zoleży, jak długo bydóm świycić. Jak ich nie rożnymy, to zustanóm mortwe. Dycki jak uż wyłónczycie Wasze chytre telefony a kómputery, to sie podziwejcie do jejich szkieł, jako do zdrzadła. Uwidzicie w nich człowieka, kiery jim dowo żywot - eletryke. Wiela ksiónżek skyrs tych elektrycznych zdrzadeł my wyciepali, wiela nóm óny ukradły żywota, a wiela słów my skyrs nich nie przerzóndzili? To se uż muszymy rzyc sami sobie. Na kóniec Wóm wszystkim chcym rzyc to, co kiejsi rzyk mój Starzik: "Papiór wónio przigodóm, a zdrzadło yny tym, czym sie go pomaże".

"Płyniesz Olzo" po naszymu, podle Jóna Kubisza
 
Płyniesz Olzo, po dolinie,
Płyniesz jak hań downij,
Fórt ty same na twym brzegu
kwitnóm kwiotki polni.
 
Twoji wody, eszcze nigdy,
Sie nie zababrały,
A tak samo blyszczóm w słónku,
Jak kiejsi blyszczały.
 
Ale ludzie w żywobyciu,
Fest sie uż zmiynili,
zwykami a wiaróm Ojcóm,
Róncz uż pogardzili
 
Dómb starucny na Twym brzegu,
Jak szumioł tak szumi,
A wnuk z wyrzóndzanio starki,
Róncz cosik rozumi.
 
Na Twym brzegu downym śpiywym,
słowik sie odzywo,
Szumne ty nasze pieśniczki,
Róncz gdosikej śpiywo.
 
W świyntej ziymi chananejskij,
rzyka Jordan żynie,
w tej wodziczce Izraela
lud broł oczyszczyni.
 
Tóż z rzykanim żech uklynknył,
ganc słósznie przed Panym
cobyś była Olzo takim,
nóm stela Jordanym.
 
Potym kiejsi, jak po falach,
wiaterek zafuko,
w tym szuszkaniu, starki dzieje,
wnuczek zaś posłucho.
 
Tóż czympnie se kole Ciebie,
dumać nad przeszłościóm,
Uż żyć bydzie dlo swej Ziymi,
robotóm, miłościóm!
 
Skrómnie przełożył, Tómek Sochacki
Ojcowski dom (Chałupa Fotrów) po naszymu, podle Jóna Kubisza
 
Chałupa Fotrów to je raj,
Dar fotra niebieskigo,
Chocioż byś przeszoł cały świat,
Nie nóndziesz szumniejszego!
 
Tukej dziecino piyrszy roz,
Matceś swój uśmiych dała,
Tukej Pón Bóczkaś zaczła znać,
Piyrszy roz żeś rzykała.
 
Tukej fotrowe oczy fórt,
Wszyndzi cie wachowały,
Tukej ty młode twoji dni,
Pómału przemijały.
 
A jak uż kiejsi wyndziesz styl,
Póndziesz w tyn świat daleki,
Chałupe Fotrów w sercu miyj,
Dziecino uż na wieki.
 
Skrómnie przełożył Tómek Sochacki

Żywot

 

Dziecka a starzi ludzie majóm dycki ze żywota nejwiynkszóm radość a srande. Wiedzóm, że ni majóm nic do stracynio. Skyrs czego tak je? Bo ci piyrsi sóm na poczóntku swojigo żywobycio, a ci drudzy na kóńcu. Starka ze Starzikiym sie dziwajóm za siebie a widzóm wiela roków przeżyli, wiela cest przeszli a wiela wiecy było po chodniku. Jak se to wszystko spóminajóm, to roz sie tymu śmiejóm a inkszy roz z oczy sie jim kulo kapka. Dziecka sie nie dziwajóm za siebie, óny sie dziwajóm yny do przodku. Bawulkajóm sie a oczami tyn świat by chciały zjeść, tak sie jim to wszystko podobo. Eszcze nie wiedzóm, co jich czako. Starka ze Starzikiym wyrzóndzajóm wnukóm rostomajte historyje, ale óny to majóm za jakisi bojki z inkszego świata. Dyć tyn jejich świat je taki szumny, wszyndzi kany idóm je cosik nowego, a to o czym rzóndzóm starzi, naozajst nigdzi ma. A aji esi je, to kansik tam daleko, za siódmóm goróm a za siódmym lasym. Starzicy wiedzóm, że dziecka tymu nie wierzóm, bo to tak dycki je, że jak gdosi wyndzie na wielkucy kopiec a wróci sie spadki, to wyrzóndzo tym na dole, kierzi dziepro na niego wlazujóm, jako tam je. Ale ci yny rynkami machajóm a sie śmiejóm - muszóm sami tóm cestóm przynść, coby wiedzieli, o wiela kamiyni trzeja zakopnónć. Dziecka a Starzicy sóm na dwóch kóńcach żywota, a tymu żywotowi sie śmiejóm. Dziecka, bo eszcze mało wiela widziały, Starzicy, bo widzieli uż tela, że nic jich nie wylynko. Dziecka niesóm każde swój maluczki miyszek tego, co przeżyły, Starzicy każdy swój wielkucny miech wiecy, kiere przez całe roki do tego miecha wciepali. Każdy ze swojim miechym se mogóm siednónć na pnioku pod wielkucnóm jabłónkóm. Wnuk rzeknie, że tyn stróm je przeogrómnie wielki, a Starka go prziciśnie ku sobie, zawrze oczy a sie uśmiychnie - óna przeca tóm jabłónke pamiynto jak była eszcze maluczko.

Na grómnice pół piwnice
 
Jónek z Gróntu to był słuszny gazda a fest szporobliwy. Nie utracił grecara w gospodzie a jak baba mu chciała kupić jakisi oblyczki, to ón nigdy nic nie chcioł. Tóż też chodził po dziedzinie jak borok w potarganych galotach a jakli, ale mioł miyszek grejcarów schowany po zogłowkiym - to było dlo niego nejważniejsze. A przi tymu, że Jónek był takowny szporobliwy, to był aji kapke wysrany, bo jak gdosik prziszoł czegosik pojczać, to dycki mamroł, a głowóm kryncił, że ni, bo przeca każdy by mioł tak gospodarzić, coby mieć a nie musieć nic pojczować. Nejwiyncyj mioł kurowodów, jak prziszło świynto grómnicy. Bo dycki sie prawiło, że na grómnice pół piwnice, a ón, mioł dycki na grómnice eszcze wiynksze pół ziymioków w corkach, bo sóm raczy nie zjod na obiod, coby całej familiji stykło do jora. A wszyndzi dokoła w chałupach ludzie w corkach mieli uż mniyjsze pół, tóż chodzili do Jónka na ziymnioki, choć wiedzieli że zaś bydzie mamroł. Tóż każdy se wzión pore grejcarów a doł chłopu, coby se niemyśloł, abo sie nie boł, że mu tego miecha ziymioków nie wrócóm. Ale latoś zima była jakosik cieplejszo, jako dycki, tóż co śniyg spod, to hneda topnioł. Jónek mioł chałupe w dolinie, tóż jak woda płynyła z gróntów, baji jak padało, to sie kiejsi dycki dostowala do piwnice. Ale gazda, jak chałupe po starzikowi dostoł, to jóm odrynowoł a uż żodnej wody w piwnicy ni mioł a ziymnioczki dycki mioł suche. Latoś jednako tej wody w ziymi z tego śniega było tela, że Jónek sie moc staroł, bo dryny były pełne a ziymnioki zaloło. Nó darmo, gazda jich doł do skrzinek, ale kupa z nich pogniło, bo przeca wiycie że ziymniok ni mo rod wody. Tóż dobre a co terazy? Na grómnice ni ma połówki piwnice a możne sztwierć. A do jora eszcze daleko. Tóż pieknie Jónek se wzión miechy a po chałupach pochodził, coby mu ludzie pojczali ziymnioków, bo mu woda potopiła corki. Ale ja, ludzie pojczali, familija a aji cudzi, a ani nic za to nie chcieli, eszcze w każdej chałupie Jónek dostoł kónsek buchty a wypił pore sztamperli gorzołki. Kapke mu było gupie, bo dycki od wszystkich grejcary broł, a tu ci sami ludzie mu pojczali pół drabinioka ziymnioków. Od tego czasu, gazda sie dycki na grómnice dziwo, wiela mo ziymnioków w corkach, a jak mo wiynksze pół to rod pojczuje, bo nigdy człowiecze nie wiysz, kiej bydziesz po kómusikej cosik chcioł.
Wirus pomiyndzy dziedziniorzami…
 
Wiysz Jozef, wczora żech stoł w kolejce ku kasie po chlyb, jako dycki rano w magacynie a paniczka, kiero stoła przedymnóm se drzisła. Chcioł żech ji rzyc, że przeca tak sie nie śmi robić pomiyndzy ludziami, że by jóm mógło być gańba. Ale ani żech nie ścignył gymby odewrzić, bo óna zaczła rzóndzić piyrszo a prawi:
- Jak żeście panoczku tóm bździne usłyszeli, toście stoli przi mie za blisko. Dystans, aji tukej na dziedzinie to sóm aspóń ty dwa metry.
- A jak żeście cosik poczuli, to znaczy żeście panoczku szpatnie oblykli maske na pysk, a za to je sztrof., hned to mogym nagłosić. - Ale jak żeście jednako tóm mojóm bździne fest w nosie poczuli, to bydźcie radzi!
Tóż jo sie ji pytóm czymu?
Óna ku mie przidzie a prawi:
- Panoczku, bo na isto ni mocie tego nowego wirusa a uż aji wiycie, że dycki rano w piónek jodómy z chłopym fazole…
Rostomili kamraci dziynkujym fest za Wasze winszowani,
 
Wszystkim Wóm przeogrómnie dziynkujym za winszowani na ty moji urodziny. Myślym, że dycki ważne je to zdrowi, bo jak óno je, to grejcay snoci przidóm same. Ale nejważniejsze je to, coby człowiek nie przestoł wyrzóndzać z Pón Bóczkiym, a fórt go pytoł o to, co mu w żywobyciu na każdo trzeja. Żyjym na tym świecie uż sztyrycet dwa roki, cosik żech uż uwidzioł a usłyszoł, ale wierzym tymu, że eszcze kupa przedy mnóm. Ale to nie zoleży ody mie, bo człowiek se planuje rostomajte wieca, a przidzie taki czas, że sie to wszystko zbulo, jako chałupka z kart. Planować trzeja, ale opaternie, coby za daleko nie wylazować do przodku. Raczy dziyń, dwa, a nie miesiónc ani rok, bo sami widzicie, wiela z tego, co my se poplanowali sie nóm straciło. Bydźmy radzi, że mómy co jeść, kany spać a że nóm nie padze na głowe, bo to kupa ludzi na całym świecie by chciała mieć, ale borocy muszóm bojować o każdy dziyń, coby przeżyć. Budzymy sie w ciepym legierze, a fórt ponikierzi z nas narzykajóm, że majóm mało grejcarów, że nas w robocie nasrali, a że do magacynu o sztwierć godziny nieskorzij prziwióźli chlyb. Wiyrzcie mi, że kupa ludzi aji u nas w Polsce, by chciało mieć takowne kurowody. Jak sie rano budzisz zdrowy, jak cie nic nie boli, a jak mosz co wrazić do garca, to żeś je szczynśliwy człowiek a nie mamrej. Tóż jo też ni móm co jojczeć, bo przeca ni ma bardzo o co. Zdrowy żech je, aji baba, dzieckóm też nic ni ma, dość tak sóm posłeszne, tóż yny rzykać do Pón Bóczka, coby tak było dali. Pokiej bydym poradził a mioł siły, to dycki cosik po naszymu napiszym, a jak sie mi nie bydzie chcieć, to bydóm pisać inksi. Esze Wóm rzeknym, że sie ni ma co gniywać. Jak gdosik je nasrany na drugigo, to niech sie z nim ujedno, bo żywot je za krótki, coby my sie jedni na drugich szpatnie dziwali. Dzisio my tukej sóm, a jutro nas może nie być.
 
Wszystkim Wóm winszujym, tego coście aji mie winszowali - wszystkigo nejlepszego, zdrowio a Błogosławiyństwa Bożego, niech sie Wóm wszystkim darzi.
 
Pozdrowióm a dziynkujym, Tómek Sochacki
Miynsopust
 
Od trzech króli do strzody popielcowej na Cieszyńskij Ziymi ludzie mieli miynsopust. To był wiesioły czas, w kierym sie balandrowało, tańcowało a kupa jodało. Ludzie mieli kapke radości w zime, kieróm by uż nejlepszy posłali precz. Nejwiyncyj srandy a radości było przez ostatni pore dni miynsopustu, na kiere sie prawiło ostatki. Chodziło sie wtynczas na muzyki, na kierych baji w goraliji nejwiyncyj tańcowały młode baby, kiere sie wydały w miynsopuście. To jejich zwyrtani miało być na urode – coby ziymeczka szumnie obrodziła. Kupa gazdów wtynczas robiło zabijaczki, tóż gaździnki miały potym na czym smażić krepliki na masny sztwortek, kiere filowały marmuladóm. Z głowy a chwosta babucia sie warzio kwaśnice, kieróm w goraliji sie nejwiyncyj jodało w miynsopuście. Górole balandrowali nejdługszy - zaczynali muzyke w sobote a kończyli we wtorek o północy. Wtynczas muzykancio chowali swoji hóśle, basy a inksze instrumynta do sztrajchowanej tróchły. Prawiło sie na to pogrzyb basów. Wycióngało sie jich dziepro w śmiergust. W miynsopuście ludzie se chodzili pospołu pómogać po chałupach. To była pobaba. Prawiło sie dycki, że jak gdosik kómusik pómoże, to tyn drugi mu to musi zaś wrócić. Chłopi chodzili gor do lasa robić przi drzewie, a kupa gażdzinek robiło łuskaczki, lebo szkubaczki. Robota nie była w tym wszystkim nejważniejszo. Baby były rade, bo se powyrzóndzały, pośpiywały a jak sie kansik naszeł jakisik muzykant, to sie aji potańcowało. W goraliji gaździnki robiły przóndki, na kiere wiela razy prziszoł gajdosz a hned wszyscy po dłaszcze zwyrtali. Wiela razy było aji tak, że na takich przóndkach synek zaczón mówić z dziołuchóm a potym sie uż galanili. Ludzie wierzili, że w miynsopuście sie nie śmiało wyciepować gnoja, bo myszy mogóm potym znisczyć urode na gróntach. Nie śmiało sie szyć, przóńsć, ani czosać wełny, bo potym snoci, jak człowiek umiyro, to bydzie go fest bolało w piersiach. W chałupe trzeja było poukludzać a garus wywiyźć na zogrode. Ukludzało sie aji we stodole a w masztali, bo ludzie mieli w miynsopust wiyncyj czasu na robote przi chałupie. W miynsopuście robota sie miyszała z tańcowanim, śpiywanim a dobrym jodłym. Nigdy przez cały rok, sie ludzie nie schodzali pospołu tak, jako w miynsopuście.
Sztrykowani
 
Starka baji w zimie jak uż poodbywali,
To na stołku w kóntku se w cieple siodali,
Jeglice, kulki z niciami z podstola wycióngali,
A cały wieczór, do nocy cosik sztrykowali.
 
Starzikowi owczok, bo fórt mu je zima,
Gor jak nie zachajcuje, a piecu je cima,
Odzieje go aji wtynczas, jak póndzie do szopki,
Ale go starka oryczóm, jak nie oblecze czopki.
 
Synkowi szal, długi, zielóno-modro-bioły,
Coby mioł jak idzie na słóme do stodoły,
Bo fórt z sagim karkiym po polu szpacyruje,
A potym narzyko, że go kark poboluje.
 
Dzieckóm ciepłe czopki, jak idóm do pola,
Do szkoły, na sónki, a aji do kościoła,
Bo ty stare, kansik w lesie na isto potraciły,
Tak to je, bo fórt gónióm, jako każdej zimy.
 
Cerze rynkawice, bo tóż fórt narzykała,
Że ji na rynkach skóra popraskała,
A Starka ji przeca od małego prawiła,
Trzeja chrónić packi, jak na polu je zima.
 
Sobie Stareczka zrobili cieplutki fusekle,
W nogi jóm oziómbo, choć w piecu je jak w piekle,
Starzik jóm chcóm po szłapach kapke masyrować,
Że to je lepsze, jako nogi pod pierzine chować.
 
Wszystkim sie w chałupie gybulka zaś śmieje,
Na mrozie jich starczyne sztrykowani grzeje,
Bo przeca nici sóm z wełny, z baróna szumnego,
Tóż ogrzejóm kaj kogo yny, młodego a starego.
 
Jak starka to wszystko w kóntku po cichu sztrykowała,
To miłość do tego wraziła, wiela ji yny miała,
Tako czopka lebo fusekla, dycki cie w zimie ogrzeje,
A starczyne serce sie skyrs tego z radości zaśmieje.
 
Tómek Sochacki
Syn o Cieszynie, podle Czesława Niemena
 
Móm tak jako aji ty,
Miasto swoji a w nim,
Nejszumniejszy mój świat,
Nejszumniejsze dni,
Niechołech se tam sztrajchowane sny,
Kiejsi zastawiym czas,
A z ptokami ganc wczas,
Polecym wiela sił,
Tam kaj moji sny,
A cieszyński sztrajchowane dni,
Jak obezdrzić chcesz,
Nadolziański świt,
Tóż hned pódź zy mnóm hanej tam,
Uwidzisz jak prziwito szumnie nas,
Cieszyński dziyń.
 
Dedykujym wszystkim Cieszyniokóm
 
Skrómnie przełożył Tómek Sochacki
Stary barón a studnia
 
Jednego razu po polu przed masztalóm se drepsił barón. Pod jabłónkóm leżało godnie jabłek, kiere w nocy pospadowały, jak fukoł wiater, tóż barón jich jod a ani sie nie dziwoł kany idzie. Jedno jabko leżało kole starucnej studni, kieróm gazda odewrził, bo jóm mioł dzisio z chłopami zasuć. Prógowoł tóm studnie eszcze pogłymbić, ale wody w nij uż nie było ani kapki. Barón z wysraności chcioł to ostatni jabko kiere na kraju studni leżało zeżrać, ale noga mu klejznył a wpod dołu. Jak uż był na spodku studnie, to zaczón ryczeć, tak że przilecioł gazda z gaździnóm a sómsiedzi. Wszyscy szpekulyrowali, co dali z tym barónym zrobić. Przeszło pół dnia a nic nie wymyślili. Gazdowi było fest szkoda baróna, bo choć był starucny, to jednako dycki z nich chodzowoł na miedze, a poradził eszcze biyrki poskokać, tóż tak ganc nic z niego nie było. Ale nie lza było go wycióngnónć, bo żodyn ni mioł pojczać rympoła, a studnia była sucho, tóż gazda cały okorany zawołoł chłopów, coby studnie zasuli pospołu z barónym, darmo. Zwiyrze ryczało, bo było całe wylynkane, a czuło że sie jego żywot kóńczy. Chłopi chycili łopaty a zaczli ciepać ziymie do studni barónowi na pleca. Tyn, jednako na świecie żył uż jakisi rok, tóż nie był gupi. Dycki, jak mu wciepali ziymie na pleca, to jóm ze siebie strzepoł, a podeptoł, tóż był coroz wyżyj. Barón nie ryczoł, tóż gazda z chłopami se myśleli, że uż naozajst je przisuty a sie udusił. Ale każ tam, zwiyrze fórt strzepowało ze siebie ziymie, potym jóm pod sobóm deptało a było fórt a fórt wyży. Czym wiyncyj gazda z chłopami ciepali ziymi do studnie, tym wiyncyj światła barón widzioł, a tym bar-ży był rod, że isto sie mu żywot eszcze nie kóńczy. Gazda też był rod jak fazol, jak uwidzioł, że barón sie uratowoł, ale był fest nasrany na siebie, że go niechoł we studni na śmierć. Na kóniec barón hópnył ze studnie a wszyscy sie uradowali, bo chcieli go zasuć a na kóniec sie uratowoł. Jako je nauka z tej pogodki? Żywot Ci bydzie ciepoł na pleca rostomajte szpatne wieca a kurowody, jako tymu barónowi ziymie. Jak bydziesz poradził jich ze siebie ściepać a podeptać szłapami, to z tego wszystkigo wyndziesz. Ale jak bydziesz yny stoł, to cie to wszystko za chwile zasuje a sie udusisz. Wszystko to, co ci żywot nasuje na pleca musisz użyć, coby sie dostować coroz wyżyj. Ale ni wyżyj jako inksi, ale wyżyj we swojim żywobyciu. Barón był wysrany a go żywot pokoroł. Terazy uż se dowo pozór a jabka niecho aji inkszym zwierzyntóm. Ale jednego se wszymnył, a Wy też to zapamiyntejcie. Dycki sie idzie wydostać aji z nejgłymbszej studni, ale nie śmi sie stoć - trzeja cosik ze sobóm robić.
Masny czwortek
 
Jak sie yny w chałupie zabijaczka skóńczyła,
To gaździno ze szpyrek szmolca nasmażiła,
Łyżkóm go do bóncloków potym nakidała,
Wyrszczkiym przikryła, do szpajski schowała.
 
Taki fet sie dycki przido, baji do stryków,
Ale nejbar-ży gor terazy do fajnych kreplików,
Bydzie jich gaździno w brótfaniji smażiła,
Cały bónclok szmolca rano do nij wraziła.
 
Gazda wiy, że je czwortek, że cosi sie rychtuje,
Tóż pod blachóm fest wónglim a drzewym chajcuje,
Bo coby sie po brodzie marmulada kidała,
Trzeja sie chycić roboty od biołego rana.
 
Szumnie sie z kumina nad chałupóm fachluje,
Skyrs tego sie gaździnce serce fest raduje,
Mółke, wode, wajca w misce wymiyszała,
Ku tymu kapke cukru a gorzołki dała.
 
Jak se na krepliki ciasto narychtowała,
To se z niego kulki w palcach uszulała,
Potym jich przicisła, styrczyła marmulade,
Takóm ze śliwek, co dziecka jóm majóm fest rade.
 
Na kóniec jich zawrziła, eszcze pokulała,
A do wrzawego szmolca pómału wciepowała,
Uż sie krepliki w brótfaniji skwarzóm,
Na isto sie jako dycki gaździnce podarzóm.
 
Jak yny ochłódły, uż po nich wszyscy sióngajóm,
Nic nie wyrzóndzajóm, yny gymbami mlaskajóm,
Brody majóm masne, palce od marmulady,
Nie trzeja żodnymu bómbónów, ani czekulady.
 
W masny czwortek kreplikami sie każdy futruje,
Wiela ich gdo wcis uż żodyn nie rachuje,
Gaździno sie tymu dziwo, serce sie ji raduje,
Bo każdy dzisio w chałupie se gymbe oblizuje.
 
Tómek Sochacki
Próg
 
Bez Boga ani do proga - tak prawili Starzicy swojim wnukóm a Tatowie dzieckóm a mieli recht, bo próg to ni ma yny kónsek drzewa - to je granica. Gdosi, gdo se pomyśli, że granice sóm yny baji miyndzy gróntami, abo miedzami, tyn mo recht. Ale sóm eszcze takowne, kiere se robi człowiek we swoji głowie. Takóm granicóm je naozajst próg. Ludzie od hań downych czasów wierzili, że w chałupie żodyn jim nic złego nie zrobi, bo w postrzodku je familija, je stół, przi kierym siedzóm, piec w kierym sie poli ogiyń a od kierego idzie hyc. Wszystko to, co je w chałupie znómy - kuchyń, izby, szpajske, każdy kóntek. Ludzie wierzili, że po kóntkach sie chowajóm dobre duchy, kiere pómogajóm gaździnej a gazdowi przi robocie w chałupie. Ale to co je na polu, za oknami a za progiym, to uż je inkszy świat. A skyrs tego, że do chałupy sie dycki wlazowało dwiyrzami, a nie oknami, to ludzie dowali pozór, coby przi odewrzitych dwiyrzach nie puścić do postrzodka złych duchów, a nie wypuścić tych dobrych. Bo w tym świecie za progym, bywały rostomajte podciepy, kiere mógły zrobić kupa szkody w chałupie - przismyczyć nimoc, abo nieszczynści. W starucnych chałupach próg był wysoki, a dwiyrze niski, tóż ludzie, kierzi szli na nawszczywe musieli sie sklupić a pokłónić sie gazdowi a gaździnej. Próg to był plac, za kierym a pod kierym siedziały rostomajte złe a dobre duchy, tóż było kupa zwyków, kiere eszcze do dzisia ludzie odprawiajóm. Baji jak żynich a młoducha przekroczali próg chałupy młoduchy, to go musieli pocałować. Młoducha jak szła do chałupy żynicha musiała dować pozór, coby nie wlyźć bótkiym na próg. Żynich wnoszo młoduche przez próg, coby jóm uchrónić przed złymi duchami. Przez próg sie żodyn nie śmi z drugim witać, bo jedyn je w tym dobrym świecie a drugi w złym. Baba, kiero chodziła nie sama, nie śmiała siedzieć na progu. Jak sie wynoszało trówłe z umrzikiym, to sie nióm klepało trzi razy o próg, coby duch umrzika żodnego w chałupie nie straszył. Przez próg sie nie wylywało wody, ani pómyji, coby nie ogichać annioła, kiery nas wachuje. Przez próg sie nie dowało żodnymu jodła a nic do picio, ani wandrokóm, kierzy drepsili po dziedzinach. Jak gdosik kansik jechoł w dalekóm rajze, to niż wyszeł z chałupy klynkoł przi progu a rzykoł do Pón Bóczka, a jak sie wrócił na spadek to próg całowoł. Jak gaździno chciała przegnać czarownice, kiere ji kradły mlyko, to zakopowała pod progym noże, a inksze ostre wieca, a coby dobre duchy wachowały chałupy, to sie pod progym zakopowało głowe zabitej kury. Było eszcze kupa tych rostomajtych zwyków, na kiere dzisio ponikierzi prawióm "zabobóny", ale kiejsi hań downij ludzie w nich wierzili. Dzisio próg to je fórt cosik takownego, za czym je inkszy świat, o kierym fórt mało co wiymy. Lepszy uż tyn próg mieć w zocy, bo nigdy człowiek nie wiy jakigo zazraka puści do chałupy.
 
Zolyty
 
Hej, kany sóm ty czasy, kiej my na zolyty chodzowali! Człowiek sie dziwo na dziecka, potym na wnuki a se myśli, że to było przeogrómnie downo tymu. Ale przeca dycki se to idzie kapke pospóminać, ty hań downe czasy a aji to, co o zolytach wyrzóndzali Starka a Starzik. Bo to przeca nie była żodno sranda. Jak synek sie spodoboł dziołusze, abo dziołucha synkowi, a nejlepszy jak jedyn drugimu, to zaczli ze sobóm pospołu mówić. Ale na to sie eszcze nie prawiło, że sie młodzi galanióm, bo nejprzód synek musioł prziść do dziołuszynej chałupy a przerzóndzić z jejimi Fotrami. Wiela razy było tak, że óni uż wiedzieli, z kim mówi jejich cera, bo na dziedzinie wszyscy hned wiedzóm gdo, z kim, kany a kiej. Tóż Tatowie łod dziołuchy wiedzieli s kierej dziedziny, z kierej chałupy a familiji je synek, kiery przidzie. Jak to był jakisik pijok, to dziołusze to chcieli wyłożyć, że z takim podciepym nie bydzie mieć żywota. Ale jak sie dziołusze podoboł a nie widziała świata okróm niego to darmo, nic nie poradzili zrobić. Synek jak prziszoł piyrszy roz do chałupy, w kierej bywała dziołucha to dycki nejprzód pozdrowił Fotrów od dziołuchy a potym z nimi rzóndził. Tóż óni sie go pytali, co robi, wiela jego Fotrowie majóm gróntu, krów a kormików. Musieli o nim co Nejwiyncyj wiedzieć. Dycki aji było tak, że synek dostowoł jakisik jodło. Snoci jak mu gaździno postawiła na stole wajecznice, abo syr to znaczyło, że sie Fortóm od dziołuchy nie sposoboł. Ale jak dostoł baji kaczyce, abo rympoł dobrego miynsa, to uż sie móg radować, bo gaździno z gazdóm se uznali, że je szykowny. Bo óni sie dziwali na to, esi jejich dziołucha bydzie miała przi niymu żywot. Jak mioł bywać z nimi w chałupie, to musioł być robotny, a jak dziołucha miała iść bywać do niego, to sie zaś dziwali wiela mo gróntu a esi wyżyjóm z jego gospodarki. Potym synek chodzowoł ku dziołusze na zolyty. Kiejsi mało kiero miała swojóm izbe, ale jak uż jóm miała, to mógła synka do nij pozwać na kawe, abo na tej. Ale dycki dwiyrze musiały być odewrzite, coby Matka abo Starka widziały, co młodzi robióm. Ale jak takij izby ni miała, to wtynczas se siedli pospołu baji w kuchyni, abo w izbie, a kiejsi famiije były wielkucne, tóż dycki gdosik z nimi był pospołu. Nó, nie mieli to młodzi nic z miodym. Wiela razy było jednako tak, że synek prziszoł a rzóndził z dziołuchóm pod chałupóm na ławce, abo stoli pod strómym, a jak żodyn nie widzioł, to se aji dali pusy. Nejlepszy jak zolyty były na jor, a w lecie, bo wtynczas było tej roboty nejwiyncyj, tóż synek jak był szykowny, to móg każdy dziyń ku dziołusze prziść, a pómóc jeji familiji na gróncie abo na gospodarce. Bo jak chodził na zolyty każdy dziyń, to sie Fotrowie od dziołucho na niego szpatnie dziwali. Prawili aji, że je dociyrny, tóż nejlepszy było, jak prziszoł, cosik pómóc a przi tymu sie móg aji kapke z galankóm pościskać. Szykowny galan, to była aji takowny, kiery poradził ze wszystkimi o wszystkim mało wiela przerzóndzić. Nejwiyncyj o to stoli Starka a Starzik. Tóż jak synek prziszoł na zolyty a ze Starzikami od dziołuchy dycki przerzóndził, to uż był jednóm szłapóm we familiji. Synek móg wziónść dziołuche na muzyke, ale nejlepszy jak pospołu z nimi szli baji jeji bracio, abo siostry. Nó a nejlepszy jak tam była eszcze starka a stare ciotki, coby młodych wachować. Dycki musiało być tak, że galan był starszy od od galanki, nie rok lebo dwa ale aspóń pore, bo sie prawiło: "dziołucha sie rodzi, a synek za płógym chodzi". Jak synek dziołusze przoł a óna synkowi, to wiesieli było hned, bo kiejsi jak sie młodzi fest długo galanili, to sie prawiło, że sie smykajóm. Było aji tak, że sie galanio rozeszli, bo baji Fotrowie fórt hóczeli, abo galanio se jedyn drugimu cosik ubliżyli. Ale przeważnie było tak, że sie młodzi mieli fest radzi, tóż jak sie uż pogalanili, to było wiesieli.
 
Przi poście je obrozek mistrza Jóna Wałacha, na kierym je synek, kiery na isto prziszoł ku dziołusze na zolyty.
Przać kómusik - podle Piotra Szczepanika po naszymu
 
Przać kómusik- jak to je lachko rzyc
Przać kómusik - yny to wiyncyj nic
Bo miłość je fest dziwoko
Nie zno dnia, kiery lza przeżyć zaś
 
Naroz, cały świat je Twojich oczach
Uż nie wiym, esi Ciebie znóm
Chwile - sztrajchowane przeźrocza
W jedno, wartko zmiynio jich czas
 
Przoć kómusik - jak to je lachko rzyc
Przać kómusik - yny to wiyncyj nic
W tym słowie, je barwa nieba
Ale aji ryszawy pył gorskich dni
 
Eszcze, kole Ciebie moji pleco
A jednako chledómy sie
Możne uż nie pójdymy pospołu
Słowa, pómału tracóm swój syns.
 
Przać kómusik- jak to je lachko rzyc
Przać kómusik - to sie nie pytać o nic,
Bo miłość to je cosik, co nie znómy
Ale chcym wiedzieć, esi wiary styknie mi.
 
Skrómnie przełożył Tómek Sochacki
Jako Jónek ściepoł pore kilo
 
Jónek to był hruby, wielkucny chłop. Prawili mu wszyscy na dziedzinie, że na isto fórt jodło ciśnie do gymby, a naozajst tak było. Ożynił sie z Zofijóm, kiero hrubo nie była, ale przeogrómnie rada stoła przi blasze a fórt cosik warziła. Hledała w gazetach a w ksiónżkach nowe recepisy na jakisik fajne jodło, coby chłop se pojod, bo przeca sie dycki hań downij prawiło, że jak se chłop nie pojy, to je zmierzły a nie chyci sie żodnej roboty. Ale Jónek czy mioł próznóm cyche, czy do nij cosik aspóń mało wiela wciepoł fórt był jakisi ospały a robić sie mu nie chciało. Zofija mu warziła, piykła a smażiła jodło, kiere mioł rod ale sama tego nie jadła, bo sobie a dzieckóm yny taki pulty warziła, kierych by sie Jónek nie chycił. Jakisi gryzek, ziymnioczki z wajcym, abo amolety z marmuladóm. Chłop by sie tego nie chycił, bo ón yny stryki z wyrzoskami, na obiod dycki miynso a ziymniokami pomaszczóne szpyrkami z kapustóm, a wszystko musiało być masne, coby sie Jónkowi kidało z brody. A co lygoł do legiera, to bar-ży deski skwiyrczały, bo musiały hrubego chłopa dzier-żeć. Zofija była coroz bar-ży nasrano, bo jak yny cosik chciała w nocy po chłopie, to ón jóm yny przilegnył a nic wiyncyj Tóż darmo, Jónka trzeja odchudzić, ale jako to zrobić? Zofija kupowała w magacynie gazety, w kierych miasto recepisów na jodło było aji napisane, co trzeja jeść, coby ściepać pore kilo. Ale to ni ma wszystko. Okróm jodła, trzeja aji aspóń kapke gibać. Zofija rano obudziła Jónka a mu prawi:
- „Jak chcesz mieć śniodani, to stowej a idź poodbywej krowy, oto mosz amper a jich podojisz, kuróm chyń obilo, a puść jich na pole, pozbiyrej wajca a potym eszcze naciupej drzewa a prziniyś ku kachloku!”
Kurde, Jónek nie wiedzioł co sie robi. Tela roboty, za jedno śniodani? Ale dobre poszeł, porobił wszystko, co mu baba kozała, przidzie spadki do kuchyni a amprym mlyka a z wajcami w kapsach, siednie przi stole a czako. Zofija mu dowo na talyrzu jedno uwarzóne wajuszko, krajiczek chleba a gornek mlyka. No ni, kaj je ta wajecznica ze szpyrkami z piynciu wajec a ku tymu eszcze tej z cukrym a jakosik buchta pomazano masłym? Ni ma, baba sie za niego biere. Jak yny pośniodoł, to go wygnała do roboty. Trzeja rajczule sprawić, deski na stodole przibić, a babucióm gnój wyciepać. Jónek mioł głód jak pierón, tóż jak go Zofija zawołała na obiod, to był rod jak fazol. Ale na talyrzu je kónsek owiynzigo miynsa, pore ziymnioczków a sałot. A kaj je miynso w fecie, ze ziymniokami a z pomaszczónóm kapustóm? Ni ma. Pomyśloł se yny, że Zofija go dynczy, a poszeł jako dycki se legnónć po obiedzie do legiera. Tukej Zofija na to mu nic nie prawiła, bo dycki tak było że jak siedlok, abo gazda zjedli obiod, to se szli legnónć, aspóń na pół godziny. Ale potym Zofija szkubie chłopa, coby sie gibo, bo przeca trzeja jechać trowy bykóm nasiyc, a zaś odbywać krowy a babucie. Tóż chłop to musioł zrobić, bo mioł ganc strach, że nie dostanie wieczerzi. A na wieczór Zofija dała chłopu krajiczek chleba, kónszczek szónki, a ku tymu kapke masła. Chłop to złod a hned poszoł spać, bo był zmordowany. Tak go ta Zofija mordowała cały miesiónc, aż chłop ściepoł dziesiynć kilo, a potym każdy miesiónc fórt cosik. Sóm stowoł wczas rano, szeł odbywać a jod wszystko to, co mu Zofija narychtowała. A w nocy, miała z niego yny radość, bo jak po nim cosik chciała, to nie było jako kiejsi, że jóm yny przilegnył, ale sie kulali po legierze, a do roka było dziecio.